Μπράιαν Ινο

50 στιγμές με τον «πατέρα» της ambient 1

Το βάπτισμα του Ινο σε μια καθολική εκκλησία στο Σάφοκ. Το πλήρες όνομα που του έδωσαν ήταν απόλυτα θεατρικό: Μπράιαν Πίτερ Τζορτζ Αγιος Ιωάννης Βαπτιστής ντε λα Σαλ. Ο πατέρας του ήταν ταχυδρόμος και η μητέρα του μετανάστρια από το Βέλγιο. Ο θείος του, ο παππούς του και ο προπάππος του ήταν όλοι τους ταχυδρόμοι, «μια μακρά αλυσίδα ανδρών που ασχολούνταν με τον τομέα της επικοινωνίας». Ο ίδιος ο Μπράιαν εξετέλεσε ταχυδρόμος για δύο Χριστούγεννα. 2

Το 1955, όταν ήταν επτά ετών, ο Ινο ερωτεύθηκε τη μουσική. «Υπήρχε τότε κοντά στο σπίτι μας μια αμερικανική αεροπορική βάση. Η μεγαλύτερη αδερφή μου, η Ρίτα, είχε πολλούς αμερικανούς φίλους, τους οποίους όλοι φυσικά κοιτούσαν περιφρονητικά. Ετσι έφερνε στο σπίτι κάτι απίστευτους δίσκους με μουσική doo-wop και rhythm ‘n’ blues, κομμάτια που δεν άκουγες ποτέ στο ραδιόφωνο. Η επιρροή της υπήρξε τεράστια επάνω μου από μουσικής άποψης. Εκείνη την εποχή στην Αγγλία ακούγαμε Κρεγκ Ντάγκλας και Κλιφ Ρίτσαρντ ­ άθλια πράγματα. Οταν άκουγες τα πρωτότυπα που εκείνοι είχαν αντιγράψει, συνειδητοποιούσες πόσο περισσότερο ζωντανά ήταν. Μου πήρε χρόνια προτού ανακαλύψω ότι η μουσική αυτή ήταν δουλειά μαύρων». 3

Η πρώτη ηχογράφησή του έγινε στην αρχή της δεκαετίας του ’60: ήταν ο ήχος ενός στυλό που χτυπούσε μια μεταλλική λάμπα. Ο Ινο ηχογράφησε τον ήχο κανονικά και μετά τον επιμήκυνε. Είκοσι χρόνια αργότερα ο Ινο είπε: «Το κασετόφωνο είναι ακόμη το κυριότερο εργαλείο μου». 4

Ως μαθητής στο καθολικό σχολείο Σεν Ζοζέφ πήρε άριστα στις τελικές εξετάσεις στα μαθηματικά. Αυτό δεν θα έπρεπε να μας προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση αν λάβουμε υπόψη μας την εξέχουσα θέση που κατέχουν στη μουσική του οι αριθμοί, τα σχήματα και τα μοτίβα. Ο ίδιος ο Ινο, όμως, πιστεύει ότι επρόκειτο για κάποιο λάθος και ότι οι εξεταστές μπέρδεψαν το γραπτό του με εκείνο του μπροστινού του που ήταν «αστέρι» στα μαθηματικά. 5

Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 ο Ινο έγινε ένας μοντ (οι μοντ ήταν βρετανοί νέοι με συγκεκριμένο λουκ ­ βλέπε Μπιτλς ­ και γνωστοί για τη μανιώδη κινητικότητά τους από κατάστημα σε κατάστημα και από κλαμπ σε κλαμπ). Ο Ινο όμως δεν οδηγούσε ­ και ακόμη δεν οδηγεί ­ και έτσι δεν είχε στην κατοχή του το απαραίτητο «εξάρτημα» των μοντ, δηλαδή το σκούτερ. «Θα έλεγα ότι ήμουν ένας μάλλον… θεωρητικός μοντ». 6

Το 1965, όταν ήταν 17 ετών, ο Ινο αγόρασε ένα μαύρο σημειωματάριο, το πρώτο μιας μακράς σειράς που διατηρεί ως σήμερα. Τα φυλάει στις τσέπες του σακακιού του και μέσα τους γράφει ιδέες, θεωρίες, λίστες, σχέδια και σχήματα. Σε περίπτωση απώλειάς του, κάθε σημειωματάριο φέρει μια σημείωση που υπόσχεται ανταμοιβή (σε λίρες, δολάρια ή μάρκα) σε όποιον το βρει. 7

Την ίδια περίοδο ο Ινο έβγαινε με μια κοπέλα, τη Σάρα Γκρένβιλ: «Η μητέρα της Σάρα, η Τζόαν, ήταν μια εξαιρετικά έξυπνη γυναίκα και κάποτε μου είπε: «Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί κάποιος με το δικό σου μυαλό θέλει να γίνει καλλιτέχνης», εννοώντας ότι το βρίσκει εντελώς μάταιο. Αυτή η ερώτηση με έβαλε σε σκέψεις και από τότε πάντα την κουβαλάω μαζί μου ­ έχει λειτουργήσει ως κίνητρο σε πολλά από τα πράγματα που έχω κάνει. Τι κάνει η τέχνη για τους ανθρώπους, γιατί οι άνθρωποι κάνουν τέχνη και δεν κάνουν μόνο λογικά πράγματα, όπως να σχεδιάζουν αποτελεσματικότερες μηχανές; Η ερώτηση αυτή, επειδή προερχόταν από κάποιον που εκτιμούσα, αποτέλεσε τη βάση της πνευματικής μου ζωής». 8

Τον Μάρτιο του 1966, σε ηλικία 18 ετών, ο Ινο παντρεύτηκε τη Σάρα Γκρένβιλ. Η κόρη του Χάνα, που γεννήθηκε τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου, είναι τώρα τριαντάρα. Ο Ινο θα μπορούσε κάλλιστα να είναι παππούς («μακάρι να ήμουν»). Παρ’ όλο που ο γάμος αυτός έληξε, η σχέση του με την πεθερά του Τζόαν παραμένει ακμαία: «Είναι η παλιότερη φίλη μου». 9

Το 1967, ενώ ήταν ακόμη σε μια Σχολή Καλών Τεχνών στο Ουίντσεστερ, ο Ινο αγόρασε το πρώτο άλμπουμ των Velvet Underground. Πιστεύει ότι είναι πιθανότατα ο πρώτος άνθρωπος που το αγόρασε στη Βρετανία. «Μόνο μερικές χιλιάδες αγόρασαν αυτόν τον δίσκο, όλοι όμως έφτιαξαν κάποια στιγμή δικά τους συγκροτήματα». Το πιο αγαπημένο του όμως είναι το «The Velvet Underground» (1969), το τρίτο του συγκροτήματος: «Είναι όμορφο, παράξενο και μελαγχολικό, με μια ελαφρά δόση τρέλας. Μόλις το άκουσα, το χάρισα αμέσως σε κάποιον και από τότε δεν το αγόρασα ποτέ ξανά. Δεν ήθελα να το συνηθίσω. Αν κάτι είναι πολύ ωραίο, μην το κάνεις πολύ συχνά». 10

Το 1968 ο Πίτερ Σμιτ, φίλος του Ινο, τον έβαλε να ακούσει το «Θα βρέξει» («It’s gonna rain») του Στιβ Ράιχ. Ινο: «Είναι ένα εικοσάλεπτο sampler ­ οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αντέχουν καν να το ακούσουν. Ενας ψευδοπροφήτης του δρόμου λέει ασταμάτητα «Θα βρέξει, θα βρέξει, θα βρέξει» και καθώς ακούς την κασέτα ξανά και ξανά κάτι απίστευτο συμβαίνει: αρχίζεις να ακούς όλο και περισσότερες λεπτομέρειες, ένα πουλί, μια κόρνα, καμπάνες και τρομπέτες και χορωδίες. Το κομμάτι αυτό μου έμαθε δύο πράγματα: πρώτον, ότι η ποσότητα δεν είναι το θέμα ­ δεν είναι ο μεγάλος αριθμός των οργάνων που δημιουργεί τον πλούτο της εμπειρίας· δεύτερο και σημαντικότερο, ότι ο ενδιαφέρων συνθέτης είναι ο ακροατής και ένας τρόπος δημιουργίας είναι να ερεθίζεις το μυαλό του ακροατή, να του σκιαγραφείς ένα τοπίο αντί να του το υποδεικνύεις». 11

Γύρω στο 1969 έγινε για πρώτη φορά μέλος συγκροτήματος, των Maxwell Demon. «Κάναμε πολλές πρόβες και λίγες ηχογραφήσεις». Ο Ινο έκανε τα φωνητικά και ήταν υπεύθυνος παραγωγής ήχων: «Απλά έπαιζα όλη μέρα με εκείνο το μηχάνημα που έβγαζε κάτι πολύ δυνατά ηχητικά κύματα». Τότε επίσης άρχισε να δανείζεται γυναικεία «εξαρτήματα» για τις εμφανίσεις του: βελούδινα κορμάκια, φτερά βόα και μακιγιάζ (όχι όμως φούστες). 12

Το 1970 ο Ινο έγινε μέλος των Portsmouth Sinfonia, μιας ορχήστρας που μπορούσε να παίξει 25 συμφωνίες σε ένα κοντσέρτο (εννοείται τα πιο δημοφιλή κομμάτια). Ο Ινο έπαιζε κλαρινέτο: «Οχι, δεν είχα ιδέα». 13

Τα Χριστούγεννα του 1970 ο Ινο ζούσε στο Λονδίνο και έβγαζε το ψωμί του ως πωλητής μεταχειρισμένων ηλεκτρονικών ειδών. «Ετοιμαζόμουν να ανεβώ στο τρένο και είχα το στιγμιαίο δίλημμα σε ποιο βαγόνι να ανεβώ. Τελικά μπήκα σε ένα από τα δύο και συνάντησα τον Αντι Μακέι. Αν είχα διαλέξει το άλλο βαγόνι, δεν θα είχα μπει στους Roxy Music και πιθανότατα θα είχα κάνει μια πολύ διαφορετική ζωή». Είχαν συναντηθεί μια φορά στο παρελθόν, όταν ο Ινο είχε παίξει σε ένα κοντσέρτο στο Πανεπιστήμιο Ρέντινγκ, όπου σπούδαζε ο Μακέι, δεν είχαν διατηρήσει όμως επαφή. Ο τραγουδιστής ήταν δάσκαλος κεραμικής και οδηγός ημιφορτηγού ονόματι Μπράιαν Φέρι. Τον Ιανουάριο του 1971 κάλεσαν τον Ινο να συμμετέχει στο γκρουπ ως τεχνικός σύμβουλος. Σταδιακά έγινε κανονικό μέλος, ο ειδικός για «τα sampler και το συνθεσάιζερ». Μέσα στον επόμενο χρόνο οι Roxy Music όχι μόνο σάρωναν τα τσαρτς αλλά κέρδιζαν και διθυραμβικές κριτικές για την πρωτοποριακή ποπ τους. 14

Ο Ρίτσαρντ Γουίλιαμς (ο πρώτος κριτικός που επαίνεσε τους Roxy Music, μετέπειτα εκδότης της «Sunday Review» και τωρινός κριτικός κινηματογράφου του «Guardian») διάλεξε αυτή τη στιγμή: «Οι Roxy Music στο «100 Club», στην Οξφορντ, το 1971. Ο Ινο με την πλάτη στον πίσω τοίχο του κλαμπ κοιτάζει τα υπόλοιπα μέλη του γκρουπ καθώς τροποποιούν τους ήχους τους μέσω ενός πρωτόγονου συνθεσάιζερ. Ο Μπράιαν Φέρι επέλεξε να τραβήξει μια άλλη πορεία με το συγκρότημα, ένα μεγάλο μέρος του κόσμου όμως ασχολήθηκε περισσότερο με την επανάσταση του Ινο». 15

Σύντομα επήλθε η ρήξη: «Είχαμε ένα μεγάλο τσακωμό, μια τυπική σύγκρουση νεανικών αρσενικών «εγώ», ήταν όμως σαφώς το συγκρότημα του Μπράιαν (Φέρι)». Στις 21 Ιουνίου 1973 ο Ινο συγκάλεσε μια σύσκεψη όπου δήλωσε ότι τα παρατάει. Στη συνέχεια βγήκε τρέχοντας στον δρόμο και τραγουδούσε από χαρά. 16

Την ίδια ημέρα ο Ινο ξεκίνησε τη σόλο καριέρα του με το τραγούδι «Baby’s on fire». Αποφάσισε να αποφύγει τα ερωτικά τραγούδια, «γιατί αυτά αποτελούν το 96% της ποπ παραγωγής». Ως σήμερα έχει γράψει μόνο τρία ερωτικά τραγούδια και, παρ’ όλο που είναι ευχάριστος άνθρωπος, μάλλον νομίζει ότι τα αισθήματά του δεν είναι αρκετά ιδιαίτερα για να αξίζουν να γίνουν τραγούδια. Προτιμά μέσα από τους στίχους του να εξερευνά τα όρια μεταξύ σημασίας και ανοησίας. 17

Το 1974 ο Ινο κυκλοφόρησε ένα άλμπουμ, το «Here come the Warm Jets» και ξεκίνησε μια τουρνέ. Είχε τόσο πολύ τρακ που την πέμπτη νύχτα κατέρρευσε ο δεξιός πνεύμονάς του και μαζί του ολόκληρη η τουρνέ. «Οσοι γλιτώνουν τον νευρικό κλονισμό παθαίνουν… σωματικό» έγραφε ο Ινο μερικά χρόνια αργότερα. 18

Στις 18 Ιανουαρίου 1975 ο Ινο τραυματίστηκε σοβαρά από ένα ταξί στη Μάιντα Βάλε. Μια φίλη του τον επισκέφθηκε στο νοσοκομείο και, καθώς έφευγε, της ζήτησε να του βάλει λίγη μουσική. Εκείνη έβαλε ένα δίσκο με άρπα: έβρεχε και ένα από τα μεγάφωνα δεν λειτουργούσε και η ένταση ήταν χαμηλή. Στην αρχή ο Ινο ένιωσε ενοχλημένος, στη συνέχεια όμως άρχισε να το απολαμβάνει και αποφάσισε να προσπαθήσει να δημιουργήσει μουσική σαν αυτήν. «Να δημιουργήσω μουσική κατά τέτοιον τρόπο όπως θα χρησιμοποιούσε κανείς χρώμα για να φτιάξει έναν πίνακα στον τοίχο». Ετσι γεννήθηκε ένα από τα κυρίαρχα είδη μουσικής της δεκαετίας του ’90: η ambient. 19

Στις 4 Μαρτίου 1975 ο Ινο έδωσε την πρώτη του δημόσια διάλεξη στο Τρεντ Πόλι, προσκεκλημένος του συνθέτη Μάικλ Νάιμαν: «Κόντευα να πεθάνω από τον φόβο μου. Η εισαγωγή του Μάικλ έμοιαζε να κρατάει ώρες και εγώ κόντευα να λιποθυμήσω. Τότε συνειδητοποίησα ότι είχα ξεχάσει να φέρω τις σημειώσεις μου μαζί μου. Δεν τόλμησα όμως να πάω πίσω στα παρασκήνια και να τις πάρω, οπότε άρχισα απλά να μιλάω». Η ομιλία βγήκε μια χαρά και έτσι αποφάσισε να κάνει τις μετέπειτα διαλέξεις του κατά τον ίδιο τρόπο. 20

Το 1975 ο Ινο και ο Πίτερ Σμιτ εξέδωσαν το «Oblique Strategies», μια τράπουλα ειδικά σχεδιασμένη για να βοηθάει στην επίλυση δημιουργικών και άλλων διλημμάτων. Η πρώτη κάρτα έλεγε: «Τίμα το σφάλμα σου όπως μια κρυφή πρόθεση». Η τράπουλα πέρασε από πολλές αναπροσαρμογές και τώρα έχει το δικό της site στο Internet. 21

Το 1976 ο Ινο πήγε στο Βερολίνο για να συνεργασθεί με τον Ντέιβιντ Μπάουι που τότε βρισκόταν σε ένα στάδιο απεξάρτησης από την κοκαΐνη. Είκοσι χρόνια αργότερα ο Μπάουι δήλωνε: «Το κατάλληλο πρόσωπο εμφανίζεται πάντα την κατάλληλη στιγμή. Οι βουδιστές δεν το λένε αυτό;».

Ο Ινο αναφέρεται συχνά ως ο παραγωγός της τριλογίας του Μπάουι («Low», «Heroes» και «Lodger»). Στην πραγματικότητα ο Τόνι Βισκόντι ήταν ο παραγωγός και ο Ινο ήταν ­ επισήμως τουλάχιστον ­ μέλος του συγκροτήματος και περιστασιακός συνθέτης. Η επιρροή του όμως είναι φανερή και στους τρεις δίσκους, με τους τολμηρούς ρυθμούς τους, τη διακριτική ηλεκτρονική διάσταση και το μείγμα αποξένωσης και έντονων συναισθημάτων. 22

Την ίδια χρονιά η ίδια ομάδα ηχογράφησε το «Heroes». Ο Ινο θυμάται: «Χρειαζόμασταν επειγόντως έναν κιθαρίστα και πήραμε τηλέφωνο τον Ρόμπερτ Φριπ, που ήταν στη Νέα Υόρκη. Πήρε το αεροπλάνο και το ίδιο βράδυ ήταν μαζί μας στο στούντιο, κατευθείαν από το αεροδρόμιο. Αρχισε να παίζει αμέσως με μια κιθάρα λίγο ξεκούρδιστη: ο ήχος της κάνει «κύκλους» γύρω από την κυρίως μελωδία αναδεικνύοντας έτσι την αίσθηση της επιθυμίας που κρύβουν οι στίχοι. Τελικά φθάνει στον «στόχο» του και νιώθεις μια μεγάλη ανακούφιση». Η στιγμή που μνημονεύουμε εδώ είναι η απόφαση του Ινο να κρατήσει τον «ξεκούρδιστο» ήχο. 23

Μετά τον Μπάουι, ο Ινο ανέλαβε τους Talking Heads και τους βοήθησε να αλλάξουν ίματζ: μέσα σε τρία άλμπουμ μεταμορφώθηκαν από new-wavers σε ένα πληθωρικό φανκ συγκρότημα. Ο τραγουδιστής τους Ντέιβιντ Μπερν είπε: «Ο Ινο μου έδωσε αυτοπεποίθηση στο στούντιο χάρη σε μια απλή μέθοδο: να μην πηγαίνω προετοιμασμένος». 24

Το «Kings Lead Hat», ένα τραγούδι που έγραψε ο Ινο για τους Talking Heads, είναι αναγραμματισμός του ονόματός τους. Λατρεύει τους αναγραμματισμούς (το όνομά του γίνεται Brain One από Brian Eno) και, γενικότερα, τα παιχνίδια με τις λέξεις ­ είναι δεινός παίκτης Scrabble και μάλιστα υποστηρίζει ότι πρέπει πάντα να «χτυπάς» τους 50 πόντους που εξασφαλίζουν οι λέξεις με τα επτά γράμματα, ακόμη και αν πρέπει να χάνεις καμιά φορά τη σειρά σου. 25

Από το 1978 ως το 1983 ο Ινο έζησε στη Νέα Υόρκη. Μια φορά τυχαία άφησε τη βιντεοκάμερα ανοιχτή στο περβάζι του παραθύρου του, με τον φακό στραμμένο στον ουρανό. Οταν πήγε να δει τι είχε καταγραφεί εν τη απουσία του, ανακάλυψε ότι το αποτέλεσμα θα ήταν πολύ πιο ενδιαφέρον αν γύρναγε την τηλεόραση στο… πλάι. Ετσι αποφάσισε να κάνει βιντεο-πίνακες, οι οποίοι προέκυψαν από ένα «μείγμα νοσταλγίας και ελπίδας αλλά και από την ανάγκη να δημιουργήσω έναν ήσυχο χώρο για τον εαυτό μου. Γεννούν μέσα μου μια αίσθηση πραγμάτων που θα μπορούσαν να είχαν συμβεί αλλά και μια νοσταλγία για το μέλλον». 26

Το 1983 ο Ινο ίδρυσε μια εταιρεία, την Opal, η οποία ανέλαβε τη διαχείριση των δραστηριοτήτων του ίδιου αλλά και μιας ομάδας καλλιτεχνών με παρόμοιες ανησυχίες. Ο Ινο την αποκαλεί «μια μικρή οικογενειακή επιχείρηση». Η Opal εκδίδει και ένα περιοδικό για τους φανατικούς οπαδούς του Ινο, που κυμαίνονται, αν κρίνουμε από τις πωλήσεις δίσκων ανά τον κόσμο, γύρω στις 200.000. 27

Το 1984 ο Ινο δέχθηκε διστακτικά να αναλάβει την παραγωγή του νέου δίσκου των U2, που τότε δεν ήταν ακόμη υπερδιάσημοι. Η συνεργασία σηματοδότησε μια στροφή στη δουλειά και των δύο εμπλεκομένων μερών. Ο Μπόνο θυμάται: «Ο Ινο είχε μόλις βγει στη «σύνταξη», τον έπεισα όμως με την ιδέα να βρούμε ένα δωμάτιο που θα είχε τη δική του ξεχωριστή ατμόσφαιρα και θα λειτουργούσε ως η βάση της ηχογράφησης. Ετσι σκεφτήκαμε να βρούμε την ιδανική αίθουσα χορού και όντως την εντοπίσαμε σε ένα κάστρο στην Ιρλανδία. Τελικά η αίθουσα δεν χρησιμοποιήθηκε και τόσο πολύ, τη δουλειά της όμως την έκανε». 28

Το 1986 ο Ινο και ο Ντανιέλ Λανουά έκαναν την παραγωγή του «Joshua Tree» των U2, ενός από τους πιο καθοριστικούς δίσκους της δεκαετίας του ’80. Ο Μπόνο λέει: «Ο Ινο είναι λιγότερο χρήσιμος στη μέση μιας δουλειάς, είναι όμως καταπληκτικός στην αρχή και στο τέλος. Εμείς (οι U2) δεν πήγαμε σε σχολή καλών τεχνών, όπως τόσα άλλα συγκροτήματα· πήγαμε στον Μπράιαν. Ηταν πολύ σημαντικό για μας να έχουμε στο πλάι μας κάποιον με το δικό του παρελθόν, κάποιον που φώναζε «έχε εμπιστοσύνη στο ένστικτό σου και μην ακούς τον εγκέφαλό σου». Τον λατρεύουμε και κάθε φορά που τον βλέπω θυμάμαι γιατί είμαι τόσο φανατικός οπαδός του «Αβγού»». 29

Τον Ιανουάριο του 1988 ο Ινο παντρεύτηκε την Ανθέα Νόρμαν – Τέιλορ: «Ενας από τους λόγους για τους οποίους είμαι σε θέση να κάνω τρεις καριέρες παράλληλα είναι επειδή παντρεύτηκα τη μάνατζέρ μου». Η σχέση τους, βεβαίως, είναι λίγο πιο ρομαντική από αυτό: είναι φανερό ότι πρόκειται για δύο ανθρώπους που τους αρέσει να συζητούν ασταμάτητα. Εχουν δύο κόρες, την Ιριαλ και την Ντάρλα, οκτώ και έξι ετών αντιστοίχως. 30

Το 1991 η δισκογραφική εταιρεία Desert Island Disks ζήτησε από τον Ινο να διαλέξει τους οκτώ αγαπημένους δίσκους που θα έπαιρνε μαζί του σε ένα ξερονήσι. Οι επιλογές του ήταν οι εξής: 1) «Duke of Earl», Τζιν Τσάντλερ, 2) «Alu Jon Jonki Jon», Φέλα Ράνσομ Κούτι και Αφρικα 70, 3) «Sunday morning», Velvet Underground, 4) «He loved him madly», Μάιλς Ντέιβις, 5) «Herouvimska Pessen», Εθνική Χορωδία της Βουλγαρίας, 6) «Τοο much time», Κάπτεν Μπίφχαρτ, 7) «Ya Tayr», Φερούζ, και κυρίως 8) «Lord, don’t forget about me», Ντόροθι Λοβ Κόουτς («ίσως η πιο απελευθερωμένη από όλες τις τραγουδίστριες γκόσπελ»). 31

Επί σειρά δεκαετιών ο Ινο αποκαλούσε τον εαυτό του «μη-μουσικό» («non-musician»), τελευταία όμως προτιμά το «μουσικός, παραγωγός δίσκων και καλλιτέχνης». Ο ίδιος έχει κάποιους ενδοιασμούς: «Δεν θα έπρεπε κανονικά να χρησιμοποιώ τον όρο «μουσικός». Δεν παίζω κανένα όργανο πολύ καλά ­ τα χρησιμοποιώ πολύ καλά». 32

Τον Αύγουστο του 1992 ο Ινο έδωσε μια διάλεξη σε ένα ακροατήριο 1.500 ατόμων. Ο τίτλος της διάλεξης, που συνοδευόταν από μουσική και σλάιντς, ήταν: «Αρωμα, άμυνα και ο γάμος του Ντέιβιντ Μπάουι». Το πρώτο μέρος αφορούσε τις μυρωδιές και πώς πρέπει να ανακατεύονται (ένα από τα αγαπημένα του θέματα), το δεύτερο μέρος αφορούσε την αμυντική τεχνολογία («σήμερα οι περισσότερες κυβερνήσεις εξερευνούν τη νέα τεχνολογία μέσω της άμυνας») ενώ το τρίτο ήταν η διήγηση του γάμου του Μπάουι με την Ιμάν σε μια εκκλησία της Φλωρεντίας: «Δεν μπορούσες να διακρίνεις μεταξύ πραγματικότητας και θεάτρου… Ηταν πολύ συγκινητικό». 33

Σε εκείνη τη διάλεξη ο Ινο έδωσε τον εξής ορισμό της κουλτούρας: «Ολα όσα δεν πρέπει να κάνει κανείς». Σύμφωνα με αυτή τη λογική, η μαγειρική ως «τέχνη» είναι κουλτούρα ενώ η «μάσα» όχι ­ και η μόδα είναι κουλτούρα αλλά το ντύσιμο όχι. 34

Στα Βρετανικά Μουσικά Βραβεία του 1994 ο Ινο κέρδισε τον τίτλο του Καλύτερου Παραγωγού για τη δουλειά του στο «Zooropa» των U2. Χρειάστηκε να περάσουν 22 χρόνια για να του δώσει η μουσική βιομηχανία ένα βραβείο. Το 1988 ήταν υποψήφιος για το «Joshua Tree», έχασε όμως από τους Στοκ, Αϊτκεν και Γουότερμαν! 35

Το 1994 ο Ινο συναντήθηκε με τον Μπιλ Λίζον, τον υπεύθυνο του φιλανθρωπικού ιδρύματος «War Child», υπέρ των παιδιών του πολέμου στη Βοσνία. Ο Ινο έγινε ένας από τους χορηγούς του ιδρύματος και γρήγορα ακολούθησαν το παράδειγμά του ο Μπάουι και ο Λουτσιάνο Παβαρότι. Ο Ινο έκανε την παραγωγή του άλμπουμ «Help» (ηχογραφήθηκε μέσα σε μία μέρα και «έβγαλε» 1,5 εκατ. στερλίνες), δημιούργησε το συγκρότημα Passengers με τους U2 και τον Παβαρότι, ηχογράφησε το τραγούδι/άρια «Miss Sarajevo» και, τέλος, έπαιξε ζωντανά σε ένα κοινό 200.000 ατόμων στο Σαράγεβο. 36

Το 1995 ο Ινο κρατούσε ημερολόγιο. Εκδόθηκε με τον τίτλο «Μια χρονιά με πρησμένες αμυγδαλές» (424 σελίδες). Παρ’ όλο που ήταν αρκετά απρόβλεπτο και οξυδερκές, δεν έκανε φοβερές πωλήσεις. 37

Το 1995 o Ινο οργάνωσε δύο σόου στο Λονδίνο, των οποίων τα έσοδα διατέθηκαν στο ίδρυμα «War Child»: το πρώτο ήταν εικαστικό και το δεύτερο επίδειξη μόδας. Και στα δύο συμμετείχαν αστέρες του ροκ. 38

Οταν η Microsoft κυκλοφόρησε τα «Windows 95», ο Ινο έγραψε ένα μέρος του μουσικού θέματος. Πολλοί από τους φανατικούς οπαδούς του απογοητεύθηκαν ιδιαίτερα. 39

Ο Στιούαρτ Μπραντ, αρχιτέκτονας και στενός φίλος του Ινο, μας χάρισε αυτή τη στιγμή: «Ο Ινο και εγώ ανήκουμε στο διοικητικό συμβούλιο ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού με σκοπό τη δημιουργία ενός πολύ αργού και τεράστιου ρολογιού που θα προάγει τη «μακροπρόθεσμη υπευθυνότητα». Πριν από τέσσερα χρόνια το συμβούλιο συνεδρίαζε και ψάχναμε απεγνωσμένα να βρούμε ένα όνομα για το ρολόι, ένα όνομα που, εκτός των άλλων, θα αποσαφήνιζε και το νόημα του εγχειρήματος αυτού. Ο Ινο έγραψε: «Πώς σας φαίνεται ο τίτλος Το Ρολόι του Μακρινού Παρόντος; Εξάλλου, η ιδέα μας είναι να επεκτείνουμε το παρόν. Πολιτισμοί με έμφαση στο παρόν προσέχουν τα πράγματα καλύτερα»». 40

Ο Γιαχ Γουόμπλ, μουσικός, συνεργάστηκε με τον Ινο για το άλμπουμ «Spinner»: «Οταν συναντηθήκαμε, μου έκανε φοβερή εντύπωση το πώς ένας σταρ σαν τον Ινο ήταν διατεθειμένος να ριψοκινδυνεύσει με ένα άτομο «περιθωριακό» σαν εμένα. Δεν φοβόταν να δείξει ότι δεν τα ξέρει όλα. Με εμπιστεύθηκε… Υπάρχει ένας χαρακτήρας στον Μπλέικ (τον ποιητή) που λέγεται Ινο: νομίζω ότι είναι η ηλικιωμένη μητέρα που ανοίγει το Βιβλίο της Απώλειας. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Ινο είναι μια ηλικιωμένη μητέρα». 41

«Αρχίζω να πιστεύω», έγραφε ο Ινο στο ημερολόγιό του, «ότι όλα τα προβλήματα του κόσμου μπορούν να λυθούν είτε με τη βοήθεια λίγης σάλτσας από στρείδια είτε με τη βοήθεια της δεύτερης φωνής». Περιγράφει τη δική του φωνή ως «λεπτή και ξερακιανή» αλλά πιστεύει ότι προσφέρεται για δεύτερη γιατί «στέκεται καλά». Μερικές φορές ο Ινο κάνει δεύτερη φωνή ανώνυμα. 42

Στα Μουσικά Βρετανικά Βραβεία του 1996 ο Μάικλ Τζάκσον τραγούδησε ζωντανά το «Earth Song» μαζί με κάτι παιδάκια. Ο τραγουδιστής των Pulp Τζάρβις Κόκερ κατέβασε το παντελόνι του και αποκάλυψε τα οπίσθιά του μπροστά στις κάμερες καταστρέφοντας το σόου του Τζάκσον. Ο Κόκερ συνελήφθη και τα ταμπλόιντ υποστήριξαν αρχικά τον Τζάκσον. Αργότερα, όμως, αναίρεσαν χάρη στη μεσολάβηση του Ινο, που βγήκε και δήλωσε δημοσίως την επιδοκιμασία του για την πράξη του Κόκερ και την αηδία του για την πράξη του Τζάκσον. Στην επόμενη σημαντική μουσική εκδήλωση, τα Μουσικά Βραβεία Μέρκιουρι, ο τραγουδιστής των Pulp ανταπέδωσε το κοπλιμέντο και έδωσε τις 200.000 λίρες του βραβείου στο ίδρυμα «War Child», που υποστηρίζει ο Ινο. 43

Ο Ινο δεν κάνει καμία προσπάθεια να κρύψει ότι έχει ιδιαίτερη αδυναμία στους… πισινούς. Ενας γείτονας και εκδότης του περιοδικού «Viz», ο Τζον Μπράουν, λέει χαρακτηριστικά: «Αυτό που με ξετρελαίνει στον Μπράιαν είναι ότι μπορεί να καθόμαστε σε ένα εστιατόριο και να αναλύει τον ρωσικό μοντερνισμό και ξαφνικά να σταματήσει και να πει: «Κοίτα τον πισινό αυτής της γκαρσόνας!»». 44

Το 1996, ξεπερνώντας έναν ενδοιασμό 20 ετών, ο Ινο εμφανίστηκε επί σκηνής με τους Passengers στο ετήσιο φιλανθρωπικό κοντσέρτο του Παβαρότι στη Μόντενα, στη Βόρειο Ιταλία. Ο Μπόνο θυμάται: «Ο Μπράιαν πήγε να ψωνίσει ένα ζευγάρι ξώφτερνα γυναικεία παπούτσια. Περιστασιακά ο Μπράιαν εμφανίζεται με άι-λάινερ και έχει ένα μεγάλο φετίχ με τις πατούσες. Είναι σημαντικό να έχεις ένα σοβαρό άνθρωπο σαν τον Μπράιαν, στα 40 του, να ψάχνει την αγορά για ψηλοτάκουνα. Ισως είναι μια αναφορά στους Roxy Music». 45

Το 1996 ο Ινο προσέγγισε μια νέα γενιά όταν το «Deep Blue Day», ένα ορχηστρικό κομμάτι που θυμίζει ένα… διαστημικό συνδυασμό country και γουέστερν, χρησιμοποιήθηκε στο σάουντρακ του «Trainspotting». Το σάουντρακ έχει ήδη πωλήσει τέσσερα εκατομμύρια αντίτυπα. 46

Ο Αντον Κόρμπιν, φίλος και φωτογράφος, θυμάται ένα περιστατικό: «Πριν από μερικούς μήνες ο Μπράιαν ηχογραφούσε στο Αμστερνταμ. Μια μέρα είχαμε κανονίσει να πάω στο στούντιο για να τον φωτογραφίσω. Δεν τολμούσα να πιστέψω ότι τον βρήκα σε εκείνο το μέρος: ένα εγκαταλελειμμένο υπόγειο σε ένα ερημωμένο μέρος του λιμανιού, σε ένα σπίτι που επρόκειτο να κατεδαφισθεί σύντομα. Και ήταν ολομόναχος! Εδειχνε όμως πανευτυχής. Είχε μερικά όργανα γύρω του και τραγουδούσε με τη συνοδεία των ήχων που είχε μόλις συνδυάσει. Η σκηνή αυτή ήταν τόσο τυπική όσον αφορά τον Μπράιαν: σε όποια κατάσταση και αν βρίσκεται, βρίσκει τρόπο να την εκμεταλλευθεί και να βγάλει κάτι ενδιαφέρον από αυτήν». 47

Για πολλά χρόνια ο Ινο δεν είχε καμία θρησκευτική πεποίθηση, εκτός από το ότι ο φονταμενταλισμός είναι κακός. Τελευταία αρχίζει να διαβλέπει μια στροφή: από «εκπεσών» καθολικός γίνεται «εκπεσών»… αθεϊστής: «Συνειδητοποιώ ότι μου αρέσουν οι άνθρωποι που είναι κατά μία έννοια θρησκευόμενοι». 48

Ο Ντέιβ Στιούαρτ, μουσικός, παραγωγός, πρώην Eurythmic, θυμάται: «Τον Απρίλιο επισκέφθηκα τον Μπράιαν στη Γαλλία. Αφού μου μαγείρεψε μια εξαίσια σούπα (μία από τις ειδικότητές του), με πήγε στο στούντιο δίπλα στο σπίτι. Ηταν φανερά ενθουσιασμένος εφόσον ηχογραφούσε μόνος του εδώ και μία εβδομάδα και ήθελε να μου δείξει τι είχε κάνει. Οπως συνήθως, δεν είχα ιδέα τι να περιμένω, ώσπου ξαφνικά άκουσα ένα ρολόι να χτυπάει. Περίμενα αλλά το ρολόι συνέχισε να χτυπάει. Τα λεπτά περνούσαν και το ρολόι δεν σταματούσε. Στο τέλος του είπα: «Ωραίο ρολόι» και εκείνος έσκασε στα γέλια και μου απάντησε: «Είναι το ξυπνητήρι μου! Δεν μπορούσα να βρω τίποτα άλλο και το χρησιμοποίησα ως μετρονόμο!». Μέσα στις επόμενες ημέρες ηχογραφήσαμε πέντε-έξι κομμάτια με αυτό το ρολόι…». 49

28 Απριλίου 1998. Ο Ινο βρίσκεται στο γραφείο του, όπου φωτογραφίζεται γι’ αυτό το αφιέρωμα. Ξαφνικά ο Χάουι Μπι, μέλος των Passengers και παραγωγός των U2, στέλνει ένα φαξ με αυτό το ποίημα αφιερωμένο στον Ινο:

Σαράγεβο – Γκόου-γκόου – Δουβλίνο – Τζιγκ-τζιγκ – Μπρόντσμπερι – Τζαμ-τζαμ – Μαρέγκα – Στην τσέπη μου

Δεν μπορώ να τη χορτάσω 50

28 Απριλίου. Ο καθηγητής Νταν Φερν, επικεφαλής του Τμήματος Επικοινωνίας στο Royal College of Art, μας στέλνει το εξής φαξ από το Κιότο της Ιαπωνίας: «Δεν μπορούσα να θυμηθώ μια καλή στιγμή του Ινο, οπότε δημιούργησα μία: την ώρα που έδυε ο ήλιος, ανέβηκα στην κορυφή ενός βουνού ανατολικά του Κιότο, κοντά σε έναν υπέροχο ναό. Πήρα μαζί μου στην τύχη μερικές κασέτες με μουσική του Ινο ­ ήξερα ότι θα ταίριαζαν απόλυτα με την ατμόσφαιρα. Τελικά το κομμάτι ήταν το «Η αράχνη κι εγώ» (από το «Before and after science»»). Στην επιστροφή κάθησα απέναντι από μια κοπέλα που φορούσε ένα μακό με τη φράση «Ας επικοινωνήσουμε κάτω από τον ουρανό»».