Το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης του Δήμου Ροδίων, το οποίο σήμερα στεγάζεται σε τρία κτίρια, ξεκίνησε ως Δημοτική Πινακοθήκη κατά τη δεκαετία του ’50 και εγκαινιάστηκε επίσημα το 1964. Ο τότε νομάρχης Δωδεκανήσου Ανδρέας Ιωάννου συνέβαλε αποφασιστικά με το έργο του στην καθιέρωση της Πινακοθήκης ως ισχυρού πολιτιστικού θεσμού. Οι πρώτες αγορές έργων έγιναν με κονδύλια της Νομαρχίας Δωδεκανήσου, του Δήμου Ρόδου και του Υπουργείου Παιδείας. Υπήρξαν βεβαίως και μερικές ιδιαίτερα αξιόλογες δωρεές από εταιρείες και ιδιώτες, κυρίως Ροδίους.
Αρχικά η Πινακοθήκη στεγάστηκε μόνο στο κτίριο που βρίσκεται στην είσοδο της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου. Στο κτίριο αυτό στεγάζεται σήμερα η πιο αντιπροσωπευτική συλλογή χαρακτικών και γλυπτών της ελληνικής τέχνης του 20ού αιώνα.
Το δεύτερο κτίριο του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης είναι η λεγόμενη Νέα Πινακοθήκη – Νεστορίδειο Μέλαθρο, ένα πολυώροφο οικοδόμημα, δωρεά των I. και Π. Νεστορίδη, στο οποίο μεταφέρθηκε η μόνιμη συλλογή του Μουσείου η οποία περιλαμβάνει ζωγραφική και γλυπτική της ελληνικής τέχνης του 20ού αιώνα.
Το τρίτο κτίριο είναι το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης που βρίσκεται στη Μεσαιωνική Πόλη. Υποστηρίζει το έργο δωδεκανήσιων καλλιτεχνών, φιλοξενεί εκθέσεις πρωτοποριακής τέχνης και κατά τη θερινή περίοδο στεγάζει την έκθεση-δωρεά Z. York με χάρτες και χαρακτικά Ρόδου, Δωδεκανήσων και Αρχιπελάγους.
Το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης της Ρόδου περιλαμβάνει εκτεταμένες συλλογές ζωγραφικής και χαρακτικής, εξαίρετα δείγματα της ελληνικής τέχνης του 20ού αι. καθώς και πολλά γλυπτά, σχέδια και ντοκουμέντα. Κεντρική ιδέα για την πραγμάτωση και μελλοντική πορεία του Μουσείου είναι η ιστορία της Νεοελληνικής Τέχνης από το 1900 μέχρι σήμερα.
Ανάμεσα στα έργα της ελληνικής τοπιογραφίας των αρχών του αιώνα η συλλογή του Μουσείου περιλαμβάνει έργα των K. Μαλέα, N. Λύτρα, M. Οικονόμου και Σ. Παπαλουκά.
Από τους εκπροσώπους της νεότερης ελληνικής ζωγραφικής αντιπροσωπεύονται ο K. Παρθένης, ο Φ. Κόντογλου, συνεχιστής της βυζαντινής παράδοσης, ο Θεόφιλος και ο Γιάννης Τσαρούχης, που ανήκει στη γενιά του ’30.
Τα έργα χαρακτικής ξεκινούν με τον Δ. Γαλάνη, τον πρώτο έλληνα καλλιτέχνη που αναγνωρίστηκε στην Ευρώπη του Ματίς και του Πικάσο, και συνεχίζουν με έργα του A. Τάσσου και της B. Κατράκη, ενώ τα γλυπτά περιλαμβάνουν έργα του X. Καπράλου και του M. Τόμπρου.
Οι αρχετυπικοί μύθοι του ελληνικού πολιτισμού αποτυπώνονται τόσο στις ονειρικές μορφές του Γ. Γουναρόπουλου και στον παγανισμό του Γ. Στέρη όσο και στη φαντασία του N. Εγγονόπουλου.
Αλλοι επιφανείς καλλιτέχνες που εκπροσωπούνται στο Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης της Ρόδου είναι ο N. Χατζηκυριάκος-Γκίκας και ο Γ. Μόραλης, ο Γ. Μπουζιάνης, επηρεασμένος από τον ευρωπαϊκό εξπρεσιονισμό του Μεσοπολέμου, καθώς και ο Θ. Τριανταφυλλίδης.
H μεταπολεμική περίοδος που έδωσε έμφαση στην τέχνη της αφαίρεσης εκπροσωπείται από τους Γ. Κοντόπουλο και Γ. Σπυρόπουλο.
Εκτός από την πλούσια συλλογή που διαθέτει το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης της Ρόδου, διοργανώνονται κυρίως μετά το 1980 σημαντικές εκθέσεις, όπως αναδρομικές επιφανών καλλιτεχνών (M. Θεοφυλακτοπούλος, Π. Κούκος, X. Μπότσογλου, Γ. Ψυχοπαίδης) ή και παλαιοτέρων δημιουργών (Π. Τέτσης, N. Χατζηκυριάκος-Γκίκας κ.ά.), πολλές από τις οποίες μεταφέρθηκαν κατόπιν στην Αθήνα. Αλλες εικαστικές δραστηριότητες του Μουσείου είναι οι επεμβάσεις καλλιτεχνών όπως ο Σ. Αντωνάκος, ο γλύπτης Θόδωρος και ο K. Τσόκλης στους ιστορικούς χώρους της πόλης. Ακόμη έχουν πραγματοποιηθεί εκθέσεις επιλεγμένων έργων του Μουσείου στην Εθνική Πινακοθήκη και σε άλλους χώρους εκτός Ρόδου.
Το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης της Ρόδου έχει καταφέρει να έχει καλή επικοινωνία με το ευρύ κοινό. Διοργανώνει ξεναγήσεις, κύκλους διαλέξεων και σεμινάρια στα οποία δίδαξαν καθιερωμένοι τεχνοκριτικοί και ζωγράφοι (X. Χρήστου, X. Μπότσογλου, Π. Γράββαλος, Π. Τέτσης). Ιδιαίτερα αξιόλογη είναι και η έκδοση, με χορηγία της Εμπορικής Τράπεζας, από τον κριτικό τέχνης Χάρη Καμπουρίδη του καταλόγου/οδηγού με τίτλο «H Ελληνική Ζωγραφική του 20ού αιώνα στη Δημοτική Πινακοθήκη της Ρόδου», η οποία εκτός από τον σχολιασμό των έργων των καλλιτεχνών περιλαμβάνει και κείμενα που αναφέρονται στην ιστορία της Νεοελληνικής Τέχνης.
Το έτος 2000 δημιουργήθηκε το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου προσφέροντας ένα ευρύ φάσμα προγραμμάτων, εκπαιδευτικού υλικού και εργαστηριακών μαθημάτων για τα παιδιά όλων των σχολικών βαθμίδων. Τα εκπαιδευτικά αυτά προγράμματα έχουν μια γερή καλλιτεχνική βάση με αντιπροσωπευτικά έργα καλλιτεχνών που αποτέλεσαν σταθμούς στην εξέλιξη της Νεοελληνικής Τέχνης. Το εκπαιδευτικό υλικό διανέμεται δωρεάν σε κάθε παιδί έτσι ώστε η εξοικείωση με την τέχνη να συνεχιστεί και μετά την επίσκεψη στο Μουσείο.
Αξίζει να αναφερθεί ότι όλες οι εκδόσεις του Τμήματος παρουσιάζονται σε Διεθνείς Εκθέσεις που διοργανώνει το Υπουργείο Παιδείας στο εξωτερικό (Διεύθυνση Διεθνών Εκπαιδευτικών Σχέσεων) και αποσπούν θετικά σχόλια από αντίστοιχα τμήματα εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης της Ρόδου θεωρεί ότι έχει ιδιαίτερη παιδαγωγική ευθύνη προς την εκπαιδευτική κοινότητα καθώς είναι ο μοναδικός φορέας στη Ρόδο που επιμορφώνει και ενημερώνει τους μαθητές για τη Νεοελληνική Τέχνη. Χιλιάδες παιδιά από τη Ρόδο και τα Δωδεκάνησα έχουν την τύχη να επισκέπτονται το σημαντικότατο αυτό μουσείο. Εκτός από τα σχολεία το Μουσείο συνεργάζεται και με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, καθώς και με φορείς όπως το Θεατρικό Εργαστήρι και τα Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών του Δήμου Ροδίων.
Καταξιωμένο ως ένα ολοκληρωμένο μουσείο σύγχρονης ελληνικής τέχνης με πολύπλευρη δραστηριότητα, το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης της Ρόδου δίνει την ευκαιρία στο διεθνές κοινό της Ρόδου να γνωρίσει τον οικουμενικό χαρακτήρα του νεοελληνικού πολιτισμού. H προσφορά του στον τόπο μας είναι μεγάλη.
Ο κ. Ιωάννης Βαρβιτσιώτης είναι Επικεφαλής της Ομάδας των Ευρωβουλευτών της ΝΔ και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής».
