Είχα πολύ καιρό να επισκεφθώ το «Πεδίον του Αρεως», το άλσος αυτό των 300 περίπου στρεμμάτων που από το 1900 είχε κηρυχθεί «κοινόχρηστο». Το θυμάμαι σαν έναν χώρο περιπάτου, καθαρό, με ωραίες δενδροστοιχίες, με φύλακες, περιποιημένο, πραγματικό πνεύμονα πρασίνου. Προς μεγάλη μου απογοήτευση, αυτό που αντίκρισα δεν είχε καμία σχέση με την ανάμνησή μου.


Το περπάτημα μέσα στο «Πεδίον του Αρεως» θα ‘πρεπε να ‘χε καταταγεί στα extreme sports. Τα νωπά φύλλα που ξεχειλίζουν από τα παρτέρια και υπερκαλύπτουν τους δρόμους, σε συνδυασμό με την υγρασία και τις λάσπες, κάνουν την κατά τ’ άλλα ακίνδυνη άσκηση του περπατήματος επικίνδυνο άθλημα με πολλούς ολισθηρούς κρυμμένους κινδύνους. Το μονοπάτι άρχισε να στενεύει λόγω παρκαρισμένων ΙΧ και φορτηγών και προς στιγμήν αναρωτήθηκα αν βρίσκομαι σ’ ένα στενό δρομάκι των Εξαρχείων. Η δυνατή λαϊκή μουσική όμως που άρχισε ν’ αντηχεί και η τσίκνα που υπερίσχυε του καθαρού οξυγόνου μού υπενθύμισαν πού βρισκόμουν: σ’ ένα ανατολίτικο παζάρι.


Το μονοπάτι μου κατέληγε σε μια πλατεία η οποία είχε μεταμορφωθεί στην αγορά του Αλ Χαλίλι: ναργιλέδες, φθηνά ρούχα, παπούτσια, εσώρουχα, κασέτες, είδη προικός και για το σπίτι, σουβλάκια, όλα ανακατεμένα πάνω σε πάγκους λαϊκής αγοράς, προσκαλούσαν τους περαστικούς! Οι πωλητές όπως και οι καταναλωτές, όλοι αλλοδαποί. Παρακάτω, μία «λέσχη» ταβλιού και χαρτιών προστατευμένη από μια τέντα, και δεκάδες άνδρες εξασκούσαν το αγαπημένο τους χόμπι. Βέβαια, όλα αυτά δεν θα με εντυπωσίαζαν αν ήταν σωστά οργανωμένα και δομημένα και αν δεν άφηναν πίσω τους το σκουπιδαριό το οποίο μετάλλαξε το Πεδίον του Αρεως σε Πεδίον του Σκουπιδιού!


Τα μόνα ζωντανά που χαίρονταν αυτή την αναρχία ήταν τ’ αδέσποτα σκυλιά που όλο ξέκλεβαν και κανέναν μεζέ. Συνεχίζοντας την πορεία μου μέσα στο πάρκο, συνάντησα πολλά αξιοπερίεργα: σπασμένους κορμούς δένδρων που φράζαν τα μονοπάτια, κατεστραμμένα παγκάκια, ανθρώπους να περιφέρονται στα σκοτεινά σημεία σχεδόν ύποπτα κλπ. Αυτό που δεν συνάντησα πουθενά ήταν φύλακες και καθαριστές. Συνάντησα ακόμη σπασμένα φανάρια, αλλά κανέναν να πηγαίνει να τα επισκευάζει…


Τα σχέδια του ΥΠΕΧΩΔΕ


Αφορμή για την επίσκεψή μου στάθηκε η ερώτηση που κατέθεσε στη Βουλή ο Συνασπισμός στην οποία κάνει λόγο για τη δημιουργία οδικού δικτύου, δύο κυκλοφοριακών αξόνων, που θα χωρίζει ή καλύτερα θα τεμαχίζει το πάρκο στα τέσσερα (με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται, π.χ. ανεμπόδιστη και ατέρμονη διέλευση πάσης φύσεως τροχοφόρων και δικύκλων, ηχορύπανση κτλ.) όπως επίσης και οι σκηνές που είδα στην τηλεόραση όπου κουκουλοφόροι κατάστρεφαν την περίφραξη που έχει αρχίσει να χτίζεται (περίφραξη με κάγκελα και τσιμέντο) εκμεταλλευόμενοι συγκέντρωση κατοίκων της περιοχής που εξέφραζαν τη δυσαρέσκειά τους για τα τεκταινόμενα στο Πεδίον του Αρεως.


Οι κάτοικοι της περιοχής γύρω απ’ αυτό διαμαρτύρονται και εκδηλώνουν τις αντιρρήσεις τους για τα σχέδια του ΥΠΕΧΩΔΕ. Είναι βέβαια αλήθεια ότι τα περισσότερα πάρκα στην Ευρώπη είναι ελεύθερα· δεν είναι περιφραγμένα. Παρά ταύτα πιστεύω ότι η σωστή και μελετημένη περίφραξη είναι μια ορθή κίνηση προς την ανάπλαση αλλά κυρίως την προστασία του. Το σχέδιο όμως περίφραξης που αποκλείει 8 από τις 12 εισόδους του πάρκου και αφήνει μόνον τέσσερις!!! (οι οποίες μάλιστα οδηγούν στο παζάρι), καθιστώντας το πάρκο αφιλόξενο, δικαίως προκαλεί την αντίδραση των κατοίκων. Το ΥΠΕΧΩΔΕ έχει εξαγγείλει πρόγραμμα ανάπλασης του άλσους, που προβλέπει ναι μεν την περίφραξη, τον φωτισμό και την κοπή κάποιων δένδρων αλλά λέξη για φύλαξη, συντήρηση και φροντίδα δεν αναφέρεται πουθενά!


Το ΥΠΕΧΩΔΕ όμως με ποιο άραγε σκεπτικό όχι μόνο συντάσσει τέτοιες μελέτες αλλά εκτελεί και τα έργα; Το πάρκο χωροταξικά ανήκει στον Δήμο Αθηναίων, που όμως δεν έχει καμιά αρμοδιότητα όπως καμία αρμοδιότητα δεν έχει και η Νομαρχία Αθηνών, ο φορέας δηλαδή που μετά τον Δήμο θα ήταν λογικό να φέρει την ευθύνη του Αλσους. Αρμοδιότητα έχει η κυρία Φώφη Γεννηματά και η Υπερνομαρχία [βάσει του Προεδρικού Διατάγματος υπ. Αριθ. 98 Περί καταργήσεως του Ειδικού Ταμείου Μονίμων Οδοστρωμάτων Αθηνών (ΕΤΜΟΑ), ΦΕΚ: 15/03/00]. Και όμως, το ΥΠΕΧΩΔΕ είναι εκείνο που αγνοεί τους πάντες, διενεργεί και υλοποιεί μελέτες. Ποιος επιτέλους μπορεί να πάρει μια ευθύνη για το χάλι του πάρκου;


Προτεινόμενες λύσεις


Αλλά πέρα από τις ευθύνες και τις κατηγορίες, το πρόβλημα είναι υπαρκτό, επιμένει και ζητά άμεση επίλυση. Και σε καμία περίπτωση δεν αρκεί μόνο να δακτυλοδείχνουμε τους υπευθύνους, αλλά πρέπει να προτείνουμε λύσεις. Πιστεύω ότι η ευθύνη του άλσους πρέπει να πάει στον Δήμο, δηλαδή εκεί που ανήκει χωροταξικά. Το ίδιο πρέπει να γίνει και για όλα τα υπόλοιπα πάρκα. Πρέπει να υπάγονται στον Δήμο τους. Με τη σειρά του, ο κάθε Δήμος πρέπει να σχηματίσει έναν ανεξάρτητο φορέα ο οποίος θα αναλαμβάνει τη διοίκηση κάθε πάρκου. Ετσι στην Αθήνα π.χ. θα υπάρχει ένας φορέας υπεύθυνος για το Πεδίον του Αρεως, ένας για τον Εθνικό Κήπο κ.ο.κ. Οταν υπάρχει ένας και μοναδικός υπεύθυνος, τότε η προστασία, ασφάλεια, διαχείριση και συντήρηση των πάρκων γίνεται εφικτός στόχος.


Το θέμα των πόρων και της συντήρησης κάθε χώρου πρασίνου είναι επίσης ένα σοβαρό ζήτημα. Σχεδόν κάθε πάρκο διαθέτει μέρος της έκτασής του για εμπορική εκμετάλλευση. Απ’ τα έσοδα θα πρέπει να αυτοσυντηρείται και στην περίπτωση που δεν επαρκούν ο Δήμος θα πρέπει να καλύπτει, με προβλεπόμενα κονδύλια, το υπόλοιπο. Στο Πεδίον του Αρεως λειτουργεί το θέατρο Αλσος (τα θέατρα Αλίκη και Χατζίκου που στο παρελθόν λειτουργούσαν έχουν πια κλείσει), το Cafe Green Park (Γκρην Παρκ), δύο περίπτερα καντίνες καθώς και ο Πανελλήνιος Αθλητικός Σύλλογος. Τα ενοίκιά τους θα πρέπει να αποφέρουν ένα σεβαστό ποσό ώστε το πάρκο να αυτοσυντηρείται. Στον Εθνικό Κήπο αντίστοιχα, η Αίγλη και το Ζάππειο θα πρέπει να συμβάλλουν κατά πολύ στα έσοδα του Κήπου.


Βέβαια να μην ξεχνάμε τις ετήσιες εκθέσεις που διοργανώνονται στον χώρο του πάρκου, καθώς και τα ποσά που μπορούν να αποφέρουν. Η έκθεση του Βιβλίου καθώς και η Ανθοκομική Εκθεση είναι διοργανώσεις που έχουν συμβάλει και έχουν διαμορφώσει τον χαρακτήρα, τη χρησιμότητα και τη σημασία του ΠτΑ. Πλην των διοργανώσεων αυτών όμως, πιστεύω ότι δεν θα πρέπει να φιλοξενούνται άλλες εκθέσεις γιατί ο χαρακτήρας του πρέπει να παραμείνει ψυχαγωγικός και να μη μετατραπεί σε εμπορικό. Σημειωτέον ότι εδώ και αρκετά χρόνια πραγματοποιούνται τουλάχιστον 6 εκθέσεις-αγορές τον χρόνο, διάρκειας 5 μηνών, καταλαμβάνοντας το μεγαλύτερο μέρος του πάρκου και μετατρέποντάς το σε ένα ατελείωτο υπαίθριο παζάρι.


Οάσεις πρασίνου και ασφάλειας


Το πρώτο μέλημα όλων των φορέων (οι οποίοι όπως προτείνω πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη των πάρκων) θα πρέπει να είναι η ασφάλεια, η αστυνόμευση και η προστασία των χώρων. Η ίδρυση μιας αστυνομικής μονάδας με σκοπό τη φρούρηση των αστικών «πνευμόνων» είναι απαραίτητη. Οι αστυνομικοί αυτοί βέβαια δεν θα πρέπει να οπλοφορούν. Το μοναδικό τους «όπλο» μπορεί μόνο να είναι το καθήκον, η αγάπη για το πράσινο και για την πόλη αυτή. Οι αστυνομικοί αυτοί επιβάλλεται να γίνουν οι «φύλακες άγγελοι» των πάρκων, «οι φίλοι» των περιπατητών. Οπως και στα μεγάλα πάρκα του εξωτερικού, οι φύλακες αυτοί μπορούν να είναι πεζοί, ποδηλάτες ή εποχούμενοι με μικρά οχήματα όπως π.χ. αυτά του Golf, ώστε να μη διαταράσσουν τη γαλήνη που θα προσφέρει η φύση.


Επίσης, οι φορείς αυτοί θα πρέπει να μεριμνήσουν τόσο για τη συντήρηση και την καθαριότητα των πάρκων για να εξαλειφθούν επιτέλους το φαινόμενο των σκουπιδιών, της έλλειψης φωτισμού και το φαινόμενο με τα κατεστραμμένα παγκάκια, όσο και για το πολύ σοβαρό πρόβλημα της ανεπάρκειας εργατοϋπαλληλικού προσωπικού. Τα πάρκα της ταλαιπωρημένης από όλους μας πόλης μας πρέπει να γίνουν φωτεινά, φιλικά, φιλόξενα και ασφαλή για τους κατοίκους της Αθήνας. Πρωτεύον ζήτημα θα πρέπει να είναι επίσης η κατασκευή παιδικής χαράς σε κάθε πάρκο. Δεν μπορεί το Πεδίον του Αρεως να μην έχει ούτε μία παιδική χαρά (η μία και μοναδική που υπήρχε έχει καταστραφεί) και τα παιδάκια της πόλης να παίζουν μέσα στις λάσπες και τους σπασμένους κορμούς που κείτονται στο χώρα αντί να παίζουν με τραμπάλες, μονόζυγα και τσουλήθρες.


Ο κατάλογος με τις αρμοδιότητες και τις προτάσεις μπορεί να είναι ατελείωτος. Πιστεύω ακράδαντα όμως ότι αυτές είναι μια πολύ καλή αρχή για την αναβίωση των πάρκων της πόλεως. Τα πάρκα πρέπει να ξαναγίνουν πόλος έλξης όλων των Αθηναίων, πρέπει να ξαναγίνουν οι οάσεις πρασίνου, οι χώροι φυγής απ’ το τσιμέντο και την ταλαιπωρία της Αθήνας. Το κράτος αλλά κυρίως οι δημοτικές αρμόδιες αρχές οφείλουν να εξασφαλίσουν στους πολίτες την «αυτονόητη» κατά τα άλλα ήπια λειτουργία της αναψυχής που τόσο έχουν, από πράξεις και παραλείψεις των πρώτων, στερηθεί.


Ο κ. Ιωάννης Μ. Βαρβιτσιώτης είναι βουλευτής και πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής».