Τι διαβάζει ο Ομπάμα

Θα πει –το αναμενόμενο και κλισέ μεν, ευκταίο δε –«Είμαι Αθηναίος» στην ομιλία του στην Αθήνα στις 16 Νοεμβρίου 2016 ο Μπαράκ Ομπάμα; Η συμβολική σημασία της ομιλίας του μεγάλη και η ομιλία χαρακτηρίζεται προκαταβολικά ιστορική. Ο 44ος, απερχόμενος, Δημοκρατικός πρόεδρος των ΗΠΑ θα αναφερθεί στις αξίες της δημοκρατίας μιλώντας στο περιλάλητο λίκνο της Δημοκρατίας, στον αρχαιολογικό χώρο των Δυτικών Λόφων κοντά στην Πνύκα όπου συνερχόταν η Εκκλησία του Δήμου των αρχαίων Αθηναίων. Aν λοιπόν πρόκειται να μείνει στην ιστορία ο λόγος Ομπάμα στην Αθήνα, έχει ενδιαφέρον να διατρέξουμε τίτλους βιβλίων που διαμόρφωσαν αυτόν τον κατά γενική ομολογία σπουδαίο ρήτορα της εποχής μας και διανοούμενο πολιτικό.

Στον κατάλογο δέκα προσφιλών του αναγνωσμάτων, ο οποίος δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο περιοδικό Wired, βρίσκουμε τα Απαντα του Αβραάμ Λίνκολν και αφηγήσεις για τη ζωή πρωτοπόρων Αμερικανών στον αγώνα για δημοκρατία και κοινωνικά δικαιώματα, για ανάπτυξη και πρόοδο, βιογραφίες του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, του πολεοδόμου Ρόμπερτ Μόουζες, που ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την αστική εικόνα της Νέας Υόρκης, του Αντι Γκρόουβ, ιδρυτή της εταιρείας κατασκευής μικροεπεξεργαστών Intel, και μαζί αφηγήσεις για την ιστορία του ανθρώπινου είδους και για τη λειτουργία του ανθρώπινου νου, καθώς και τη βραβευμένη με Πούλιτζερ έρευνα για τις μεγάλες απειλές για τη ζωή στον πλανήτη μας σήμερα (Elizabeth Kolbert, The Sixth Extinction).

Σταθερός στα ενδιαφέροντά του, ο Ομπάμα, συγγραφέας ο ίδιος τριών βιβλίων, στις Εικόνες του πατέρα μου (μτφ. Ρένα Κάντζα, Κ. Αδάμ Εκδοτική, 2008) αφηγείται την ιστορία της αφρικανικής κληρονομιάς του, στο προεκλογικό Τολμώ να ελπίζω (μτφ. Ρούλα Κοκολιού, Πόλις, 2007) μοιράζεται σκέψεις για την ανάκτηση του αμερικανικού ονείρου και στο παιδικό εικονογραφημένο Of Thee I Sing. A Letter to My Daughters (Alfred A. Knopf, 2010) μιλάει στις κόρες του και σε όλα τα παιδιά των ΗΠΑ για Αμερικανούς που μεγαλούργησαν σε όλους τους τομείς, από τον Αβραάμ Λίνκολν και τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ως τον αστροναύτη Νιλ Αρμστρονγκ, την τραγουδίστρια Μπίλι Χόλιντεϊ και τον αφροαμερικανό θρύλο του μπέιζμπολ Τζάκι Ρόμπινσον.

Στη διάρκεια της θητείας του παρακολουθήσαμε τον Ομπάμα να ενθαρρύνει τη φιλαναγνωσία με το παράδειγμά του, να διαβάζει, με τη σύζυγό του Μισέλ Ομπάμα, ιστορίες σε παιδιά στους κήπους του Λευκού Οίκου, να απολαμβάνει μυθιστορήματα που γίνονται αμέσως μπεστ σέλερ στις καλοκαιρινές διακοπές του στο Μάρθας Βίνγιαρντ, να αγοράζει με τις κόρες του βιβλία στο «Politics and Prose» στην Ουάσινγκτον συμβάλλοντας στην κίνηση ενίσχυσης των ανεξάρτητων βιβλιοπωλείων.

Ως έκτακτος αρχισυντάκτης του περιοδικού Wired, επιμελήθηκε το αφιέρωμα «Frontiers» στο τεύχος Νοεμβρίου 2016. Μεθοριακές γραμμές, όρια, όπως και αν αποδώσουμε την αγγλική λέξη, είναι οριακές γραμμές που πρέπει να υπερβούμε παροτρύνει ο Ομπάμα στο κύριο άρθρο του στο περιοδικό, όπου υποστηρίζει ότι ζούμε στη σπουδαιότερη εποχή στην ιστορία της ανθρωπότητας χάρη στα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας.

Η επιλογή του τόπου της ομιλίας του στην Αθήνα, που θα δοθεί στο πλάτωμα του τηλεσκοπίου Δωρίδη, στον περιβάλλοντα χώρο του ιστορικού κτιρίου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, καταλήγει συνεπώς διπλά συμβολική, δηλωτική της επίμονης μέριμνας του Ομπάμα για την επιστήμη, την έρευνα και την καινοτομία ως εγγυήτριες, όπως γράφει στο Wired, της ελπίδας για ένα καλύτερο μέλλον.

Στη διάρκεια της θητείας του φρόντισε για τη σύσταση εργαστηρίων επιστήμης στις αμερικανικές λαϊκές βιβλιοθήκες και υποστήριξε την πρόσβαση των Αμερικανών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στην έρευνα. «Η έρευνα… έχουμε μείνει πίσω στη βασική έρευνα που δημιούργησε όλα αυτά τα εκπληκτικά τεχνολογικά θαύματα πάνω στα οποία βασίστηκε η οικονομική μας μηχανή» επιχειρηματολόγησε σε συζήτηση-συνέντευξη με τη μυθιστοριογράφο Μέριλιν Ρόμπινσον στις 14 Σεπτεμβρίου 2015 στο Ντε Μόινς της Αϊόβα (βλ. στο Επίμετρο της έκδοσης Μέριλιν Ρόμπινσον, Λάιλα, μτφ. Κατερίνα Σχινά, Μεταίχμιο, 2016).

Από τους τίτλους που αναφέρει στο Wired μόλις ένας είναι λογοτεχνικός, το μυθιστόρημα Σε αμφίβολη μάχη του Τζον Στάινμπεκ. Παρ’ όλα αυτά, η μυθοπλασία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωσή του, όπως είπε στη Ρόμπινσον: «Τα πιο σημαντικά πράγματα που έμαθα τα έμαθα από τα μυθιστορήματα. Το μυθιστόρημα έχει να κάνει με την ενσυναίσθηση. Εχει να κάνει με το να αισθάνεσαι άνετα με την ιδέα ότι ο κόσμος είναι πολύπλοκος, γεμάτος γκρίζες ζώνες, και παρ’ όλα αυτά υπάρχει αλήθεια εντός του, υπάρχει αλήθεια που πρέπει να βρεθεί κι εσύ είσαι υποχρεωμένος να αγωνιστείς γι’ αυτήν…».