Ο εμψυχωτής του Μπαγκς Μπάνι
«Μια μέρα με πλησίασε ένα πιτσιρίκι και μου είπε: «Δεν ζωγράφισες τον Μπαγκς Μπάνι. Ζωγράφισες εικόνες του Μπαγκς Μπάνι». Ηταν μια καίρια επισήμανση διότι σημαίνει ότι το πιτσιρίκι πίστευε ότι οι χαρακτήρες που φιλοτέχνησα είναι ζωντανοί, ότι δηλαδή είναι αληθινοί». Ο Τσακ Τζόουνς, που πέθανε σε ηλικία 89 ετών στις 22 Φεβρουαρίου, συνέβαλε στη δημιουργία ορισμένων από τα δημοφιλέστερα καρτούν του κινηματογράφου, συμπεριλαμβανομένων κάποιων από τους δημοφιλέστερους χαρακτήρες των «Looney Tunes» – του λαγού Μπαγκς Μπάνι (με την προφορά από το Μπρονξ), του πάπιου Ντάφι Ντακ, του στρυφνού και γκρινιάρη Ελμερ Φαντ, του Πόρκι Πιγκ, του γουρουνιού («t… t… t… that’s all folks»), του Τουίτι, του καναρινιού με το χαρακτηριστικό ψεύδισμα. Ο κατάλογος με τους χαρακτήρες που εμπνεύστηκε και, κατόπιν, «εμψύχωσε» στα κινούμενα σχέδια της λεγομένης Χρυσής Εποχής συμπληρώνεται με τον Μπιπ-Μπιπ (το ζώο που τρέχει γρήγορα, πιο γρήγορα κι από τον ίσκιο του), τον Γουίλ το Κογιότ, τον Πέπε Λε Πιου και αρκετούς ακόμη.
Γεννημένος στις 21 Σεπτεμβρίου 1912 σε μια περιοχή κοντά στην Ουάσιγκτον, ο Τσακ Τζόουνς μεγάλωσε με έντονες τις επιρροές των κωμικών του βωβού κινηματογράφου – του Τσάρλι Τσάπλιν, του Μπάστερ Κίτον, του Μακ Σένετ. Σπούδασε καλές τέχνες στο Λος Αντζελες και πάντα επιθυμούσε να κάνει την ηρωική έξοδο στον κινηματογράφο. Το 1932 πάντως κατάφερε να προσληφθεί στα στούντιο του Ντίσνεϊ, έχοντας την ευκαιρία να μαθητεύσει κοντά σε έναν σημαντικό καρτουνίστα, τον Ουμπ Αϊβερκς. Η δουλειά εκείνη δεν κράτησε πολύ, αλλά με την πείρα που είχε ήδη αποκτήσει προσελήφθη, τέσσερα χρόνια αργότερα, στο Στούντιο Λέον Σλέσινγκερ, το οποίο αργότερα αγοράστηκε από τη Warner Bros. Ο Τζόουνς τοποθετήθηκε στο τμήμα εμψύχωσης της εταιρείας που ασχολούνταν με την παραγωγή των «Looney Tunes» και των «Merrie Melodies», των δύο σειρών κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους οι οποίες σύντομα έγιναν εξαιρετικά δημοφιλείς· μάλιστα μαζί με αρκετούς άλλους σχεδιαστές και σεναριογράφους συμμετείχαν στη δημιουργική ομάδα του φημισμένου Τεξ Εϊβερι που είχε αυτοονομασθεί «Termite Terrace» (περίπου σημαίνει «τερμιτοφωλιά»). Του ανθρώπου που μπορούσε να υλοποιήσει τις πιο τρελές ιδέες, τα καρτούν του οποίου φημίζονταν για την ταχύτητά τους και τα άπειρα, απροσδόκητα, τρελά γκανγκ. Και στην ομάδα αυτή πραγματικά μεγαλούργησε, συμβάλλοντας στον μύθο της πιο ανατρεπτικής και της πιο βίαιης σχολής των καρτούν, πέρα από κάθε έννοια πολιτικής ορθότητας – έχοντας υπογράψει περισσότερες από 300 σχετικές ταινίες.
Ο Τζόουνς συνέβαλε τα μέγιστα στη δημιουργία και στην εμψύχωση των βασικών ηρώων εκείνων των σειρών, μάλιστα σε ηλικία 25 ετών τού δόθηκε η ευκαιρία, το 1938, να σκηνοθετήσει την πρώτη του εξάλεπτης διάρκειας ταινία κινουμένων σχεδίων, με τίτλο «The night watchman» («Ο νυχτοφύλακας»), για τις ανάγκες της οποίας είχε ετοιμάσει 5.000 σχέδια. Τα σχέδια αυτά τα κίνησε ο ίδιος, ενώ επίσης σκηνοθέτησε, έγραψε μουσική, επιμελήθηκε τα ηχητικά εφέ και βέβαια υπέγραψε την εμψύχωση, την κίνηση των σχεδίων του.
Οταν τελείωσε ο πόλεμος επέστρεψε στα στούντιο της Warner, όπου και έμεινε ως το κλείσιμό τους, το 1962. Για να περάσει στη συνέχεια ξανά από την Ντίσνεϊ, με το ύφος της οποίας ωστόσο δεν μπόρεσε ούτε στιγμή να ταυτισθεί. Τελικά προσελήφθη από την εταιρεία Metro-Goldwin-Mayer, όπου τον επιφόρτισαν με το καθήκον να επιβλέπει ή και να σκηνοθετεί ταινίες ενός άλλου διδύμου ζωόμορφων ανταγωνιστών, του Τομ και του Τζέρι. Πάντως τη διαδρομή του την έκλεισε στη Warner, όπου επαναπροσελήφθη το 1994. Εν τω μεταξύ είχε τιμηθεί τέσσερις φορές με Οσκαρ: τρεις για δουλειές του στα κινούμενα σχέδια (τα βραβεία του πάντως απονεμήθηκαν στους παραγωγούς του) και μία φορά, το 1965, για το σύνολο της δημιουργικής προσφοράς του.
«Η τέχνη των κινουμένων σχεδίων είναι η τέχνη που δίνει ψυχή και ζωή σε ζωγραφισμένους χαρακτήρες με τους οποίους επιζητείται η ταύτιση του θεατή» έλεγε ο Τζόουνς περιγράφοντας τη δουλειά του. «Οι χαρακτήρες αυτοί είναι ένα κομμάτι της ζωής, της ψυχής, του μυαλού και η προέκταση των ονείρων των δημιουργών τους. Οταν δουλεύουμε προσέχουμε πάντα αν με ό,τι φτιάχνει ο καθένας μας γελούν οι υπόλοιποι της ομάδας. Αν συμβεί αυτό, θα ακολουθήσουν και οι θεατές».
Η τρελή διασκέδαση
Τώρα που η διαδρομή του στον χώρο του κινουμένου σχεδίου έκλεισε οριστικά, την ώρα της αποτίμησης, η σφραγίδα του Τσακ Τζόουνς φαίνεται ότι έχει μπει ανεξίτηλη στα κινούμενα σχέδια. Πιστός στη σχολή του Τεξ Εϊβερι, υπηρέτησε την τρελή διασκέδαση χωρίς να δεχθεί να υπακούσει στα κοινωνικά και στα υφολογικά στερεότυπα που απαιτούσαν τον «ευπρεπισμό» της, την πολιτική ορθότητα. Το κύριο χαρακτηριστικό των ηρώων του είναι ο αμοραλισμός, η ανταγωνιστικότητα μέχρι τέλους και πάση θυσία – έστω και αν τα κινούμενα σχέδια δεν πεθαίνουν, απλώς στραπατσάρονται για να ξαναγεννηθούν απαστράπτοντα, τεχνικολόρ, στο επόμενο επεισόδιο. Πρότυπό του ήταν οι κωμωδίες του βωβού, στις οποίες οι άνθρωποι υπέφεραν τα πάνδεινα για να χαρίσουν λαϊκή διασκέδαση. Οι ζωόμορφοι ήρωές του έχουν πρότυπα εκείνους τους ανεπανάληπτους σκαπανείς του κινηματογράφου επειδή δεν είναι παρά κινηματογραφικές φιγούρες που μοιάζουν με ανθρώπους. Ο ίδιος άλλωστε γνώριζε καλά τι έκανε. «Το κινούμενο σχέδιό μου» έλεγε «δεν είναι η ψευδαίσθηση της ζωής· είναι η ίδια η ζωή».
