Περιφερειακές πινακοθήκες: οι άγνωστοι θησαυροί της νεοελληνικής τέχνης
Χτισμένα επάνω στα ερείπια της αρχαίας Κυδωνίας, της «μητέρας των κρητικών πόλεων», τα Χανιά διατηρούν μια βενετσιάνικη αρχοντιά, μοναδική στη Μεγαλόνησο. Ενας περίπατος στα πλακόστρωτα σοκάκια της παλιάς πόλης ισοδυναμεί με περιήγηση σε υπαίθριο μουσείο, με τα αναπαλαιωμένα κτίρια διαφόρων περιόδων να επιδεικνύουν τις κομψές προσόψεις τους και τις κρήνες, τους μιναρέδες και τα χαμάμ να συμπληρώνουν το υποβλητικό σκηνικό. Το ενετικό λιμάνι μάς ταξιδεύει σε άλλες εποχές, χωρίς να επισκιάζεται από τα κέντρα και τα εστιατόρια που το κατακλύζουν, ενώ ο δημοτικός κήπος είναι μια μικρή όαση. Τα Χανιά, το μέρος με τη μεγαλύτερη ηλιοφάνεια στην Ευρώπη, είναι απλώς πανέμορφα.
Σε «χώρο προστασίας και διάσωσης του πολιτισμού» και «κέντρο πολιτιστικής παιδείας» φιλοδοξούν να αναδείξουν τη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων οι υπεύθυνοί της. Η πινακοθήκη, συνολικής έκτασης 500 τ.μ. (σε τρεις ορόφους – oδός Χάληδων), λειτουργεί από τον Μάιο του 2002 στο αναπαλαιωμένο κτίριο των καταστημάτων Μανούσου Κούνδουρου, που χτίστηκαν το 1910 στη μεσημβρινή τάφρο, στη θέση μπροστά από το ρήγμα των τειχών. Τα καταστήματα, τρία στη σειρά, διαμορφώθηκαν, σύμφωνα με τα πρότυπα της εποχής, σε τρία επίπεδα. Το επιβλητικό αυτό κτίσμα αποκαταστάθηκε με την επίβλεψη του Γραφείου Προγραμματικής Σύμβασης Παλιάς Πόλης του Δήμου Χανίων. Τις μελέτες ανέλαβαν οι αρχιτέκτονες Σαράντης Κατσουρός και Βικτωρία Ιωαννίδου, ο πολιτικός μηχανικός Μίλτος Χρονόπουλος και ο ηλεκτρολόγος μηχανικός Κώστας Αναγνώστου.
Τα περισσότερα από τα 700 έργα ζωγραφικής και χαρακτικής των τριών τελευταίων αιώνων που περιλαμβάνει η συλλογή του δήμου φιλοξενούνται στην πινακοθήκη, ενώ τα υπόλοιπα κοσμούν κοινόχρηστους χώρους του Δημαρχείου Χανίων και άλλων δημοτικών καταστημάτων. «Η συλλογή δεν μπορεί ακόμη να εκτεθεί στο σύνολό της» λέει ο καλλιτεχνικός διευθυντής της πινακοθήκης, ζωγράφος κ. Θοδωρής Καλούμενος. «Αρκετά από τα έργα χρειάζονται συντήρηση και αποκατάσταση μικρών ή μεγαλύτερων φθορών». Η συλλογή είναι αποτέλεσμα αγορών του Δήμου Χανίων και δωρεών που έγιναν προς αυτόν τα χρόνια που πέρασαν.
Καταξιωμένοι έλληνες δημιουργοί, όπως ο Σπυρίδων Βικάτος, ο Αλέξανδρος Αλεξανδράκης και ο Σπύρος Βασιλείου, συνυπάρχουν με ντόπιους καλλιτέχνες. Ξεχωρίζουν οι εβδομήντα επτά ελαιογραφίες του 18ου και του 19ου αιώνα, δωρεά του Λυκούργου Μανουσάκη προς τον δήμο.
Τα έργα, μας εξηγεί ο κ. Καλούμενος, δεν έχουν αναρτηθεί με τον συμβατικό τρόπο μιας γραμμικής διαδοχής, σε μια εξελικτική γραμμή σύμφωνα με κάποια σχολή, ένα κίνημα ή έναν… ισμό. Υπάρχουν κάποιοι λόγοι για αυτό. «Το Μουσείο ή τα συναισθήματα που βιώνουμε όταν το επισκεπτόμαστε έχουν σφυρηλατηθεί από την προσωπική μας ταυτότητα. Οπως έχει πει και ο ανθρωπολόγος David Pibaum, «όταν βλέπουμε κάτι, έχουμε την τάση να μην το βλέπουμε όπως είναι αλλά όπως είμαστε εμείς οι ίδιοι»».
«Αντιπροσωπευτικά έργα των συλλογών του Δήμου Χανίων» ήταν ο τίτλος της έκθεσης με την οποία εγκαινιάστηκε η πινακοθήκη. Μερικές από τις εκθέσεις που ακολούθησαν:
* «Ανακαλύπτοντας τον Castel Selino».
* «Φώτα & Σκιές – Πανόραμα Ελληνικής Χαρακτικής».
* «Τα παιδιά ταξιδεύουν με την τέχνη».
* «Γιάννης Σπυρόπουλος, ο κλασικός της αφαίρεσης».
* «Τέχνη + Ουτοπία – Εργα της Ρωσικής Πρωτοπορίας από τη Συλλογή Κωστάκη».
* «Βλάσης Κανιάρης – Διαδρομές 1957-2004».
* «Ν. Χατζηκυριάκος-Γκίκας (1922-1990)».
* «Ιερή και Βέβηλη – Οψεις της γυναίκας στη σύγχρονη ελληνική ζωγραφική (1930-2005)».
* «Νεοελληνική ζωγραφική από τις Συλλογές του Μουσείου Ευαγγέλου Αβέρωφ στο Μέτσοβο».
* «Ανδρέας Γεωργιάδης ο Κρης. Το πολύπτυχο της μνήμης».
Οι εκθέσεις συνοδεύτηκαν από σχετικές εκδόσεις και παράλληλες εκδηλώσεις που περιλάμβαναν ομιλίες, ημερίδες, συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης και, το σημαντικότερο, εκπαιδευτικά προγράμματα, στα οποία συμμετείχαν μαθητές της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Ο εμπλουτισμός της εικαστικής παιδείας των κατοίκων της πόλης είναι το ζητούμενο, κατά τον κ. Θοδωρή Καλούμενο. «Κύριος στόχος της πινακοθήκης είναι να λειτουργεί ως ένας σύγχρονος χώρος πολιτισμού όπου συνυπάρχουν οι διάφοροι τομείς της τέχνης, της επιστήμης και του λόγου, αναζητώντας ο ένας τη συνδρομή του άλλου, ώστε να γίνει εφικτή η υλοποίηση στόχων και οραμάτων, που ο κάθε ένας από αυτούς τους τομείς της εκδήλωσης του ανθρώπινου πνεύματος μπορεί να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο».
Ο,τι απετέλεσε όραμα πολλών Χανιωτών για δεκαετίες παίρνει σάρκα και οστά με τη δημιουργία της Δημοτικής Πινακοθήκης. Πρώτο αίτημα για τη σωστή λειτουργία της είναι η επέκτασή της με την απόκτηση του προς Βορρά όμορου με αυτήν κτιρίου. Ακόμη, ο εμπλουτισμός της μόνιμης συλλογής με την απόκτηση έργων τέχνης σημαντικών και καταξιωμένων ελλήνων καλλιτεχνών, όπως π.χ. του Ανδρέα Γεωργιάδη του Κρητός, την έκθεση των έργων του οποίου φιλοξένησε πρόσφατα η Πινακοθήκη.
Ο κ. Καλούμενος καταλήγει: «Ο χαρακτήρας ενός μουσείου ή μιας πινακοθήκης ως σύγχρονου χώρου πολιτισμού δεν μπορεί να προσδιοριστεί πλέον σε μία βάση που κάτι τέτοιο θα γινόταν πενήντα, τριάντα ή ακόμη και δέκα χρόνια πριν. Είναι λοιπόν απαραίτητο ένα πνεύμα δημιουργικότητας που, μαζί με την απαιτούμενη γνώση, μπορεί να δώσει σε κάποιον τη δυνατότητα να προσδιορίσει σωστά έναν σύγχρονο χαρακτήρα».
Ο κ. Ιωάννης Μ. Βαρβιτσιώτης είναι επικεφαλής της ομάδας των ευρωβουλευτών της ΝΔ και πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής».
