To Ταίναρο αποτελεί το νοτιότερο τμήμα της ηπειρωτικής Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης. Εκεί τοποθετούσαν οι αρχαίοι πρόγονοι τις πύλες του Αδη, από όπου ο Ηρακλής κατέβασε τον Κέρβερο στον Κάτω Κόσμο. Οικοδομικά υλικά αλλά και λαξεύματα που έχουν βρεθεί στον βράχο παρακείμενης σπηλιάς συνηγορούν στο συμπέρασμα ότι στη σπηλιά του Ταινάρου υπήρχε μια χθόνια λατρεία για τον Ποσειδώνα, ο οποίος στο Ταίναρο, όπως και στη Σπάρτη, δεν ήταν ο γνωστός από τους ποιητές σαν εξουσιαστής της θάλασσας, αλλά σαν θεός του Κάτω Κόσμου. Το Ιερό του Ποσειδώνα υπήρξε άσυλο των ειλώτων της Λακωνικής, που ζητούσαν προστασία από τον αμείλιχτο θεό.
Σε τούτη την περιοχή βρίσκονται τμήματα οικισμού καθώς και Ιερού, που αμφότερα συγκαταλέγονται στους σημαντικότερους οικισμούς και στα Ιερά της λακωνικής Μάνης. Πολύ φοβούμαι πως λίγοι γνωρίζουν τον τεράστιο αρχαιολογικό πλούτο της περιοχής, ενώ ακόμη πιο λίγοι έχουν την ευκαιρία να επισκεφθούν το Ταίναρο.
Προσωπικά, συγκαταλέγομαι σε αυτούς τους λίγους ανθρώπους. Για τους υπολοίπους, εμπόδιο στέκει η εγκατάλειψη από πλευράς του υπουργείου Πολιτισμού, που δείχνει να αδιαφορεί παντελώς για την περιοχή. Καμία υποδομή, κανένα κίνητρο για τουριστική ανάπτυξη, δυσκολίες στην πρόσβαση αλλά και πλήρης εγκατάλειψη σε ό,τι έχει να κάνει με τον ίδιο τον αρχαιολογικό χώρο και τα ευρήματα που φιλοξενεί. Αναρωτιέμαι, βέβαια, για πόσο ακόμη θα σώζονται, καθώς η φθορά του χρόνου, η αμείλικτη μανία των στοιχείων της φύσης αλλά κυρίως η πλήρης αδιαφορία του ΥΠΠΟ τείνουν να μετατρέψουν την πάλαι ποτέ γεμάτη ζωή περιοχή σε χαμένη Ατλαντίδα!
Το μονοπάτι που οδηγεί στο αιχμηρό άκρο του Ταινάρου διαγράφεται στο ύψωμα, δυτικά του όρμου Πόρτο Στέρνες. H πορεία είναι εντυπωσιακή, πλην όμως ο περιπατητής δεν μπορεί να απολαύσει ούτε τη θέα ούτε τη μορφολογία της περιοχής, καθώς το μονοπάτι είναι δύσβατο, γεμάτο πέτρες και αγριόχορτα, εξαιτίας της εγκατάλειψης. Γύρω από τον όρμο απλώνεται τμήμα του οικισμού των Ταιναρίων, που παρουσιάζει μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Πρόκειται για οικοδομήματα, χτισμένα σε οριζόντια επίπεδα, με τα μεγαλύτερα τμήματά τους λαξευμένα στους βράχους, που ακολουθούν τη φυσική κλίση του λόφου. Στην πλειονότητά τους έχουν δύο ορόφους, εσωτερική σκάλα ενώ εξωτερικά επικοινωνούν με επίπεδα και μεγάλα σκαλοπάτια που φέρουν αποχετευτικά αυλάκια στο πλάι. Οι αναρίθμητες στέρνες που βρίσκονται στον αρχαίο οικισμό φαίνεται ότι έλυναν το πρόβλημα ύδρευσης, καθώς η περιοχή υπήρξε άνυδρη από την Αρχαιότητα.
Εντυπωσιακό παραμένει, αν και έχει υποστεί σημαντικές φθορές λόγω εγκατάλειψης, το ψηφιδωτό που χρονολογείται στην ελληνιστική περίοδο και βρέθηκε σε ένα από τα κτίρια. Αποτελείται από πήλινες ψηφίδες και απεικονίζει κύκλους. Ο πρώτος περιβάλλεται από κυματόσπειρα, ενώ ο δεύτερος, ομόκεντρος, αποτελεί τον πυρήνα του ψηφιδωτού.
Ακόμη ο οικισμός των Ταιναρίων, εκτός από την πολιτεία περιελάμβανε και το περίφημο Ιερό που ήταν αφιερωμένο στον Ταινάριο Ποσειδώνα και το οποίο γεωγραφικά τοποθετείται στον χώρο που στέκει σήμερα ερειπωμένο το μεταβυζαντινό εκκλησάκι του Ασωμάτου. H πρώτη εντύπωση είναι πως το εκκλησάκι αυτό θα μπορούσε να κατέχει τη θέση που είχε ο αρχαίος ναός προς τιμήν του Ποσειδώνα, καθώς στον μυχό του κόλπου δεν υπάρχει περισσότερο περίβλεπτη θέση από στεριά και θάλασσα για να υποθέσει κανείς πως οι αρχαίοι τη διάλεξαν για να τιμήσουν τον θεό τους. Την άποψη αυτή ενισχύει το γεγονός πως ο βόρειος τοίχος της είναι τμήμα αρχαίου οικοδομήματος που προηγήθηκε της εκκλησίας. H έρευνα πάντως σήμερα θεωρεί ότι δεν είναι πιθανή η εκδοχή ο αρχαίος ναός να κατείχε ακριβώς τη θέση της χριστιανικής εκκλησίας.
Το Ακρωτήριο Ταίναρο είναι η αποκάλυψη μιας ολόκληρης πολιτείας που δείχνει ότι πασχίζει με νύχια και με δόντια να παραμείνει ζωντανή. Συμπαραστάτη σε τούτη την προσπάθεια βλέπω μόνο τη θέληση και την αγάπη που δείχνουν ορισμένοι ντόπιοι να κρατήσουν ζωντανό ό,τι έχει απομείνει από τον χώρο αυτόν με την τόση ιστορία. Εν τω μεταξύ, η θάλασσα εξακολουθεί να αλλοιώνει τη μορφή των παραθαλάσσιων κτιρίων του οικισμού, οι καθιζήσεις συνεχίζουν να αλλοιώνουν τη μορφολογία του εδάφους, ενώ οι καταστροφές εξαιτίας της καλλιέργειας και των λαθροανασκαφών, που γίνονταν συστηματικά πριν από κάποια χρόνια, είναι και παραμένουν ανυπολόγιστες.
Κάπου ανάμεσα σε όλα αυτά βρίσκεται και το υπουργείο Πολιτισμού, που με τη σιωπή, την απραξία και την αδιαφορία του μοιάζει συνένοχο στο έγκλημα που διαπράττεται στο Ταίναρο. Ο εκπληκτικός φάρος στο Ακρωτήριο Ταίναρο, που κατασκευάστηκε το 1882 από Γάλλους, λειτούργησε για πρώτη φορά το 1887 και εγκαταλείφθηκε το 1950 (καθώς αντικαταστάθηκε από αυτόματο φωτιστικό μηχάνημα), ατενίζει το πέλαγος από ψηλά. Και περιμένει καρτερικά. Τους αρμοδίους να ρίξουν «φως» ξανά σε τούτο το σημείο της Ελλάδας που σε υποβάλλει τόσο με τα φυσικά χαρακτηριστικά του όσο και με την ιστορία του.
Φαίνεται όμως ότι ζητάω πάρα πολλά. Αφού και το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης, που διαθέτει πάνω από 20.000 αντικείμενα, τα περισσότερα των οποίων στοιβάζονται σε υγρά υπόγεια, έχει εγκαταλειφθεί στη μοίρα του. Αλλά περί τούτου στο επόμενο.
Ο κ. Ιωάννης M. Βαρβιτσιώτης είναι βουλευτής, πρώην υπουργός και πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής».
