Τι είναι η Ακρα Δεξιά;

Το κείμενο που ακολουθεί, με τίτλο «Τι είναι η Ακρα Δεξιά;», είναι απόσπασμα από το νέο βιβλίο του φιλόσοφου και ιστορικού των ιδεών Πιερ-Αντρέ Ταγκιέφ (Pierre-André Taguieff) με τίτλο «Ο εξτρεμισμός και τα είδωλά του. Επίκαιρες σκέψεις για τον τζιχαντισμό, την Ακρα Δεξιά, τον αντισημιτισμό και τη συνωμοσιολογία». Το βιβλίο κυκλοφορεί αυτές τις ημέρες από τις εκδόσεις Επίκεντρο. Τα περισσότερα κείμενα που φιλοξενούνται σε αυτόν τον τόμο βλέπουν το φως της δημοσιότητας για πρώτη φορά (είναι ανέκδοτα ακόμα και στη γαλλική γλώσσα) και έχουν γραφεί τον Δεκέμβριο του 2016.

Ας χρησιμοποιήσουμε την έκφραση «Ακρα Δεξιά» για λόγους ευχρηστίας, χωρίς να προκαταλαμβάνουμε τη σημασία της. Αντίθετα, θεωρούμενη ψυχρά, εκκινώντας από συμβολικά υλικά που της αποδίδονται –δηλαδή από δεδομένα στα οποία πρέπει να επιστρέψουμε, πέρα από τα κλισέ -, η Ακρα Δεξιά εμφανίζεται ως προϊόν ασταθούς σύνθεσης που γεννιέται από την ανάμειξη, σύμφωνα με διάφορες δοσολογίες, δάνειων θεμάτων από τις μη φιλελεύθερες δεξιές –ας πούμε από τις συντηρητικές και αντιδραστικές δεξιές –και από αυτό που συμβατικά αποκαλούμε Ακρα Αριστερά, που ούτε αυτή είναι μία αριστεροποιημένη ή εξτρεμοποιημένη Αριστερά, αλλά μία ψευδο-αριστερά της οποίας ο ορίζοντας δεν είναι άλλος από την Επανάσταση –πρακτική καταστροφή και ουτοπική καταστροφή.Η Ακρα δεξιά αναμειγνύει τα αντίθετα και τα αντιφατικά: τον συντηρητισμό ή την παραδοσιαρχία με το επαναστατικό πνεύμα, τον εθνικισμό με τον ρατσισμό, το αγελαίο πνεύμα με τη λατρεία της ατομικότητας, τον κομφορμισμό και τον δογματισμό με το ανατρεπτικό πνεύμα. Ετσι, οι λεγόμενες «ακροδεξιές» μορφολογίες παρουσιάζονται ως εκ συστάσεως αντιφατικές ή παράδοξες. Η Ακρα Δεξιά δεν είναι «περισσότερο Δεξιά» από τη (μία ή την άλλη) Δεξιά, είναι λιγότερο Δεξιά. Δεν είναι περισσότερο δημαγωγική (ή περισσότερο «λαϊκιστική») από την Ακρα Αριστερά. Η «αντιδραστική» της διάσταση (παλινορθωτική ή νοσταλγική) συνοδεύεται πάντα από έναν «επαναστατικό» βολονταρισμό, παλινορθωτικό ή κατακτητικό. Μπορούμε να την πούμε «ούτε Αριστερά ούτε Δεξιά», όπως τον φασισμό ή τον αναρχισμό. Μπορούμε επίσης να τη χαρακτηρίσουμε «ημι-αριστερά ημι-δεξιά». Ετσι, ταλαντεύεται ανάμεσα στο ουδέτερο σημείο (ούτε το ένα ούτε το άλλο) και το σύνθετο σημείο (και το ένα και το άλλο). Εξ ου και οι οξύμωρες εκφράσεις οι οποίες, κατά προσέγγιση, επιχειρούν να περιγράψουν το παράδοξο περιεχόμενο του κακού που φέρει το όνομα «Ακρα Δεξιά»: «επαναστατική Δεξιά», «αντιδραστική Αριστερά», «συντηρητική επανάσταση» ή «επαναστατικός συντηρητισμός», «επαναστατική αντεπανάσταση». Και ξέρουμε ότι, από τη δεκαετία του 1920, οι «εθνικο-μπολσεβίκοι» ή οι «εθνικιστές-επαναστάτες» φυτρώνουν όπως τα μανιτάρια μετά τη βροχή. Πρέπει ίσως να πάρουμε θέση: δεν υπάρχει κάτι που θα ήταν «ουσία» της «Ακρας Δεξιάς» και που θα μπορούσε να γίνει το αντικείμενο σαφούς και κοινώς αποδεκτού ορισμού. Οφείλουμε να αναλύσουμε το φαινόμενο όπως αυτό κατασκευάζεται ιδεολογικά διαμέσου των πολεμικών διαδράσεων.

»Τα μόνα κριτήρια που επιτρέπουν να δείξουμε αντικειμενικά την ένταξη στην «Ακρα Δεξιά», όπως αυτή γίνεται αντικείμενο φαντασίωσης και απόλυτης απόρριψης, είναι η υπαρκτή προσφυγή στη βία με σκοπό την κατάληψη της εξουσίας, το ρητό σχέδιο να εγκαθιδρυθεί μια δικτατορία και η ύπαρξη ενός προγράμματος που εμπεριέχει μέτρα που κρίνονται ξενόφοβα, ρατσιστικά και αντισημιτικά, και γενικότερα αδίκως ανισωτικά και είναι προϊόντα διακρίσεων. Τόσα χαρακτηριστικά τα οποία, υπό την προϋπόθεση ότι είναι ταυτοχρόνως παρόντα και εμπειρικά παρατηρήσιμα, χαρακτηρίζουν την αντιδημοκρατική και αντιφιλελεύθερη φιγούρα τής τόσο άσχημης ονομασίας «η Ακρα Δεξιά». Διότι, ως προς τι αυτή η ιδεολογικο-πολιτική φιγούρα ανήκει στη «Δεξιά»; Είναι εντυπωσιακό να βλέπει κανείς τους αριστερούς αντι-ουσιοκράτες να επιδίδονται με τόση αφέλεια και ασυνέπεια στην ουσιοποίηση υποστηρίζοντας την ύπαρξη της «Δεξιάς», οντότητα υποτίθεται μία και ομοιογενής, ακόμα και για ορισμένους πάγια και α-ιστορική. Δεν θα έπρεπε, κατ’ αρχάς, ανάμεσα στις παρατηρήσιμες δεξιές, να εντοπίζουμε και να ορίζουμε, μέσα σε μία συγκεκριμένη συγκυρία, τη Δεξιά που θεωρείται ότι «εξτρεμοποιείται» ώστε να αναδύεται η μία ή η άλλη «Ακρα Δεξιά»; Οι εμπειρικές όμως μελέτες καθώς και οι μελέτες περίπτωσης δείχνουν ότι σε όλες τις συγκυρίες δεν είναι οι ίδιες δεξιές αυτές που εξτρεμοποιούνται, και ότι οι τρόποι εξτρεμοποίησης είναι μοναδικά πολλαπλοί. Ιδού γιατί πρέπει να αποφεύγουμε τις γενικότητες περί της «Δεξιάς» και της «Ακροδεξιάς», των οποίων η μόνη επιβεβαίωση είναι ότι χρησιμοποιούνται ως όπλα στην πολιτική αντιπαράθεση.

»Στον ετερογενή ιδεολογικά και χωρίς σύνορα χώρο που άνοιξε η πολεμική έννοια «Ακρα Δεξιά» ανακαλύπτουμε τόσο επαναστατικά στοιχεία όσο και συντηρητικά θέματα, αριστερούς και ακροαριστερούς προσανατολισμούς καθώς και δογματικές θέσεις αντεπαναστατικής, παραδοσιαρχικής ή αντιδραστικής έμπνευσης, τάσεις κρατικιστικές, ακόμα και σοσιαλίζουσες, αλλά και φιλελεύθερες οικονομικά προτάσεις και, σε αγαστή συνύπαρξη με έναν ισχυρό πολιτισμικό συντηρητισμό θρησκευτικής (χριστιανικής) τάξης, εγκλήσεις για αδιάλλακτη υπεράσπιση της αρχής της κοσμικότητας, πριν από όλα για να καταγγελθεί η απειλή η οποία ενσαρκώνεται από ένα ταυτοτικό Ισλάμ, που αρνείται την αρχή της διάκρισης των εξουσιών. Ολοι οι ταυτοποιημένοι από τους ιστορικούς και τους πολιτικούς επιστήμονες «δεξιοί εξτρεμισμοί» δεν προσδιορίζονται από την καθολική απόρριψη της φιλελεύθερης δημοκρατίας και το σχέδιο υποκατάστασής της από μια «νέα τάξη» εστεμμένη από μια δικτατορία. Δεν απεικονίζουν όλοι τη λογική της ριζικής απόρριψης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας ή του φιλελεύθερου-πλουραλιστικού συστήματος. Με δυο λόγια, δεν είναι όλοι και ταυτόσημα «εξτρεμιστικοί».