Το βιβλίο ποτέ δεν πεθαίνει. Δεν το σκιάζει πια ούτε η φοβέρα του ηλεκτρονικού διδύμου του, που πριν από μια πενταετία είχε θεωρηθεί οιωνός εξόντωσης της έντυπης εκδοχής του. Προς δόξα λοιπόν του κλασικού βιβλίου στη Διεθνή Εκθεση της Φρανκφούρτης, που εγκαινιάζεται επίσημα την ερχόμενη Τετάρτη το βράδυ, το περιφανέστερο έκθεμα είναι ένας υπέρβαρος τόμος, αξίας 2.000 ευρώ, από τις καλλιτεχνικές εκδόσεις Taschen, με τίτλο «A Βigger Βook», μια αναδρομή στο έργο του αντισυμβατικού βρετανού ζωγράφου Ντέιβιντ Χόκνεϊ. Ο καλλιτέχνης μάλιστα, που στη δεκαετία του εξήντα είχε εικονογραφήσει τα ερωτικά ποιήματα του Καβάφη, είναι ο γκεστ σταρ της έκθεσης, στην οποία παραδοσιακά λίγο πριν από τα εγκαίνια ένας σημαντικός εκδότης ή συγγραφέας καλείται να μιλήσει για την πορεία του κλάδου του βιβλίου. Για πρώτη φορά προσκεκλημένος είναι ένας διάσημος ζωγράφος, επειδή οι διοργανωτές θέλουν να αναδείξουν τη σημερινή ρευστότητα των ορίων ανάμεσα στην τέχνη και το εμπόριο, τη μόδα και το ντιζάιν, το lifestyle και τα νέα μέσα. Και φυσικά να την αξιοποιήσουν, μια και ανέκαθεν η Εκθεση της Φρανκφούρτης θεράπευε εξίσου τον Λόγιο και τον Κερδώο Ερμή. Παρόντα εφέτος είναι και μεγάλα μουσεία από όλον τον κόσμο, όπως το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης.
Την υπερτροφική παράδοση του σούμο δεν τηρεί μόνο η έκδοση-αφιέρωμα στον Χόκνεϊ. Η ίδια η έκθεση φιλοξενεί και εφέτος 7.000 εκθέτες από 100 χώρες, 600 συγγραφείς από όλον τον κόσμο και 4.000 εκδηλώσεις, ενώ οι επισκέπτες αναμένεται να φθάσουν τις 300.000. Οσο για την τιμώμενη χώρα, είναι αυτή τη φορά δύο σε συσκευασία μιας, η Ολλανδία και η Φλάνδρα. Οταν η ολλανδική και η φλαμανδική λογοτεχνία βρέθηκαν για πρώτη φορά κάτω από τον προβολέα της Φρανκφούρτης το 1993, η γερμανική αγορά ήταν ελάχιστα εξοικειωμένη μαζί τους. Εφέτος σημειώνουν ρεκόρ με 450 τίτλους, που μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν από 130 γερμανικούς εκδοτικούς οίκους. Παρόντες στη Φρανκφούρτη θα είναι γνωστοί συγγραφείς, όπως ο Λέον ντε Βίντερ, η Κόνι Πάλμεν και ο Κέες Νόοτεμποομ, μεταφρασμένοι επίσης και στα ελληνικά. Αλλά και άγνωστοι καινούργιοι, όπως ο Φλαμανδός Φίκρι ελ Αζούζι και ο Ολλανδός Μάνο Μπουζαμούρ, και οι δύο μαροκινής καταγωγής. Στα βιβλία τους περιδιαβάζουμε τα νέα κοινωνικά στρώματα του αναπτύσσονται στις δυτικές κοινωνίες από τους μετανάστες μουσουλμανικών χωρών, εντρυφούμε στη νέα περιχαράκωση και τη ριζοσπαστικοποίηση.
Ρόλος φυλακίου
Μέσα σε όλον αυτόν τον ορυμαγδό νέων ιδεών και τάσεων το ελληνικό περίπτερο παίζει τον ρόλο φυλακίου για τη βιβλιοπαραγωγή εν λόγω ελληνικώ που δεν είναι πια ο φορεύς της φήμης. Κάποτε αντιμετωπίζαμε με δυσπιστία το εθνικό περίπτερο σαν πεδίο έκφρασης των συσχετισμών δυνάμεων στον εκδοτικό κλάδο και όχι σαν εστία πρωτίστως πνευματικής ακτινοβολίας. Στρέφαμε τότε την προσοχή στους τολμηρούς έλληνες εκδότες που ριψοκινδύνευαν με δικά τους έξοδα και δικά τους περίπτερα εκτός εθνικής θαλπωρής. Η οικονομική δυσπραγία των τελευταίων ετών όμως «έκλεισε» τα μεμονωμένα ακριβά περίπτερα και διεύρυνε την αγκάλη του κοινού περιπτέρου –εφέτος συστεγάζονται εκεί 20 έλληνες εκδότες. Το ελληνικό περίπτερο, με τη σειρά του, εκσυγχρονίστηκε λόγω των περιστάσεων και έγινε ουσιαστικότερα κοινό και άρα περισσότερο εθνικό.
Ο Γιώργος Βέλτσος
Στο ελληνικό περίπτερο μάλιστα ο Γιώργος Βέλτσος θα παρουσιάσει εφέτος το θεατρικό του έργο «Μάγκντα Γκαίμπελς», μια σπουδή στην ψυχοπαθολογία του κακού. Η αντι-ηρωίδα, μια Γερμανίδα με πολυκύμαντο πρότερο ερωτικό βίο, θα καταλήξει σύζυγος του Γιόζεφ Γκέμπελς, υπουργού Προπαγάνδας του Χίτλερ, για να γίνει η Μήδεια του ναζιστικού καθεστώτος.
Η μεγάλη ελληνική έκπληξη της Φρανκφούρτης ωστόσο έγκειται αλλού. Στον απόηχο της δημόσιας συζήτησης στην Ελλάδα για τις γερμανικές επανορθώσεις, πολλοί εκδοτικοί οίκοι στη Γερμανία προσπαθούν να καλύψουν το βιβλιογραφικό τουλάχιστον κενό για τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα. Αυτές τις ημέρες κυκλοφόρησε από τον οίκο Westend της Φρανκφούρτης το βιβλίο του δημοσιογράφου Πάτρικ Ζάιμπελ με τίτλο «Είμαι ακόμη εκείνο το τετράχρονο αγόρι». Πρόκειται για την εξιστόρηση της σφαγής του Διστόμου το 1944 από τα SS, με κεντρικό ήρωα τον επιζώντα Αργύρη Σφουντούρη. Εξάλλου, ο μεγάλος οίκος Fischer κυκλοφόρησε εφέτος στα γερμανικά το κλασικό έργο του βρετανού ιστορικού Μαρκ Μαζάουερ «Στην Ελλάδα του Χίτλερ» και ο οίκος της Κολωνίας Böhlau, την εργασία της ιστορικού Κατερίνας Κράλοβα από την Τσεχία «Στη σκιά της κατοχής» για τις ελληνογερμανικές σχέσεις μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το Κέντρο Νέου Ελληνισμού στο Βερολίνο εξέδωσε επίσης το βιβλίο της ιστορικού Ρίκας Μπενβενίστε «Αυτοί που επέζησαν», μια προσπάθεια να συνδυαστεί η μοίρα συγκεκριμένων Ελληνοεβραίων με την κατανόηση της εποχής του Ολοκαυτώματος.
Ο καιρός της κατοχής
Παράλληλα στα γερμανικά βιβλιοπωλεία εμφανίζονται εφέτος και δύο μαρτυρίες για τον καιρό της κατοχής στην Ελλάδα, μεταφρασμένες και οι δύο από τη Μιχαέλα Πρίντσινγκερ, που έχει αφιερώσει τη ζωή της στη μεταφορά ελληνικών κειμένων στα γερμανικά. Τη δική της υπογραφή φέρει η μετάφραση της μαρτυρίας του επιζώντα του Αουσβιτς Χάιντς Σαλβατόρ Κούνιο «Εζησα τον Θάνατο. Το ημερολόγιο του αριθμού 109565» στις εκδόσεις Hentrich&Hentrich –σημειωτέον με τη χορηγία του Ελληνογερμανικού Ιδρύματος για το Μέλλον. Το Ιδρυμα χρηματοδοτείται με ένα εκατομμύριο ευρώ ετησίως από το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών και σκοπό έχει τη συμφιλίωση των δύο λαών και τη μελέτη του οδυνηρού παρελθόντος. Η Πρίντσινγκερ υπογράφει επίσης τη μετάφραση με ευρωπαϊκά κονδύλια του βιβλίου της Καίτης Μανωλοπούλου «Ο αθέριστος Ιούνης» για τη σφαγή του Διστόμου, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις της γερμανόφωνης αθηναϊκής εφημερίδας «Griechenland Zeitung». Τα μεγάλα δεινά της μικρής Ελλάδας τον καιρό της κατοχής αναζητούν εφέτος τη θέση τους στη γερμανική εκδοτική παραγωγή.
Ο Γιάνης Βαρουφάκης
Τέλος, οι ποιοτικές εκδόσεις Kunstmann παραμένουν πιστές στον συνδυασμό του τερπνού μετά του ωφελίμου. Αφού ανακάλυψαν τα τελευταία χρόνια και λανσάρισαν με επιτυχία στη γερμανική αγορά τα βιβλία του Νίκου Δήμου, ανακάλυψαν πλέον και τον Γιάνη Βαρουφάκη. Εν όψει της Φρανκφούρτης, εξέδωσαν το βιβλίο του «Το Ευρω-παράδοξο», που αναρριχήθηκε κιόλας στη λίστα ευπωλήτων του περιοδικού «Spiegel». Ο μετρ εξηγεί γιατί η επαπειλούμενη διάσπαση της Ευρώπης δεν οφείλεται στις διαφορές μεταξύ των μελών της ΕΕ, αλλά σε αυτό ακριβώς που τα ενώνει: το ευρώ. Εύσημα απονέμουν οι πρώτες κριτικές και στο καινούργιο βιβλίο του ελληνοαυστριακής καταγωγής σουηδού συγγραφέα Αρη Φιορέτου με τίτλο «Μαίρη». Με εντυπωσιακή λογοτεχνική αρτιότητα, ο Φιορέτος διηγείται τον αγώνα επιβίωσης μιας φοιτήτριας της Αρχιτεκτονικής στα μπουντρούμια της χούντας μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Η λέξη «Ελλάδα» δεν αναφέρεται ρητά σε κανένα σημείο του έργου.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ