Οπως ανέφερα στο προηγούμενο άρθρο μου, το έναυσμα για να ξεκινήσω την περιήγησή μου στις περιφερειακές πινακοθήκες της χώρας μας αποτέλεσε η πρόσφατη επίσκεψή μου στη Δημοτική Πινακοθήκη της Λάρισας και γι’ αυτό στο παρόν άρθρο θα επικεντρωθώ στο θέμα αυτό. H Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας – Μουσείο Γ.I. Κατσίγρα εγκαινιάστηκε το Νοέμβριο του 2003. Πυρήνας της έκθεσης της πινακοθήκης είναι η αξιολογότατη συλλογή Γ. Κατσίγρα, που αποτελείται από 780 έργα, αντιπροσωπευτικά δείγματα της ελληνικής ζωγραφικής του 19ου και κυρίως του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Τη συλλογή αυτή συγκρότησε ο γιατρός Γεώργιος Κατσίγρας κατά τη διάρκεια της δεκαπενταετίας 1950-1965 και κατόπιν την δώρισε στο Δήμο Λάρισας το 1981 με τον όρο και την ελπίδα να δημιουργηθεί μια πινακοθήκη – μουσείο υψηλών προδιαγραφών που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες εκπαίδευσης και έρευνας στο χώρο της ιστορίας της τέχνης. Μετά από πολύχρονη προσπάθεια των συντελεστών αυτού του μεγάλου και σημαντικού έργου, το όνειρο του ευεργέτη Κατσίγρα πραγματοποιήθηκε, η Δημοτική Πινακοθήκη ολοκληρώθηκε, έχει αυτόνομη ύπαρξη και αποτελεί κόσμημα και σημείο αναφοράς για την πόλη της Λάρισας.
Για τον εμπνευστή και ευεργέτη της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας Γεώργιο Κατσίγρα θα μπορούσε κανείς να πει πολλά. Εγώ θα αρκεστώ στο να αναφέρω ότι γεννήθηκε το 1914 στη Νέα Φιλιππούπολη Λάρισας που είχε ιδρύσει ο πατέρας του με άλλους Φιλιππουπολίτες πρόσφυγες της Ανατολικής Ρωμυλίας. Παρότι μεσολάβησε ο B´ Παγκόσμιος πόλεμος, ακολούθησε σημαντική ιατρική καριέρα και το 1955 ίδρυσε την Κλινική Γ.I. Κατσίγρα, η οποία από το 1988 στεγάζει την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Για πολλά χρόνια το γραφείο του Κατσίγρα στην κλινική ήταν το αγαπημένο του καταφύγιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι για το γραφείο του είχε αγοράσει τα έπιπλα του Ερρίκου Σλήμαν σχεδιασμένα από τον Τσίλερ και κατασκευασμένα στη Βιέννη το 1880, που σήμερα εκτίθενται και αυτά στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας. H προσωπικότητά του και η καριέρα του ως ιατρού χειρουργού υπήρξαν ιδιαίτερα αξιόλογες. Χόμπυ του η συλλογή έργων κορυφαίων ελλήνων ζωγράφων.
H συλλογή Γ.I. Κατσίγρα, που αποτελεί τον πυρήνα της συλλογής της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας, χαρακτηρίζεται από την υψηλή ζωγραφική ποιότητα των έργων αλλά και τη μεγάλη αξία τους. Μελετώντας κανείς τα έργα της συλλογής αυτής μπορεί να παρακολουθήσει την εξέλιξη των τάσεων και των τεχνοτροπιών της Νεοελληνικής Τέχνης. H συλλογή περιλαμβάνει έργα της λεγόμενης Επτανησιακής Σχολής, η οποία επηρεάστηκε από τις σχολές της Βενετίας και το ύστερο ευρωπαϊκό μπαρόκ. Χαρακτηριστικοί ζωγράφοι και έργα της συλλογής είναι η «Αποκαθήλωση» του Νικολάου Καντούνη, η «Αποψη της Ζακύνθου» του Γ. Αβλιχου, οι εξαίρετες υδατογραφίες του A. Γιαλλινά, καθώς και έργα των Βικέντιου Μποκατσιάμπη και Νικολάου Ξυδιά-Τυπάλδου.
Κατόπιν ακολουθούν οι καλλιτέχνες της Σχολής του Μονάχου, προϊόν του επίσημου Ακαδημαϊσμού και του νεοκλασικισμού που εισήγαγε η βαυαροκρατία κατά τους χρόνους του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και που κράτησε ως τις αρχές του 20ού αι. H τάση αυτή υποστήριξε την καταξίωση της μεγαλοαστικής τάξης στην ελληνική κοινωνία αλλά και εξέφρασε τις ιδεολογικές ανησυχίες της εποχής. Εξαίρετα αντιπροσωπευτικά έργα αυτής της Σχολής είναι οι προσωπογραφίες των Νικηφόρου Λύτρα, Γεωργίου Ιακωβίδη, I. Δούκα, οι νεκρές φύσεις των I. Οικονόμου και A. Καλούδη, καθώς και έργα των N. Γύζη, K. Βολανάκη, Π. Λεμπέση, Σ. Σαββίδη, Θ. Φλωρά-Καραβία κ.ά.
H Σχολή του Μονάχου σιγά σιγά ξεπεράστηκε και κυριάρχησαν νέες τάσεις με επίκεντρο το Παρίσι και το ρεύμα του ιμπρεσιονισμού που έδωσε προτεραιότητα στο φως και στο χρώμα και απέφυγε την αυστηρή αναπαράσταση των μορφών. Χαρακτηριστικά είναι τα έργα των B. Χατζή, Ο. Φωκά, N. Φερεκείδη, N. Οθωναίου, B. Ιθακήσιου, K. Ρωμανίδη, Γ. Στρατηγού κ.ά.
Ακολουθούν οι μεγάλοι εκπρόσωποι του πνεύματος του μοντερνισμού, οι Ελληνες της διασποράς, Κωνσταντίνος Μαλέας από την Κωνσταντινούπολη και Κωνσταντίνος Παρθένης από την Αλεξάνδρεια, που δημιούργησαν τομή στη νεοελληνική τέχνη. H τάση αυτή συνδέθηκε με τον εκσυγχρονισμό του ελληνικού κράτους, την κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου και τους διανοούμενους του φιλελεύθερου χώρου. H συλλογή Κατσίγρα, στην οποία αντανακλάται η προτίμηση του συλλέκτη στην τοπιογραφία, περιλαμβάνει πολλά έργα του Μαλέα της περιόδου 1918-25 από την Ηπειρωτική Ελλάδα, τα νησιά καθώς και την Αίγυπτο. Αναφέρω χαρακτηριστικά την «Ακρόπολη», το «Λαύριο», τη «Σπάρτη», τη «Σαντορίνη», το «Νείλο».
Σημαντικές είναι και οι λιθογραφίες του Παρθένη, του καλλιτέχνη τον οποίο χαρακτηρίζει ένα εντελώς προσωπικό και μοναδικό ιδεαλιστικό ύφος, «Αγγελος», «H Αποκαθήλωση», «H Προσκύνηση των Μάγων».
Σημαντική είναι και η ενότητα έργων του Θεόφραστου Τριανταφυλλίδη με χαρακτηριστικά έργα την «Εκδρομή στο Γαλάτσι», 1935, και τη «Μικρή Βιολίστρια», 1945-1954. H συλλογή Γ.I. Κατσίγρα περιλαμβάνει ακόμη και μερικά έργα του Γ. Γουναρόπουλου από την περίοδο του Παρισιού, 1919-1924, καθώς και του Π. Ρέγκου. Αξίζει επίσης να αναφερθεί και το «Σπίτι με τέντα» του Μιχάλη Οικονόμου, έργο μοντέρνας ζωγραφικής με έντονη ψυχογραφική ατμόσφαιρα.
Αλλα έργα είναι σημαντικών ζωγράφων όπως των A. Αστεριάδη, Δ. Γιολδάση, Γ. Στέρη, Δ. Γαλάνη, Γ. Μόραλη κ.ά.
Τέλος η γενιά του ’30 με τους επιγόνους της έχει και αυτή μια έντονη παρουσία στη συλλογή Κατσίγρα της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας. Αναφέρω τους Γ. Μυταράκη, M. Βιτσιώρη, A. Μπαρκόφ, Γιώργο Μπουζιάνη (ο σημαντικότερος έλληνας εξπρεσιονιστής), Γ. Ζογγολόπουλο, Γ. Σπυρόπουλο και Σπύρο Βασιλείου. Ο κατάλογος των έργων και των δημιουργών είναι πολύ μεγάλος. Νομίζω ότι ο καλύτερος τρόπος να εκτιμήσει κανείς την αξία της συλλογής της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας είναι να την επισκεφθεί.
H συλλογή της πινακοθήκης εμπλουτίζεται με καινούρια έργα αλλά και συλλογές, όπως π.χ. με τη δωρεά της οικογένειας Νίκου και Κώστα Αστεριάδη με έργα του A. Αστεριάδη. Ελπίζω να ακολουθήσουν και άλλοι το ευγενές αυτό παράδειγμα ώστε να εξακολουθεί να εμπλουτίζεται η συλλογή της πινακοθήκης.
H Δημοτική Πινακοθήκη της Λάρισας αποτελεί ίδρυμα μελέτης για τους σπουδαστές Καλών Τεχνών και πόλο έλξης για τους φιλότεχνους Ελληνες και ξένους. Ο Δήμος Λάρισας έχει εκδώσει αξιόλογο κατάλογο της πινακοθήκης με τίτλο «Νεοελληνική Τέχνη, Συλλογή Γ.I. Κατσίγρα», που περιλαμβάνει τις βιογραφίες των καλλιτεχνών και τις εικόνες των έργων ζωγραφικής.
Το κτίριο της πινακοθήκης είναι ένας χώρος πολιτισμού καθώς παρέχει ειδικές ξεναγήσεις για παιδιά και ενηλίκους, ενημέρωση για το κοινό και διαθέτει αμφιθέατρο για πολιτιστικές και επιστημονικές εκδηλώσεις καθώς και καφενείο. Με λίγα λόγια, η Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας αποτελεί υπόδειγμα καλλιτεχνικής και πνευματικής αποκέντρωσης.
Ο κ. Ιωάννης Βαρβιτσιώτης είναι Επικεφαλής της Ομάδας των Ευρωβουλευτών της ΝΔ και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής».
