Υπάρχει ένα παλαιότερο έργο του Κώστα Μπασάνου (video) που φέρει τον μάλλον απροσδόκητο τίτλο «Απόπειρα αυτοκτονίας με Smarties». Πρόκειται για ακριβώς αυτό: ο καλλιτέχνης, με ύφος θλιμμένο, χαμένο στην έκταση της ζωής του που πέρασε, ακουμπώντας το κεφάλι του στο χέρι του, κάθεται σε ένα τραπέζι, πάνω στο οποίο είναι σκορπισμένα τα επιλεγμένα όπλα. Αργά, συστηματικά, τη μία στρογγυλή, πολύχρωμη δολοφόνο μετά την άλλη, ο καλλιτέχνης καταναλώνει Smarties ώσπου να ξεριζώσει τη ζωή από μέσα του.
Είναι κωμικό, ναι. Αλλά είναι περισσότερο κωμικό επειδή καταδεικνύει την ίδια τη γελοιότητα της αυτοκτονίας- και της συνδεδεμένης, συναφούς με αυτήν, υποκουλτούρας- παρά επειδή μοιάζει αδύνατον να αυτοκτονήσει κανείς με Smarties. Το έργο αναδίδει τέτοια αβάσταχτη μελαγχολία, τέτοια σοφία στην αναγνώριση της αστειότητας που ενυπάρχει στις πιο σοβαρές, ασήκωτες στιγμές μας, που δύσκολα ξεχνάει κανείς το ύφος του καλλιτέχνη καθώς αναρωτιέται- σαν ένας άλλος, πιο γλυκατζής ασφαλώς, Κρίστοφερ Γουόκεν στον «Ελαφοκυνηγό»- ποια θα είναι η μοιραία στιγμή. Το έργο αυτό το αναφέρω τόσο επειδή στάθηκε αφορμή να συνδεθώ με το έργο του Κώστα Μπασάνου όσο και επειδή δίνει ένα εξαίρετο στίγμα της ευαισθησίας του. Αλλά ο Μπασάνος έχει προχωρήσει πολύ από τότε. Δεν είναι «νέος». Ετσι, δεν έχει επωφεληθεί ιδιαίτερα από τη λάμψη που συνοδεύει την απροσδιόριστη κατηγορία των «νέων» καλλιτεχνών. Επιπροσθέτως, διδάσκει στα Γιάννινα. Και, όπως όλοι ξέρουμε, η καλύτερη συνταγή στη χώρα μας για να απομονωθείς είναι, δυστυχώς, να βρίσκεσαι οπουδήποτε αλλού από την Αθήνα ή, έστω, τη Θεσσαλονίκη. Ολα τούτα, ωστόσο, δεν σημαίνουν ότι δεν είναι ένας από τους καλύτερους καλλιτέχνες που δρουν στην Ελλάδα σήμερα. Αν και άνισος καμιά φορά- ενίοτε και ανοικονόμητος-, είναι από τους λίγους που, όταν είναι καλοί, είναι πολύ καλοί.
Πάντως, αν οι δύο εγκλήσεις- «άνισος» και «ανοικονόμητος»- ανταποκρίνονται σε παλαιότερη εκθεσιακή δράση του, διόλου δεν έχουν να κάνουν με αυτή την τέταρτη ατομική έκθεσή του στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα. Ο τίτλος είναι «Πουθενά». Στον ισόγειο χώρο της γκαλερί ο καλλιτέχνης έχει στήσει μία εγκατάσταση με τίτλο «Από εδώ ως την αιωνιότητα», όπου προτζέκτορες επάνω σε χαρτόκουτα προβάλλουν εικόνες με ηλιοβασιλέματα. Στον επάνω όροφο, γλυπτά και επιτοίχια έργα έχουν συντεθεί σε μια συνολική εγκατάσταση με απίστευτη ισορροπία στον χώρο. (Ευτυχώς, η έκθεση αυτή έχει καταγραφεί: ο κατάλογος της έκθεσης μόλις εκδόθηκε από τις εκδόσεις Futura, με κείμενα των ιστορικών τέχνης Ελπίδας Καραμπά και Κώστα Ιωαννίδη, ενώ ήδη κυκλοφορεί το πανέμορφο μικρό βιβλίο «19:44» με σχέδια του καλλιτέχνη, από τις εκδόσεις Cubearteditions.)
Ο χώρος είναι άλλωστε, σύμφωνα με την γκαλερί του καλλιτέχνη, το «κύριο δομικό συστατικό,και αποτελεί το όχημα όπου η αναπαράσταση πτύσσεται,αναπτύσσεται, συμπτύσσεταικτλ.Μέσα από αυτή τη διαδικασία πτύχωσης αποδίδεται στον χώρο ο δικός του ιδιαίτερος χαρακτήρας.Αυτή η εννοιολογική προσέγγιση του χώρου ως ένα σύστημα πτύχωσης και επαναπροσδιορισμού της αντίληψής του αποτελεί και το υλικό ενός ερμητικού ρομαντισμού. Εκλαμβάνοντας το στιγμιότυπο ως διάρκεια- όπως και το απόσπασμα ως όλον-, ο καλλιτέχνης επιχειρεί μια δυναμική συμπύκνωση σχέσεων,που εμφανίζεται στα έργα του ως ανάπτυγμα,συλλογή ή συσσώρευση υλικών ή εικόνων».
Ωστόσο, έστω και αν η συζήτηση περί «χώρου» μοιάζει να τοποθετεί καλύτερα τον Κώστα Μπασάνο στις αποδεκτές κατηγορίες της κριτικής, ο καίριος όρος εδώ, νομίζω, είναι ο «ερμητικός ρομαντισμός». Τα έργα του Μπασάνου αμφιταλαντεύονται ανάμεσα σε μια δοξολογία των μοναχικών στιγμών και σε πνιχτές κραυγές για επαφή. Η ποίησή του βγαίνει αβίαστα, δίχως περισσή αυτοπεποίθηση και αυτό την κάνει εξόχως συγκεκριμένη, σχεδόν συντριπτική. Αν ο ρομαντισμός αυτοανακαλύπτει μια γοητεία στις καταραμένες επιλογές του, ο ερμητικός ρομαντισμός ταυτόχρονα αυτολογοκρίνεται- του φαίνεται γελοίο να εξαρτηθεί από την επαφή, να απλώσει το χέρι, να ζητήσει βοήθεια, όσο του φαίνεται γελοίο και να αυτοκτονήσει.
