Ο Ιγνάσιο Ραμονέ είναι διευθυντής της μηνιαίας επιθεώρησης «Le Monde Diplomatique» και της τριμηνιαίας έκδοσης «Maniere de voir». Διδάσκει επικοινωνία στο Πανεπιστήμιο Denis – Diderot (Paris VII) και θεωρείται ειδικός σε θέματα γεωπολιτικής και διεθνούς στρατηγικής.


Τα τελευταία χρόνια τα άρθρα του στη «Monde Diplomatique» επικεντρώνονται στις σύγχρονες οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις και στις σημαντικές ανακατατάξεις που προκαλούν σήμερα οι νέες τεχνολογίες. Η πρόσφατη έκδοση του βιβλίου του «Géopolitique du Chaos» σημείωσε μεγάλη επιτυχία στη Γαλλία και συζητήθηκε ευρύτατα στους κύκλους της ευρωπαϊκής διανόησης.


«Στις παραμονές της τρίτης χιλιετίας ο καθένας μπορεί σήμερα να διαπιστώσει πως η αβεβαιότητα έχει γίνει η μόνη βεβαιότητα» σημειώνει εύστοχα ο Ιγνάσιο Ραμονέ και συμπληρώνει: «Εδώ βρίσκεται το πρόβλημα. Αν δεν υπάρχει εξασφαλισμένο μέλλον ή αν η φιλελεύθερη δημοκρατία στερείται κάθε φαντασίας, τι μπορούμε να κάνουμε; Σε μια παγκοσμιοποιημένη πλέον οικονομία, το κράτος – έθνος δεν έχει μεγάλη βαρύτητα, οι επενδυτές ασκούν σοβαρές πιέσεις στις κυβερνήσεις. Το εμπόριο, τα χρηματιστήρια, τα ΜΜΕ, η «world culture» δημιούργησαν οικονομικές αυτοκρατορίες νέου τύπου που επεξεργάζονται τους δικούς τους νόμους». Πώς θα τα βγάλουμε πέρα σήμερα; αναρωτιέται ο Ι. Ραμονέ. Μα αμφισβητώντας την ενιαία σκέψη που αντιγράφει τη συλλογιστική της από αυτήν της επικοινωνίας και της αγοράς. Οι πολίτες, κατά τον Ιγνάσιο Ραμονέ, θα πρέπει να καταπολεμήσουν αυτή τη «γλοιώδη θεωρία» της ενιαίας σκέψης, η οποία όπως ένα υγρό διαχέεται παντού, επιβάλλεται ως φυσικό φαινόμενο και στολίζεται με τα καλύτερα επιχειρήματα.


Το «μαύρο πρόβατο» στην ανάλυση του Ι. Ραμονέ είναι η κοινωνία της αγοράς. Υποστηρίζει ότι πρέπει να οικοδομήσουμε μια κοινωνία με αγορά, όχι όμως μια κοινωνία της αγοράς. Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στον Χ. Παπαγεωργίου στο «Βήμα» της 3 Αυγούστου 1997, ο καστιλιάνος μαθητής του Ρολάν Μπαρτ, Ιγνάσιο Ραμονέ, τόνιζε πως θα πρέπει να μας γίνει συνείδηση ότι μπορούμε να τελειοποιήσουμε τη δημοκρατία μας, να απαιτήσουμε τη δημιουργία μιας γενιάς νέων δικαιωμάτων, μεταξύ των οποίων, για παράδειγμα, περιλαμβάνονται τα οικολογικά δικαιώματα, το δικαίωμα στην αληθή πληροφόρηση, μια κουλτούρα που να αντιστοιχεί στη δημιουργικότητα της κάθε χώρας και που δεν θα εξαρτάται μόνο από τους κανόνες της αγοράς. Αυτά είναι τα δικαιώματα που οι πολίτες θα πρέπει να απαιτήσουν. Σύμφωνα με τον Ι. Ραμονέ, ζούμε μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από μια κατάσταση αρκετά περίπλοκη και δεν μπορούμε να βασιστούμε σε απαντήσεις έτοιμες και προκατασκευασμένες.


Για τον Ιγνάσιο Ραμονέ το τέλος του αιώνα και οι γεωπολιτικοί κλυδωνισμοί που τον σημάδεψαν βρίσκουν το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών να έχει βαθύνει αβυσσαλέα. Τα τελευταία 30 χρόνια η κατάσταση μεταξύ των πλουσιότερων και των φτωχότερων χωρών πενταπλασιάστηκε. Ιδιαίτερα η Αφρική δίνει την εικόνα κατεστραμμένης ηπείρου. Σε αυτή συγκεντρώνονται οι 25 πιο φτωχές χώρες του πλανήτη κι εκεί διαδραματίζονται μερικές από τις φονικότερες συγκρούσεις (Σομαλία, Λιβερία, Αγκόλα, Ρουάντα). Και αν προσθέσει κανείς στα παραπάνω την ταχύτατη υποβάθμιση του περιβάλλοντος, την εξάντληση των γήινων πόρων καθώς και την έκρηξη των μεγαλουπόλεων, την άνοδο πολλών μορφών εγκληματικότητας, τις συνέπειες του φαινομένου του θερμοκηπίου, τις μεγάλες μεταναστεύσεις, συμπληρώνεται το παζλ των προβλημάτων που περιμένουν λύση.



Για τον Ιγνάσιο Ραμονέ όμως κυρίαρχο φαινόμενο παραμένει η παγκοσμιοποίηση. Αυτή αφορά την οικονομία, τόσο την παραγωγική όσο και τη χρηματιστηριακή. Με αποτελέσματα θετικά, όπως η ανάπτυξη του εξωτερικού εμπορίου και η εκτυφλωτική ευημερία των νέων βιομηχανικών χωρών της ζώνης Ασίας – Ειρηνικού, αλλά και με τις σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις, όπως η μετατόπιση της παραγωγής σε ζώνες χαμηλότερου κόστους, περιορισμός των κοινωνικών παροχών.


Μέσω αυτής της παγκοσμιοποίησης η αγορά και οι νόμοι της αναδεικνύονται θριαμβευτικά σε κύριους ρυθμιστές της κατάστασης. Το «αόρατο χέρι» της αγοράς ρυθμίζει στην πράξη και κυβερνά δεσποτικά όχι μόνο τις οικονομικές ή χρηματικές συναλλαγές, αλλά το σύνολο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Τα πάντα πλέον έχουν καταντήσει δυνητικό εμπόρευμα. Πολλές φορές ο ανταγωνισμός ξεφεύγει από τα θεμιτά όρια και οδηγεί στην απάτη, έγραφε ο Ιγνάσιο Ραμονέ το 1995. Ακόμη και στα δημοκρατικά κράτη και σε πείσμα των διακηρυγμένων αρχών, η κερδοσκοπία εξαπλώνεται, το ίδιο και η διαφθορά.


Αντιμέτωπο με αυτή την τάση το κράτος εξασθενεί. Ιδιαίτερα στον Βορρά, το κοινωνικό κράτος κινδυνεύει όχι μόνο από το αυξανόμενο κόστος λειτουργίας του, αλλά και γιατί δεν μπόρεσε να εμποδίσει την επέκταση της φτώχειας και των κοινωνικών αποκλεισμών.


Μπροστά σε αυτή την πραγματικότητα οι πολιτικοί φαίνεται να έχουν ξεχάσει ότι η δημοκρατία είναι πάνω απ’ όλα ένας ηθικός κώδικας, θεμελιωμένος στην αρετή, σε ένα σύστημα κοινωνικών και ηθικών αξιών που προσδίδει νόημα στην άσκηση της εξουσίας, σημειώνει ο Ι. Ραμονέ και μας προτρέπει να θέσουμε όλα τα προβλήματα επί τάπητος, οι δε διανοούμενοι να επιλέξουν μεταξύ του ρόλου του Νάρκισσου και αυτού του Προμηθέα.


Ο κ. Σωτήρης Ντάλης είναι διεθνολόγος.