O καλλιτέχνης που θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα- η λεγόμενη «εθνική συμμετοχή»- στην επικείμενη 53η Μπιενάλε της Βενετίας, η οποία θα ανοίξει για το κοινό στις 7 Ιουνίου και θα διαρκέσει ως τις 22 Νοεμβρίου, είναι ο Λουκάς Σαμαράς. Το υπουργείο Πολιτισμού δεν έχει προβεί ακόμη σε επίσημη ανακοίνωση· σύμφωνα με πληροφορίες, ωστόσο, από την γκαλερί του καλλιτέχνη, την Ρace Wildenstein της Νέας Υόρκης, ο επίτροπος και επιμελητής της συμμετοχής θα είναι ο διεθνούς φήμης Βρετανός Μάθιου Χιγκς, ιστορικός τέχνης αλλά και καλλιτέχνης ο ίδιος, καθώς και επιμελητής με μακρά πείρα, σημερινός διευθυντής του κέντρου τέχνης White Columns στη Νέα Υόρκη. Ετσι η τρέχουσα διοίκηση του ΥΠΠΟ μοιάζει να είναι η πρώτη που αντιμετωπίζει το πλέον ισχυρό «ταμπού» της ελληνικής συμμετοχής στην Μπιενάλε της Βενετίας: τολμά να την αναθέσει σε μη έλληνα επιμελητή, σημειώνοντας έτσι μεγαλύτερη πρόοδο προς τις διεθνείς πρακτικές από οποιαδήποτε διοίκηση του ΥΠΠΟ στο πρόσφατο τουλάχιστον παρελθόν.
Αν και η συζήτηση περί επιλογής του Λουκά Σαμαρά γίνεται με την απαραίτητη σοβαρότητα στο υπουργείο Πολιτισμού από το περασμένο καλοκαίρι, ύστερα από εισήγηση της Διεύθυνσης Εικαστικών Τεχνών, η αλήθεια είναι ότι η πρώτη φορά που ο Σαμαράς επρόκειτο να εκπροσωπήσει την Ελλάδα ήταν στα μέσα της δεκαετίας του 1990 και το εγχείρημα εγκαταλείφθηκε επί υπουργίας Θάνου Μικρούτσικου. Το ζήτημα επανήλθε στην τελευταία Μπιενάλε – όπου είχε ήδη αποφασιστεί να μας εκπροσωπήσει ο Νίκος Αλεξίου -, όταν κατέθεσε πρόταση για τον Σαμαρά ο ιστορικός τέχνης Μάνος Στεφανίδης , την οποία όμως η τότε Γνωμοδοτική Επιτροπή είχε κρίνει εκπρόθεσμη και ελλιπή.
Η Διεύθυνση Εικαστικών Τεχνών εισηγήθηκε την απευθείας ανάθεση στον Λουκά Σαμαρά από τον υπουργό Πολιτισμού. Η εισήγηση- επί υπουργίας Μιχάλη Λιάπη – κατήργησε τη διαδικασία «Πρόσκλησης ενδιαφέροντος» και υποβολής προτάσεων από ενδιαφερομένους επιμελητές, μια πρακτική που, ούτως ή άλλως, αποτελούσε αμφιλεγόμενη ιδέα, καθ΄ ότι πολλές προτάσεις ήταν αμφίβολης ποιότητας, ενώ προκαλούνταν τραγελαφικές συγκρούσεις. Ταυτόχρονα όμως η Διεύθυνση κατήργησε έτσι και τις ίδιες τις επιτροπές, κάτι που σίγουρα θα έθετε ένα ζήτημα διαδικασίας αν δεν επρόκειτο για τόσο σπουδαίο καλλιτέχνη. Με άλλα λόγια, ένας υπουργός δεν θα μπορούσε να επιλέγει μόνος του όποιον νομίζει, δίχως γνωμοδότηση από αρμοδίους, όπως φαίνεται να συνεπάγεται η εισήγηση της Διεύθυνσης.
Από την άλλη, ο σημερινός υπουργός Αντώνης Σαμαράς (όχι, δεν είναι συγγενείς!), ευρισκόμενος αντιμέτωπος με την κατάσταση αυτή, φαίνεται να κατάλαβε πως είναι θετικό το ότι τίθεται το ζήτημα της διαδικασίας και, κατορθώνοντας να εργαστεί αποτελεσματικά με τους συμβούλους του, τον γενικό γραμματέα Θοδωρή Δραβίλλα, καθώς και τη Διεύθυνση Εικαστικών, χρησιμοποίησε την εφετινή επιλογή ως «μεταβατική» κατάσταση που επιτρέπει έναν ουσιαστικότερο σχεδιασμό.
Ποιος είναι
Ο Λουκάς Σαμαράς θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς καλλιτέχνες, και μάλιστα από αυτούς που άσκησαν μεγάλη επιρροή στη σύγχρονη τέχνη. Γεννήθηκε το 1936 στην Καστοριά και έφυγε με τη μητέρα του, Τρυγόνα, για τη Νέα Υόρκη το 1948, όπου βρισκόταν ήδη ο πατέρας του, Δαμιανός. Μολονότι αμερικανός πολίτης από το 1955, η τέχνη του βρίθει στοιχείων που επικαλούνται την καταγωγή του. Εργα του υπάρχουν σε μεγάλης απήχησης συλλογές, μουσεία και ιδρύματα, όπως το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, το Μουσείο Whitney της Νέας Υόρκης, το Ινστιτούτο Τεχνών του Σικάγου, το Μουσείο Τεχνών του Ντένβερ, το ΜUΜΟΚ της Βιέννης κ.ά., ενώ στην Ελλάδα είχαμε δει την αναδρομική του με τίτλο «Περιπέτειες στο Εγώ», την οποία είχε επιμεληθεί στην Εθνική Πινακοθήκη η καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Κωστοπούλου και άρτι διορισθείσα πρόεδρος του ΔΣ του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης Κατερίνα Κοσκινά.
