Σε δημόσιες και ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες του εξωτερικού εφαρμόζεται εκτεταμένα για τους δανεισμούς, εδώ και χρόνια, το σελφ-σέρβις σύστημα: σε μηχανήματα που βρίσκονται εγκατεστημένα μέσα και έξω από τη βιβλιοθήκη οι χρήστες μπορούν να σκανάρουν τα στοιχεία των βιβλίων που επιθυμούν να δανειστούν (τη λεγόμενη RFID ετικέτα με τα στοιχεία ταυτότητας κάθε βιβλίου) ή να επιστρέψουν τα βιβλία που δεν χρειάζονται πλέον, χωρίς τη μεσολάβηση κάποιου υπαλλήλου της βιβλιοθήκης. Με τον τρόπο αυτό οι βιβλιοθηκονόμοι απελευθερώνονται από μια μη δημιουργική υπηρεσία και μπορούν να αξιοποιηθούν στην ανάπτυξη εξελιγμένων υπηρεσιών, όπως το ask a librarian, η εξυπηρέτηση αιτημάτων εξ αποστάσεως, από το τηλέφωνο ή με email.
Δεν είναι τόσο εξωτικά αυτά τα μηχανήματα, υπάρχουν και στην Ελλάδα. Σκέφτομαι πρόχειρα τη Βιβλιοθήκη του Παντείου Πανεπιστημίου που διαθέτει μηχανήματα αυτόματου δανεισμού βιβλίων, πιθανόν κάποιες από τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης διαθέτουν επίσης, οπωσδήποτε θα έχει εφοδιαστεί η Κεντρική Βιβλιοθήκη του ΕΚΠΑ που θα ανοίξει το φθινόπωρο, πιθανότατα και το Δανειστικό Τμήμα της Εθνικής Βιβλιοθήκης που ανοίγει σύντομα.
Ωστόσο, αντικείμενο της στήλης σήμερα δεν είναι ο τεχνολογικός εξοπλισμός των βιβλιοθηκών και η πρακτική χρησιμότητα των μηχανημάτων αυτών, αλλά η δημιουργική ποιητική τους φλέβα, την οποία ανακάλυψαν οι βιβλιοθηκονόμοι των βιβλιοθηκών του Στράτφορντ-απόν-Έιβον, της γενέτειρας του Σαίξπηρ. Κάποιος πρόσεξε ότι η λίστα με τους τίτλους των επιστραφέντων βιβλίων σε μια από τις αποδείξεις που εκδίδει το μηχάνημα της βιβλιοθήκης άφηνε την αίσθηση στίχων ποιήματος.
Η συνέχεια, στην επικοινωνιακή εποχή μας, ήταν προβλεπόμενη: Οι αποδείξεις των σκάνερ έγιναν αντικείμενο σχολαστικής μελέτης και άναψε ο συναγωνισμός ανάμεσα στις βιβλιοθήκες της κομητείας για το καλύτερο ποίημα που μπορεί να «γράψει» το σκάνερ κάθε βιβλιοθήκης.
Μετά την επικοινωνιακή λαίλαπα και την άμιλλα των βιβλιοθηκών, ακολούθησαν φιλοσοφικές συζητήσεις: Μπορούν τα μηχανήματα αυτά να γράψουν ποίηση; Μπορούν να γράψουν λογοτεχνία γενικώς; Πόσο έχει προχωρήσει η τεχνητή νοημοσύνη σε αυτόν τον τομέα; Μήπως τα «ποιήματα» που δημιουργούν τα σκάνερ είναι, κατά κάποιον τρόπο, υποβολιμαία από τον ανθρώπινο παράγοντα; Βιβλία με τίτλους επιλεγμένους προσεκτικά ενδέχεται, κατά την επιστροφή τους και την καταγραφή τους από το μηχάνημα, να δίνουν ένα ποιητικό αποτέλεσμα, που στην ουσία έχει ενορχηστρωθεί από τον άνθρωπο.
Αυτά συζητούν αυτόν τον καιρό στη Βρετανία: Πώς μπορεί να δημιουργηθεί ποίηση αλλά και επαφή, άμιλλα, συζήτηση, στοχασμός από κάτι κοινό, πεζό, καθημερινό: την απόδειξη επιστροφής βιβλίων που σου πετάει το σκάνερ της βιβλιοθήκης σου. Στη φωτογραφία παραπάνω βλέπουμε μια τέτοια απόδειξη με τους «στίχους»:
Ι’m missing
The devil’s kingdom
In the dark
Where women are kings
Για να μπούμε στη συζήτηση κι εδώ, παροτρύνουμε τις ελληνικές βιβλιοθήκες που διαθέτουν μηχανήματα RFID να προσέξουν τις αποδείξεις που εκτυπώνονται και να μας στείλουν τα ποιήματα του τυχαίου που ενδέχεται να ανακαλύψουν.
