«Βρεθήκαμε στην εξοχή, σε ένα ειδυλλιακό τοπίο, τα πουλιά τραγουδούσαν, είχαμε γοητευθεί. Βλέπουμε ένα νεαρό ζευγάρι να σπρώχνει το καροτσάκι με το μωρό του. Σκεφτήκαμε:Τι ωραία εικόνα! “Καλημέρα” τους λέμε. Και ο τύπος γυρνάει και μας απαντάει:“Αντε και γ.., παράξενε μαλάκα!”».

Ετσι εξήγησαν οι Γκίλμπερτ & Τζορτζ τη σχέση τους με τη φύση όταν, την περασμένη Τετάρτη, μίλησαν για το έργο τους στο αμφιθέατρο του Νέου Κτιρίου του Μουσείου Μπενάκη.

«Είμαστε πολύ καχύποπτοι με όσους δηλώνουν λάτρεις της φύσης» συνέχισαν, απαντώντας σε ερώτηση του συντονιστή, συγγραφέα Μάικλ Μπρέιζγουελ.«Τέτοιοι άνθρωποι τείνουν να είναι απολυταρχικοί.Σαν τους παπάδες».

Βρήκα την όλη εμπειρία καταπληκτική. Δεν περίμενα ότι το μάλλον ευμέγεθες αμφιθέατρο θα γέμιζε για τους Γκίλμπερτ & Τζορτζ. Ισως κάποιοι πουν ότι ήταν αναμενόμενο – οι Γκίλμπερτ & Τζορτζ είναι σταρ. Δεν πάνε όμως πολλά χρόνια που μια τέτοια εκδήλωση στην Αθήνα δεν θα είχε καμιά ελπίδα επιτυχίας, ειδικά καθ΄ ότι η έκθεση του περιβόητου καλλιτεχνικού διδύμου από τη Βρετανία άνοιξε την Πέμπτη: την προηγουμένη το βράδυ δεν υπήρχε τίποτε να δει κανείς, μόνο να ακούσει. Παρ΄ όλα αυτά το αμφιθέατρο γέμισε ασφυκτικά, με ανθρώπους κάθε ηλικίας να κάθονται ως και στα σκαλιά. Και οι Γκίλμπερτ & Τζορτζ δεν απογοήτευσαν. Ισως δεν είπαν τίποτε ιδιαίτερα βαθύ ή ίσως είπαν πολλά μαζί που θα μπορούσαν να είναι από βαθιά ως ερεβώδη- αν δεν τα συνόδευαν με αυτό το ηπίως ειρωνικό ύφος, tongue-in-cheek, που λένε και στα μέρη τους.

Σε μια στιγμή, λόγου χάρη, ο Μάικλ Μπρέιζγουελ τους ρώτησε για τα άψογα κοστούμια τους.«Οταν πάψαμε να είμαστε σπουδαστές- οι σπουδαστές μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν-,αποφασίσαμε ότι πρέπει πλέον να ντυνόμαστε ευπρεπώς» απάντησαν.«Εννοούμε “ευπρεπώς”με την έννοια που του δίνει η κατώτερη τάξη, η οποία φοράει τα καλά της για να πάει στην εκκλησία. Δεν θέλαμε να είμαστε ο καλλιτέχνης που ντρέπεται κανείς να τον συστήσει στη μαμά του».

Ή, πάλι, σε μια άλλη στιγμή περιέγραψαν πώς ξεκίνησαν τη σταδιοδρομία τους, αναζητώντας γκαλερί στο Λονδίνο.«Πήγαμε σε όλες τις γκαλερί»είπαν. «Μία προς μία. Μπαίναμε μέσα και λέγαμε:“Θα θέλαμε να κάνουμε μια έκθεση”.Μας έλεγαν:“Ας δούμε τα σλάιντς με τη δουλειά σας”. “Α, δεν έχουμε τίποτε να δείξουμε” απαντούσαμε.“Θέλουμε να δούμε αν μπορούμε να κάνουμε έκθεση και αν μπορούμε,τότε θα φτιάξουμε κάτι”».

Ακούγεται διασκεδαστικό και ήταν- ωσότου συνειδητοποιήσει κανείς ότι αυτή η εξωφρενική πρακτική, καλλιτέχνες να σκέφτονται και να δημιουργούν ένα έργο ειδικά για μια έκθεση αφότου η έκθεση προγραμματιστεί, είναι κοινός τόπος πλέον στη σύγχρονη τέχνη.

Αλλά τη δεκαετία του 1960 τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Διαφορετικά, σύμφωνα με τους Γκίλμπερτ & Τζορτζ, και όσον αφορά το πώς συμπεριφέρονταν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες.«Ηταν πιο φιλικοί»έλεγαν. «Ολοι ήταν πιο φιλικοί.Βέβαια, μετά κλείνονταν στο εργαστήριο και έφτιαχναν κάτι άσπρα κουτιά ή ζωγράφιζαν μια γραμμή. Ηταν η εποχή του μινιμαλισμού,βλέπετε».

Ζωντανά γλυπτά
Ο Γκίλμπερτ Πρόες γεννήθηκε στο Μπολτσάνο της Ιταλίας το 1943 και ο Τζορτζ Πάσμορ στο Ντέβον της Αγγλίας το 1942. Γνωρίστηκαν ως συμφοιτητές στη St Μartin΄s School of Αrt and Design του Λονδίνου το 1967. Φιλοτέχνησαν το πρώτο κοινό τους έργο το 1969. Με τα πρόσωπα και τα χέρια τους βαμμένα χρυσά και φορώντας κολλαριστά κοστούμια στέκονταν πάνω σε ένα τραπέζι και εκτελούσαν σπασμωδικές κινήσεις, μιμούμενοι κατά κάποιον τρόπο την κίνηση μιας μαριονέτας. Επιμένοντας ότι η ζωή του καλλιτέχνη είναι αδιαχώριστη από την τέχνη του και συνεπώς ότι τα καλλιτεχνικά τους εγχειρήματα είναι αλληλένδετα με τις καθημερινές δραστηριότητές τους στο σπίτι και ατελιέ τους στο Ιστ Εντ του Λονδίνου, οι Γκίλμπερτ & Τζορτζ πέτυχαν τη διεθνή αναγνώριση και θεωρούνται από τους θεμελιωτές της σύγχρονης τέχνης. Σχεδόν μισό αιώνα μετά την εμφάνισή τους στο καλλιτεχνικό προσκήνιο, οι Γκίλμπερτ & Τζορτζ είναι η περσόνα που έχουν χτίσει. Θα ήταν μάταιο να αναρωτηθεί κανείς τι κρύβεται «πίσω» από αυτό. Από το πρώτο τους κιόλας έργο, τη «Ζωντανή γλυπτική», η πρόθεσή τους να μη διαχωρίσουν ποτέ την καλλιτεχνική πρακτική από τα πρόσωπά τους είχε φανεί. Και μάλλον αυτή η απόλυτη ταύτιση συνιστά μια απελευθέρωση: αντιμετωπίζουν το κοινό απλά, με άνεση και χιούμορ. Αν αυτές οι σκοτεινές, βίαιες και αυθάδικες εικόνες συνοδεύονταν από μια βαρύγδουπη φιλοσοφία ίσως προκαλούσε αποστροφή ο όλος συνδυασμός. Οταν όμως, με αφορμή τη σειρά έργων τους «Σκατένιες γυμνές εικόνες», ο Τύπος είχε αρχίσει να τους ρωτάει«Γιατί σκατά;», η απάντησή τους, μας είπαν, ήταν απλή: «Γιατί με τα σκατά ρωτάτε.Αν είχαμε φτιάξει μήλα, θα ρωτούσε κανένας γιατί μήλα;Τα μήλα θεωρείτε ότι τα έχει φτιάξει ο Θεός.Τα σκατά όχι». Πολιτικά, ωστόσο, δηλώνουν συντηρητικοί. Ή, μάλλον, εδώ είναι ίσως το μόνο σημείο όπου οι δύο διαχωρίζονται κάπως.«Δεν έχω ψηφίσει ποτέ στη ζωή μου»δήλωσε ο Γκίλμπερτ. «Εγώ ψηφίζω Συντηρητικούς»έσπευσε να συμπληρώσει ο Τζορτζ.«Κοιτάξτε» συνέχισε«όλοι οι πολιτικοί είναι απατεώνες,έτσι κι αλλιώς.Αλλά εμείς πιστεύουμε στο άτομο,όχι στην ομαδοποίηση. Και ως προς αυτό,οι Συντηρητικοί είναι λίγο καλύτεροι. Βοηθάει βέβαια και το ότι όλοι οι καλλιτέχνες είναι με τους Εργατικούς. Εμείς είμαστε μόνοι μας».

Οι Γκίλμπερτ & Τζορτζ επιστρατεύουν τη φωτογραφία, τη γλυπτική, το σχέδιο και τη συγγραφή σύντομων καυστικών σλόγκαν για να καυτηριάσουν σχεδόν τα πάντα. Μετά την αναταραχή που είχε προκαλέσει το σλόγκαν τους «Καταργήστε τη θρησκεία», στη νέα δουλειά τους, η οποία φιλοξενείται ως τις 9 Ιανουαρίου στην γκαλερί Βernier/ Εliades υπό τον τίτλο «Jack Freak Ρictures», καταπιάνονται με τη βρετανική σημαία.«Γιατί όχι;»ρωτούν. «Ολοι εκμεταλλεύονται τη σημαία, είτε οι δεξιοί που τη δοξολογούν είτε οι αριστεροί που την απεχθάνονται. Γιατί να μην την εκμεταλλευθούμε κι εμείς;».

Υστερα από μια χορταστική- παρά τις σκατολογικές στιγμές- συζήτηση μιάμισης ώρας, οι Γκίλμπερτ & Τζορτζ σηκώθηκαν όρθιοι, στη σκηνή του αμφιθεάτρου του Μουσείου Μπενάκη, και τραγούδησαν ένα αγγλικό τραγουδάκι. Οχι ιδιαίτερα καλά. Αλλά, πάλι, είναι οι Γκίλμπερτ & Τζορτζ. Δεν νομίζω ότι η καλλιφωνία τους ήταν ποτέ το ζητούμενο.

Η έκθεση «Jack Freak Ρictures» των Γκίλμπερτ & Τζορτζ πραγματοποιείται στην Βernier/ Εliades,Επταχάλκου 11,τηλ.210 3413.935, www. bernier-eliades.gr