Συμβαίνει κάτι παράξενο με την αναδρομική έκθεση του Παντελή Λαζαρίδη: πρόκειται για μια μεγάλη παρουσίαση του ογκώδους και πολυσχιδούς έργου μιας προφανώς σημαντικής και επιδραστικής προσωπικότητας, η οποία όμως δεν είμαστε ακριβώς σίγουροι ποια είναι… Εννοώ, ο Παντελής Λαζαρίδης ήταν για αρκετά χρόνια απορροφημένος σε άλλους τομείς δραστηριότητας- στη διδασκαλία, στη συγγραφή, στην πολιτική- ώστε να μην έχει εγγραφεί ακριβώς στη συλλογική συνείδηση ως ο καλλιτέχνης που είναι. Από την άλλη, διατρέχοντας κανείς το σύνολο του έργου του, βλέπει όχι μόνο συνέχεια και συνέπεια αλλά και ότι το κεντρικό κίνητρο πίσω από την πολυστρωματική του παρουσία είναι αδιαμφισβήτητα καλλιτεχνικό. Πρόκειται για μια συνθήκη ιδιαίτερη, που καθιστά την έκθεση τόσο μια αναδρομική όσο και ένα σχόλιο πάνω στις αναδρομικές. Ταυτόχρονα, αποτελεί, κατά παράδοξο τρόπο, μια αναδρομική που σχεδόν συστήνει έναν καλλιτέχνη αντί να αποτελεί το προβλέψιμο πλην όμως απαραίτητο επιστέγασμα της σταδιοδρομίας ενός απομάχου.
Στην έκθεση, στο ισόγειο και στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη της οδού Πειραιώς, παρουσιάζονται παλαιότερα αλλά και νέα έργα του Παντελή Λαζαρίδη- περίπου 250 στο σύνολο, που καλύπτουν την περίοδο από το 1961 ως σήμερα. Ο τίτλος της έκθεσης, «Ρarkour (όρος που αναφέρεται στο άθλημα των νέων οι οποίοι με ακροβατικούς ελιγμούς αθλούνται στην υπερπήδηση των φραγμών του δομημένου περιβάλλοντος). Στάσεις, Παραβάσεις και Ελιγμοί» υπονοεί, σύμφωνα με την επιμελήτρια Εφη Στρούζα, «τη διαρκή διακινδύνευση και την περιπετειώδη κινητικότητα στη δημόσια σφαίρα και συσχετίζεται με την περίπλοκη προσωπική διαδρομή του Παντελή Λαζαρίδη». Η έκθεση είναι ίσως λίγο πιο πολυποίκιλη από όσο χρειαζόταν, υποκύπτοντας εμφανώς στην επιθυμία του καλλιτέχνη να δείξει όσο περισσότερες πτυχές του έργου του ήταν δυνατόν. Είναι ωστόσο
ενδιαφέρουσες όλες αυτές οι πτυχές και έτσι- αν δει κανείς το ίδιο ζήτημα από την πλευρά όχι του αιτήματος μιας πιο συγκροτημένης επιμελητικής θέσης αλλά της ανάγκης πληροφόρησης για το έργο- σίγουρα δεν βγαίνει ο θεατής χαμένος από την πληθώρα των εκθεμάτων. Εν τούτοις το πρώτο τμήμα της έκθεσης με τα παλαιότερα, «ιστορικά» έργα είναι ίσως το λιγότερο συναρπαστικό, έστω και αν είναι κέρδος το ότι τα είδαμε όσοι εξ ημών δεν τα γνωρίζαμε. Το δεύτερο τμήμα όμως έχει καταπληκτικά σημεία – με κορυφαία ίσως την αίθουσα όπου όλα τα τυπώματα του Λαζαρίδη (τυπώματα από αστικές σκηνές πάσης φύσεως) κυριαρχούν ως αντικείμενα στον χώρο, κρεμασμένα ψηλά από ράγες και στοιβαγμένα στους τοίχους, ώστε να μπορεί ο θεατής να τα «ξεφυλλίσει» μόνος του. Οσον αφορά δε τις επιμελητικές ιδέες, η έκθεση μας εκπλήσσει και πάλι, αντιμετωπίζοντας με γενναιότητα τη διαδρομή μέσα στον χώρο και διαθέτοντας τουλάχιστον ένα πραγματικά ιδιοφυές σημείο, όπου ο θεατής μπαίνοντας από μια μικρή πόρτα βρίσκεται κυριολεκτικά μέσα σε μια προβολή, με τον προτζέκτορα να τον χτυπάει στο πρόσωπο.
Ισως όμως η πιο σημαντική κίνηση της έκθεσης αυτής είναι το ότι ο καλλιτέχνης έστησε ένα «εργαστήριο» ανοιχτό σε όλους, εξοπλισμένο με υπολογιστές, συνδέσεις, σκάνερ κτλ., και πρόσβαση σε όλο το ευμέγεθες αρχείο του, όπου μπορεί όποιος θέλει να σταθεί, να ερευνήσει και να δουλέψει. Αμέτρητες εικόνες και πηγές πολιτικού ενδιαφέροντος στα χέρια όποιου θέλει και όλα, βέβαια, ανοιχτά, διαθέσιμα δίχως δικαιώματα. Είναι πραγματικά μια από τις πλέον καίριες- ουσιαστικές και όχι για το θεαθήναι- αντιδράσεις του κόσμου της τέχνης στον πολιτικό αναβρασμό των περασμένων εβδομάδων.
Με την έκθεση αυτή ο Παντελής Λαζαρίδης, αν και όχι και τόσο «νέος καλλιτέχνης», μας δίνει την αίσθηση ότι ξεκινά. Το λιγότερο που μπορεί να πει κανείς είναι ότι κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει συχνά.
zenakos@dolnet.gr, www.artfully-on-saturday.blogspot.com
