«Ζούμε σε κατάσταση fallimento»
Κοινωνός της διεθνούς πολιτισμικής πραγματικότητας, ο Θόδωρος Τερζόπουλος παραμένει ταξιδευτής και κοσμοπολίτης. Κάθε νέα δουλειά του σηματοδοτεί μια νέα πρόταση, μια νέα διεθνή συνεργασία, μιαν ανταλλαγή καλλιτεχνική, μια γέφυρα με τα μεγαλύτερα κέντρα τέχνης ανά τον κόσμο. Κάθε νέο έτος τον βρίσκει να κάνει έργο έναν πολυδιάστατο προγραμματισμό. Ετσι και εφέτος. Εκτός από τις παραστάσεις του εκτός συνόρων ο έλληνας σκηνοθέτης παρουσιάζει με την ομάδα του Αττις τα έργα «Τελευταία μάσκα – fallimento» στην Πάτρα και «Πέρσες» στην Επίδαυρο.
– Παρουσιάζετε στην Πάτρα την ερχόμενη εβδομάδα το έργο του Κώστα Λογαρά «Τελευταία μάσκα – fallimento». Τι ακριβώς θα δούμε σε σχέση με τη μορφή και το περιεχόμενο;
«Εύγλωττοι τίτλοι και οι δύο. H τελευταία μάσκα είναι αυτή που πέφτει για να φανεί η αλήθεια κάτω από αυτήν. Το fallimento είναι η χρεοκοπία, λέξη ιταλική που έγινε πρώτα αποδεκτή στην Πάτρα. Είναι η χρεοκοπία της ανθρώπινης ύπαρξης. Ζούμε ούτως ή άλλως σε κατάσταση fallimento. H «Τελευταία μάσκα» είναι, θα έλεγα, μια θεατρική ωδή και αναφέρεται σε μία πολύ συγκεκριμένη ιστορία της Πάτρας: πρόκειται για τη ζωή μιας γυναίκας, της Πατρινέλας, η οποία έχει ζήσει ένα μεγάλο ερωτικό πάθος, έχει προδοθεί και έχει γίνει δολοφόνος. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για μια σύγχρονη Μήδεια. Μέσα από τη μορφή αυτής της παράστασης γίνεται προσπάθεια να δοθούν όσο το δυνατόν περισσότερες πτυχές αυτής της γυναικείας ύπαρξης. Με αυτή την έννοια, πτυχές και της πόλης, σαν να είναι η Πατρινέλα η ίδια η πόλη. Με τη μορφή ενός πολύπτυχου χορικού, όπου τις φωνές και τις διαστάσεις αυτού του προσώπου τις μοιράζονται οι επτά ηθοποιοί που ερμηνεύουν και τις σκοτεινές και τις φωτεινές πλευρές αυτής της γυναίκας και αυτής της πόλης. Ετσι ξετυλίγονται σιγά σιγά μέσα από την παράσταση η ιστορία της πόλης, οι σκοτεινές πλευρές της, τα υπόγεια ρεύματα, οι ανομολόγητες επιθυμίες. Για να γίνει αυτό πρέπει να πέσει η μάσκα, η μάσκα του καρναβαλιού».
– Γιατί επιλέξατε άνδρες ηθοποιούς να υποδυθούν τις πτυχές αυτής της γυναίκας;
«Γιατί έτσι αποφεύγεται ο οποιοσδήποτε συναισθηματισμός ή το μελό στοιχείο. Δεν θα ήθελα να γίνει ταύτιση με αυτό το πρόσωπο, γιατί υπάρχει λίγο-πολύ σε αυτή την παράσταση η μπρεχτική απόσταση. Με αυτή την έννοια λειτουργεί και η κρίση. Το ενδιαφέρον είναι ότι παίρνουμε ένα γεγονός από τη ζωή αυτής της γυναίκας, η οποία στις αρχές της δεκαετίας του ’60 είχε οδηγηθεί στη φυλακή για τον φόνο που διέπραξε. Οι κάτοικοι της Ανω Πόλης έφτιαξαν ένα ομοίωμα-σκιάχτρο και το έβαλαν σε ένα άρμα το οποίο και πετροβολούσαν. Το εύρημα είναι ότι το σκιάχτρο ανοίγει το στόμα, βγάζει ένα «α» και σιγά σιγά αρχίζει να μιλάει, οπότε και ξεδιπλώνεται η ιστορία. Λέγονται τα εξ αμάξης από ένα σκιάχτρο το οποίο εξανθρωπίστηκε. Με ενδιέφερε το πώς η μαριονέτα αποκτά φωνή και συμπεριφέρεται, γίνεται άνθρωπος. Με ενδιέφερε πολύ αυτό θεατρικά και δούλεψα με αναφορές στις κούκλες του Κλάιστ. Κωδικοποιείται το σώμα με έναν διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι γινόταν ως σήμερα στο Αττις. Πιστεύω ότι αυτό είναι ένα βήμα παραπέρα και για μένα και για τους ηθοποιούς».
– Πρόσφατα ανακοινώθηκε το πρόγραμμα του Φεστιβάλ Επιδαύρου στο οποίο συμμετέχετε. Ποια είναι η άποψή σας σε σχέση με τις αντιδράσεις για τον αποκλεισμό κάποιων θιάσων και την ερώτηση που κατατέθηκε στη Βουλή σε σχέση με την ένταξη τουρκικού θιάσου;
«Δεν εντάσσεται τουρκικός θίασος. Εντάσσεται ο θίασος Αττις ο οποίος, ως συνήθως, συνεργάζεται και κάνει συμπαραγωγές με μεγάλα ξένα θεατρικά συγκροτήματα. Αυτό έχει γίνει πάρα πολλές φορές. Με αυτή την έννοια, οι «Πέρσες» του Αισχύλου είναι συμπαραγωγή του θεάτρου Αττις, του Διεθνούς Φεστιβάλ Κωνσταντινούπολης, της Διεθνούς Επιτροπής της Θεατρικής Ολυμπιάδας και του Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου. Αυτή η παράσταση θα παρουσιαστεί στις 10 Μαΐου στην Κωνσταντινούπολη, στη βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Ειρήνης, και ανοίγει την 4η Θεατρική Ολυμπιάδα που θα γίνει στην Κωνσταντινούπολη, η οποία έχει μήνυμα τη φιλία, τη συνεργασία. Το μεγαλύτερο μέρος των ηθοποιών είναι Ελληνες. Αυτό που λέμε συμπαραγωγή τουρκική σημαίνει ότι για αυτούς τους έξι τούρκους ηθοποιούς που θα χρησιμοποιήσω οι Τούρκοι αναλαμβάνουν τα έξοδα και έτσι απαλλάσσεται η ελληνική πλευρά. Αυτό σημαίνει διεθνής συμπαραγωγή».
– Πώς βλέπετε τις αλλαγές στις οποίες προχώρησε ο κ. Λούκος;
«Βρίσκω όλη αυτή την πράξη του Λούκου επαναστατική, ευρωπαϊκή. Ημουν στη συνέντευξη Τύπου και χάρηκα πάρα πολύ γιατί ένιωσα ότι ήμουν σε μία πολιτιστική πρωτεύουσα όπου ανακοινώνεται ένα καλλιτεχνικό πρόγραμμα ισάξιο των προγραμμάτων της Βιέννης, του Βερολίνου, της Ρώμης και του Εδιμβούργου».
– Αυτό πού το εντοπίζετε;
«Στις επιλογές. Στη συρρίκνωση του χρόνου. Γιατί πολύς χρόνος σημαίνει πολλά λεφτά, πολλές «μπίζνες», σημαίνει πολλά διαπλεκόμενα. Επίσης το ότι αναπτύσσει το φεστιβάλ στην οδό Πειραιώς και φέρνει τα εκπληκτικά χοροθέατρα και ανοίγεται και στους νέους. Επιτέλους σε μια χώρα που γεροντοκρατείται, όπου οι εορτές και οι εκδηλώσεις μας είναι ταυτόσημες των γενεθλίων… Ο Λούκος διαχωρίζει την τέχνη από τον πολιτισμό. Πολιτισμός μπορεί να είναι και το σουβλάκι και το συρτάκι και η φλοκάτη και το ρεμπέτικο και το παστίτσιο. Αλλά η τέχνη ορίζεται μέσα από τα σημαντικά καλλιτεχνικά έργα και τους σημαντικούς καλλιτέχνες που προωθούν τα ζητήματα και συναντούν τους συναδέλφους τους στον κόσμο. Οταν λέμε τέχνη, πάμε αυτόματα στον Σκαλκώτα, στον Χρήστου, στον Χατζιδάκι. Εδώ όμως έχουν μπερδευτεί δεκαετίες τα ζητήματα τι είναι τέχνη και τι είναι πολιτισμός. Ο Λούκος ορίζει με έναν εκπληκτικό κάθετο τρόπο το ζήτημα της τέχνης. Δεν μπορεί το Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου να είναι το εφαλτήριο όπου τόσα πολλά λεφτά διατίθενται για μία παράσταση η οποία μετά οργώνει όλη την Αθήνα. Δεν μπορεί να είναι ένα έργο τέχνης εμπορική επιχείρηση. Ο Λούκος επαναπροσδιορίζει τα ζητήματα».
– Νιώθετε ότι κάτι έχει αλλάξει στον ελληνικό θεατρικό χώρο το τελευταίο διάστημα;
«Δεν νομίζω. Ενώ υπάρχουν δυνάμεις, σκηνοθέτες, ηθοποιοί και ιδέες, υπάρχει ένας έντονος λαϊκισμός τον οποίο βραβεύει και ο κόσμος, το κοινό. Αυτό για μένα είναι αδιανόητο. Δεν βλέπω πραγματικά να συναντούμε ούτε το επίπεδο του γαλλικού, του γερμανικού ή του βιεννέζικου θεάτρου. Εχω την αίσθηση ότι ενώ έχουμε δυνάμεις παραμένουμε στην περιφέρεια».
– Τι φταίει εκτός από τον λαϊκισμό;
«H πολιτιστική πολιτική εδώ και δεκάδες χρόνια. Ο κάθε φορέας λειτουργεί ως μαγαζάκι. Ακόμη και τα κρατικά παραρτήματα λειτουργούν σαν μαγαζάκια. Εγώ δεν βλέπω τον μεγάλο κρατικό φορέα. H πρωτοπορία είναι η ρήξη με την ακαδημία».
H παράσταση του έργου του Κώστα Λογαρά «Τελευταία μάσκα – fallimento» θα ανεβεί στις 15, 16, 17 και 18 Φεβρουαρίου στο διαμορφωμένο σε θέατρο Πτωχοκομείο της Πάτρας, στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, Πάτρα 2006. H σκηνοθεσία είναι του Θόδωρου Τερζόπουλου, τα σκηνικά και τα κοστούμια του Αλέξανδρου Κόκκινου. Συμμετέχουν οι ηθοποιοί: Τάσος Δήμας, Σάββας Στρούμπος, Ηλίας Μελέτης, Νικηφόρος Βλάσσης, Αντώνης Μυριαγκός, Μιλτιάδης Φιορεντζής και Ιπποκράτης Δελβερούδης.
