κύτταρο της Πάτρας
Η Πάτρα, πέρασμα στην Ιταλία και στη βορειότερη Ευρώπη, αποτελεί κυριολεκτικά την «Πύλη της Ελλάδας προς τη Δύση». Το στίγμα ωστόσο δεν το δίνουν μόνο το λιμάνι, που ποτέ δεν κοιμάται, και το ξακουστό Καρναβάλι. Μνημεία μυκηναϊκά, ρωμαϊκά και βυζαντινά, αλλά και απομεινάρια της Φραγκοκρατίας και της Ενετοκρατίας, είναι σπαρμένα στην πόλη και στα περίχωρα. Εδώ άλλωστε θα συναντήσουμε μερικά από τα σημαντικότερα δείγματα ελληνικής νεοκλασικής και βιομηχανικής αρχιτεκτονικής του 19ου και 20ού αιώνα: εμβληματικά κτίρια όπως το «Απόλλων», το παλαιότερο από τα κλειστά θέατρα των νεοτέρων χρόνων στη χώρα, χτισμένο το 1872 βάσει σχεδίων του Ερνέστου Τσίλλερ, και ο Πύργος της Αχάια Clauss, το πρώτο ελληνικό οινοποιείο, που εγκαινιάστηκε το 1861. Δύο από τις πολλές ενδείξεις του δυτικότροπου πολιτισμού της αχαϊκής πρωτεύουσας.
Σε κατ’ εξοχήν πνευματικό κέντρο της πόλης εξελίχθηκε από το 1988, έτος ίδρυσής της, η Δημοτική Πινακοθήκη Πατρών, η οποία στεγάζεται στο ισόγειο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, στην οδό Μαιζώνος 110, δίπλα στο παλαιό Δημαρχείο. To κτίριο εγκαινιάστηκε το 1957 από τον Βασιλέα Παύλο προκειμένου να μετατραπεί σε βιβλιοθήκη και μουσείο.
Η πινακοθήκη έχει αναπτύξει πλούσια δραστηριότητα. Η διοργάνωση περιοδικών εκθέσεων και η σε τακτά χρονικά διαστήματα παρουσίαση των μονίμων συλλογών έδωσε εναλλακτικές προτάσεις και δημιούργησε τις προϋποθέσεις συνεργασιών σε διεθνείς εκθέσεις. Οι στόχοι της πινακοθήκης – η ανάπτυξη της εικαστικής παιδείας και της αισθητικής αγωγής – επιτυγχάνονται με τις εκθέσεις, τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τις παράλληλες εκδηλώσεις. Η προσέλευση είναι καθημερινή και αθρόα. Για τους επισκέπτες με κινητικά προβλήματα έχει προβλεφθεί ειδική ράμπα.
Η ζωγραφική, η χαρακτική, η γλυπτική, η φωτογραφία και οι πιο πρωτοποριακές μορφές εικαστικής έκφρασης καλύπτονται επαρκώς, σε συνεργασία με την Εθνική Πινακοθήκη, το Μουσείο Μπενάκη, την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και άλλα ιδρύματα.
Παράλληλα γίνονται αναδρομικές τιμητικές εκθέσεις καλλιτεχνών που γεννήθηκαν στην Πάτρα, εκπροσώπων της νέας γενιάς που ζουν ή εργάζονται εκεί και δημιουργών της διασποράς. Οι δίγλωσσες εκδόσεις που συνοδεύουν τις εκθέσεις υπογράφονται από έγκριτους ιστορικούς τέχνης και προβάλλουν την πινακοθήκη στο εξωτερικό.
Παλαιά έργα που ανήκουν στη συλλογή του Δήμου Πατρέων κοσμούν τους εσωτερικούς τοίχους του κτιρίου. Εντυπωσιάζουν οι προσωπογραφίες των πατρινών πρωθυπουργών Δημητρίου Μάξιμου, Δημητρίου Γούναρη και Ανδρέα Μιχαλακόπουλου, φιλοτεχνημένες αντίστοιχα από τους Γιάννη Μόραλη, Επαμεινώνδα Θωμόπουλο και Ευάγγελο Ιωαννίδη. Σε μικρή απόσταση πίνακες του 19ου αιώνα των Νίκου Κουνελάκη, Ανδρέα Κριεζή και Ιωάννη Δούκα και έξι σχέδια του Τσίλλερ για την ανέγερση του θεάτρου «Απόλλων». Στη συλλογή θα δούμε και δημιουργίες καλλιτεχνών του 20ού αιώνα, όπως ο Σπύρος Βασιλείου, ο Ουμβέρτος Αργυρός, ο Γιώργος Βακαλό, ο Αντώνιος Σώχος, ο Ανδρέας Βουρλούμης, καθώς και τη μεγάλη δωρεά με έργα του Επαμεινώνδα Θωμόπουλου.
Ξεχωριστά «κομμάτια» της νεότερης συλλογής από το 1988 θεωρούνται τα έντεκα έργα που δώρισε ο ζωγράφος Ράλλης Κοψίδης, η υδατογραφία του Αγήνορα Αστεριάδη, τα δωρηθέντα χαρακτικά του Τάσσου, του Φώτη Μαστιχιάδη, του Παναγιώτη Γράββαλου, του Χέρμαν Μπλάουτ, το γλυπτό «Γενικές μεταφορές σε κόκκινο και μαύρο» του Γιάννη Γαΐτη, το κολάζ του Fred Emerich και οι καρτ ποστάλ της παλαιάς Πάτρας, δωρεά της εφημερίδας «Καθημερινή».
Διαλέξεις, ξεναγήσεις και συναυλίες μουσικών συνόλων διοργανώνονται παράλληλα. Σε δύο κύκλους λογοτεχνικών εκδηλώσεων έχουν παρουσιαστεί συγγραφείς της πόλης (Ρέα Γαλανάκη, Κώστας Λογαράς, Σωκράτης Σκαρτσής κ.ά.) και συγγραφείς της περιφέρειας (Γιώργος Ιωάννου, Νίκος Γ. Πεντζίκης, Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος, Γιάννης Σκαρίμπας κ.ά.).
Η πινακοθήκη ανανεώθηκε το 2001, με διαμόρφωση της αίθουσας σύμφωνα με τους διεθνείς μουσειακούς όρους. Η ύπαρξη δίγλωσσης ιστοσελίδας στο Διαδίκτυο τη «διαφημίζει» μόνιμα στους έλληνες και αλλοδαπούς χρήστες, που μέσα από αυτή γνωρίζουν και την πόλη.
Μέχρι σήμερα έχει επιτευχθεί ο αρχικός στόχος: συνεργασίες με άλλα μουσεία και εκπαιδευτική δραστηριότητα. Δυσκολότερος μοιάζει ο νέος στόχος: προσπάθεια οργάνωσης διεθνών εκθέσεων σε συνεργασία με μουσεία του εξωτερικού.
Το έργο της Δημοτικής Πινακοθήκης Πατρών ολοκληρώνεται με τα εκπαιδευτικά προγράμματα που μέσω των ξεναγήσεων συμβάλλουν στην εξοικείωση των μαθητών με τους μουσειακούς χώρους. Ευχή των ανθρώπων που εργάζονται στην πινακοθήκη είναι να δουν κάποια στιγμή τη μεταστέγασή της σε πιο κατάλληλο κτίριο.
Πριν κλείσω το σημείωμά μου αυτό θα ήταν παράλειψή μου να μην αναφερθώ στο Δημαρχείο της πόλης. Και τούτο γιατί το εξαιρετικής ομορφιάς νεοκλασικό αυτό οίκημα είναι διακοσμημένο με πολλές ελαιογραφίες του Πατρινού Επαμεινώνδα Θωμόπουλου που τοποθετήθηκαν στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου και στο γραφείο του δημάρχου. Ακόμη στο γραφείο του δημάρχου τοποθετήθηκαν οκτώ μικρότερα έργα που παρουσιάζουν χαρακτηριστικά σημεία της πόλης. Μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1993 τα έργα συντηρήθηκαν και επανατοποθετήθηκαν το 2000 μαζί με άλλα 12 του Επαμεινώνδα Θωμόπουλου που κοσμούν τις υπόλοιπες αίθουσες του πρώτου ορόφου.
