Πριν από έναν χρόνο στην γκαλερί ΑΔ της Αθήνας βλέπαμε τη σειρά σχεδίων του Γιαν Φαμπρ, τα οποία φιλοτεχνεί με υγρά του σώματός του ( «body liquid drawings», καθώς τα ονομάζει). Τα υγρά είναι ασφαλώς αυτά που μπορεί να φανταστεί κανείςαίμα, σπέρμα, δάκρυα και ούρα.

Καθώς καθόμασταν στο γραφείο της γκαλερί, μου έλεγε ότι έχει κάνει μια τυπολογία των δακρύων και έχει διαπιστώσει ότι υπάρχουν τριών ειδών δάκρυα: τα δάκρυα του ερεθισμού (όταν, ας πούμε, καθαρίζουμε κρεμμύδια), τα δάκρυα της συγκίνησης (όταν μας έχει παρατήσει ο έρωτάς μας) και τα πνευματικά δάκρυα (όταν ακούμε ένα μουσικό αριστούργημα). Ανακάλυψε λοιπόν ότι τα πνευματικά δάκρυα έχουν τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε αλάτι, ενώ τα δάκρυα του ερεθισμού τη μικρότερη. «Μα,καλά», ρώτησα, «πώς το ανακάλυψες;».

« Παρατήρησα τα δάκρυά μου» μου απάντησε «να στεγνώνουν κάτω από το μικροσκόπιο».

Τέτοια οξεία εμμονή είναι, αν μη τι άλλο, δυσεύρετη. Ο Γιαν Φαμπρ έχει κατορθώσει, όσο λίγοι, να φτιάξει έναν κόσμο ολότελα δικό του. Εκφράζει μια επιτομή διαφόρων στοιχείων της τέχνης του 20ού αιώνα, την εμμονή με το «εγώ», την περφόρμανς, την κοινωνικοπολιτική ανησυχία, που σε αυτόν μετασχηματίζονται σε ένα απολύτως νέο όλον: ο «ήρωας» Φαμπρ- με την έννοια του δραματικού ήρωα- κατοικεί τον παράξενο κόσμο του, στον οποίο εμείς εισβάλλουμε για να ξεκλέψουμε ματιές και τον αφήνουμε λίγο ή περισσότερο αλλαγμένοι.

Ο Γιαν Φαμπρ έχει παρουσιάσει σχέδια, γλυπτά, κατασκευές, εγκαταστάσεις και περφόρμανς σε εκθέσεις σε όλον τον κόσμο και έχει συμμετάσχει σε πάμπολλες Μπιενάλε και στην Documenta του Κάσελ. Εχει επίσης εργαστεί ως χορογράφος, σκηνογράφος και σκηνοθέτης για το θέατρο και την όπερα, έχει γράψει θεατρικά έργα και έχει σκηνοθετήσει ταινίες. Γεννημένος στην Αμβέρσα το 1958, ο Γιαν Φαμπρ είναι το δίχως άλλο ένας από τους πιο πολυσχιδείς και παραγωγικούς καλλιτέχνες της εποχής μας.

Στην Αθήνα τον έχουμε δει αρκετές φορές: με τρεις ατομικές εκθέσεις στην γκαλερί ΑΔ, με τα δημοφιλή έργα του στην έκθεση «Οutlook», με την παγκόσμια πρεμιέρα του έργου του «Ι am a mistake» («Είμαι ένα λάθος»), στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, πριν από έναν χρόνο. Και θα τον δούμε και το ερχόμενο καλοκαίρι με το θεατρικό/χορευτικό έργο του «Οrgy of Τolerance» («Οργιο Ανεκτικότητας»)- παράλληλα με το οποίο ενδέχεται να παρουσιαστεί και έκθεση με εικαστικά έργα, μολονότι αυτό δεν έχει ακόμη αποφασιστεί. Στην Αθήνα ωστόσο δεν είχαμε μέχρι στιγ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Α. ΖΕΝΑΚΟΣ/ © JΑΝ FΑΒRΕ/ ΚUΝSΤΗΑUS ΒRΕGΕΝΖ Στο μέσον του σώματος/κτιρίου, στην κοιλιά,«χωνεύεται» η εικόνα ενός κακοποιημένου μαύρου σώματος,γεμάτου με παλιές εκδορές, το οποίο έχει σωριαστεί σε μια παράξενη, πολύχρωμη «φύση», κατασκευασμένη από αμέτρητα κελύφη σκαραβαίων.Ενα σχόλιο για την αποικιακή δράση των Βέλγων στο Κονγκό, η οποία πλέον αρχίζει, σαν τις επουλωμένες πληγές του σώματος,να αποτελεί μια ύπουλη μνήμη

μής την ευκαιρία να δούμε μια αρκετά μεγάλη και φιλόδοξη εικαστική έκθεση, όπου ο κόσμος του Γιαν Φαμπρ να ξεδιπλώνεται σε όλο το σκοτεινό μεγαλείο του. Η τιμή αυτή, τούτες τις ημέρες τουλάχιστον, ανήκει στην αυστριακή πόλη Μπρέγκεντς.

Αγναντεύοντας το χιονισμένο τοπίο, στο τρένο από τη Ζυρίχη στο Μπρέγκεντς, και ανακατεύοντας τις σημειώσεις μου για την επικείμενη ομιλία μου στην ημερίδα που ήταν αφιερωμένη στο έργο του βέλγου καλλιτέχνη, δεν μπορούσα να μην αναλογιστώ τι είδους μαθήματα θα μπορούσε να πάρει κανείς από μια τέτοια περίσταση: το Κunsthaus Βregenz, έργο του αρχιτέκτονα Πέτερ Ζούμτορ, ένα ήπιο, με έξοχα μελετημένες αναλογίες, παραλληλεπίπεδο από αδιαφανές τζάμι, ξεπροβάλλει μπροστά στη λίμνη της Κονστάντσας ως διαρκής σήμανση της πρόθεσης της πόλης και των πολιτών της να μην ταυτίζονται διαρκώς μόνο με την «παραδοσιακή», στερεότυπη ταυτότητά τους, τις χιονισμένες σκεπές και το μικροαστικό όνειρο της απόδρασης στη «φύση» με ζεστό κρασί και παγοπέδιλα, αλλά να διεκδικήσουν συμμετοχή στη σύγχρονη, διεθνή ανταλλαγή μορφών και ιδεών.

Εκεί λοιπόν ως σήμερα φιλοξενείται η πρώτη έκθεση του Γιαν Φαμπρ στην Αυστρία. Με τίτλο «Από το κελάρι ως τη σοφίτα, από τα πόδια ως το μυαλό», η έκθεση περιλαμβάνει μια σειρά από νέα γλυπτικά έργα τα οποία αποδίδουν και χωροταξικά τον τίτλο, καθώς είναι εγκατεστημένα σε πέντε ορόφους αναπαριστώντας πέντε ανατομικές ζώνες του ανθρώπινου σώματος- μια αναπαράσταση, ή μεταφορά, του σώματος ως κτιρίου.

Ξεκινώντας από το κελάρι, διατρέχοντας το ισόγειο και δύο ορόφους και καταλήγοντας στη σοφίτα, ταξιδεύουμε από τα πόδια στα γεννητικά όργανα, μέσα από την κοιλιά και την καρδιά, ως το κεφάλι και τον εγκέφαλο, και βρισκόμαστε αντιμέτωποι με συνταρακτικές εικόνες, αναπάντεχες αντιπαραβολές και ευθείες επιθέσεις στην ευαισθησία μας, που, όπως θα έλεγε και ο ίδιος ο Φαμπρ, «μπαίνουν κάτω από το δέρμα σου». Μια διαρκής παλινδρόμηση ανάμεσα στο βάρος της ανθρώπινης κατάστασης και στο εύθραυστο του ατόμου, ο πρωταγωνιστής και «ήρωας» καλλιτέχνης αυτοσαρκάζεται αλλά και διασώζει το «ηθικό» από τις δαγκάνες του σύγχρονου κυνισμού, ρίχνοντας πάντα ένα φως στις πιο ιδιωτικές, μυστικές, τρυφερές αλλά και απαίσιες πλευρές της ψυχής μας. Η έκθεση αυτή, διαθέτοντας την απαραίτητη έκταση προκειμένου να ακουστεί ουσιαστικά η σπάνιας μοναδικότητας στον κόσμο της σύγχρονης τέχνης φωνή του Γιαν Φαμπρ, καταδεικνύει ότι το καλλιτεχνικό και πνευματικό σύμπαν του είναι πολυστρωματικό και ισχυρό με τρόπο ο οποίος πραγματικά ξεχωρίζει απέναντι σε μεγάλο μέρος της κυρίαρχης τέχνης, που σήμερα συχνά μοιάζει να εμφορείται από αφόρητα «μικρές» ιδέες.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Α. ΖΕΝΑΚΟΣ/ © JΑΝ FΑΒRΕ/ ΚUΝSΤΗΑUS ΒRΕGΕΝΖ Στη σοφίτα,ένα ξύλινο παραπέτο μάς επιτρέπει να περιδιαβάσουμε ένα χωράφι,όπου από το οργωμένο χώμα προβάλλει ένα μισοθαμμένο πτώμα.Το κεφάλι, σε αποσύνθεση, δέχεται έναν απρόσμενο επισκέπτη: τον ίδιο τον καλλιτέχνη (ήρωα του δράματος και υπόμνηση των εντόμων-σκαραβαίων, που συναντήσαμε προηγουμένως),ο οποίος ετοιμάζεται να ανασκάψει το «πνεύμα» με το φτυάρι του,εκφράζοντας μια ταύτιση του σώματος με το πνεύμα,μια πίστη στη φθαρτή ζωή και όχι στην άυλη αιωνιότητα

Κunsthaus Βregenz,Κarl Τizian Ρlatz,Μπρέγκεντς,Αυστρία,τηλ.+43 5574 48594,www.kunsthaus-bregenz.at.Ως σήμερα.