Στη λαμπρή Sala Sansovino ο επισκέπτης της ιστορικής Μαρκιανής Βιβλιοθήκης στη Βενετία που θα δρασκελίσει περίεργος το κατώφλι της στη βουερή πλατεία του Αγίου Μάρκου θα βρει αυτές τις μέρες τα Ειδύλλια (1495) του Θεόκριτου, το Ελληνο-λατινικό λεξικό (1497) του Giovanni Crastone, τις Κωμωδίες (1498) του Αριστοφάνη, το Ψαλτήριο (1498), το Λεξικό (1514) του Ησύχιου, τα ομηρικά έπη, τις αττικές τραγωδίες, τα άπαντα του Αριστοτέλη μαζί με γραμματικές, λεξικά και άλλα γλωσσικά βοηθήματα, σε πολύτιμες εκδόσεις του 15ου αιώνα, ξαπλωμένα σε σκουρόγκριζες επιφάνειες προστατευμένες από γυάλινες προθήκες. Υπό τη σκέπη των οροφογραφιών του Πάολο Βερονέζε και άλλων αναγεννησιακών ζωγράφων, μαθητών του Τισιανού, οι εκδόσεις, όλες του πρώτου αιώνα της τυπογραφίας, αρχέτυπες όπως λέγονται, κοσμούνται από ένα δελφίνι που ελίσσεται γύρω από μια άγκυρα, το αναγνωρίσιμο σε ιστορικούς του βιβλίου και συλλέκτες σήμα του τυπογραφείου του Αλδου Μανούτιου (1450-1515). Τιμώντας τα 500 χρόνια από τον θάνατο του σπουδαίου ιταλού ουμανιστή και εκδότη ελληνικών κειμένων, το Ιδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη (ΙΑΛ) σε συνεργασία με τη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη παρουσιάζουν αλδινές ελληνικές εκδόσεις από τις συλλογές τους στην έκθεση «Οι ελληνικές εκδόσεις του Αλδου Μανούτιου και οι έλληνες συνεργάτες του (π.1494-1515)» που εγκαινιάστηκε το Σάββατο 17 Σεπτεμβρίου.

Ελληνικές αλδινές εκδόσεις στη Sala Sansovino της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης

Δάσκαλος, με θαυμασμό για τα ελληνικά γράμματα και μεγάλη ευαισθησία για τη γραμματική τέχνη και τη γλώσσα, ο Αλδος Μανούτιος άφησε στα σαράντα του μια καριέρα παιδαγωγού για να αφοσιωθεί στη νέα τέχνη της τυπογραφίας και στην έκδοση ελληνικών και λατινικών κειμένων ουσιαστικών στη διάδοση των ουμανιστικών αξιών. «O Αλδος Μανούτιος προσέφερε στα ελληνικά γράμματα δύο τουλάχιστον ανεκτίμητες υπηρεσίες: καταπιάστηκε με την έκδοση των Απάντων των δύο μεγάλων ελλήνων φιλοσόφων της αρχαιότητας, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, και άρχισε να εκδίδει συστηματικά, από το 1502 και ως τον θάνατό του, μικρόσχημα βιβλία, προσιτά οικονομικά αλλά και εύχρηστα στους πανεπιστημιακούς κύκλους» υπογράμμισε μιλώντας στα εγκαίνια της έκθεσης ο επιμελητής της, αρχιτέκτονας και ιστορικός του βιβλίου Κωνσταντίνος Στάικος. «Παράλληλα στο εργαστήρι του απέκτησαν γνώση της στοιχειοθεσίας ελληνικών κειμένων ιταλοί δόκιμοι τυπογράφοι, οι οποίοι μετά τον θάνατό του συνεργάστηκαν με έλληνες εκδότες και τυπογράφους για την κυκλοφορία ελληνικών βιβλίων αποκλειστικά για το ελληνικό διάσπαρτο στοιχείο, δηλαδή το Γένος» συνέχισε τονίζοντας τη θεμελιώδη προσφορά του Αλδου στο ελληνικό βιβλίο.

Την εκδήλωση των εγκαινίων χαιρέτισαν ο διευθυντής της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης Maurizio Messina, ο υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης και ο πρόεδρος του ΙΑΛ. Για τον Μανούτιο και τις αλδινές εκδόσεις μίλησαν ο βυζαντινολόγος Niccolò Zorzi από το Πανεπιστήμιο της Πάδοβας και η Αθηνά Γεωργαντά, καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο ίδιο πανεπιστήμιο, ο επιμελητής της έκθεσης και η Elisabetta Sciarra, εκπρόσωπος της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης. Παρευρέθησαν ο υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Σταύρος Κοντονής, μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, διευθυντές ελληνικών βιβλιοθηκών, άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων από την Ελλάδα και την Ιταλία, διπλωμάτες και φίλοι του ΙΑΛ.

Οι «Δειπνοσοφιστές» του Αθήναιου σε έκδοση του 1514, με το σήμα του τυπογραφείου του Αλδου Μανούτιου, το δελφίνι που τυλίγεται γύρω από άγκυρα

Στην έκθεση, που διατρέχει όλα τα βήματα της δράσης του Μανούτιου και αναδεικνύει τη συμβολή των ελλήνων συνεργατών του, λογίων, επιμελητών, γραμματικών, παρουσιάζονται κυρίως εκδόσεις από τη συλλογή Biblioteca Greca του Αθανάσιου Οικονομόπουλου που απόκειται στη νεοσυσταθείσα Ιστορική Βιβλιοθήκη του ΙΑΛ, έξι εκδόσεις από τη συλλογή αλδινών εκδόσεων της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης αλλά και από τη Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ωνάση.

«Πρόκειται για μια έκθεση που δεν αφορά το παρελθόν αλλά το μέλλον, η οποία δείχνει πόσο σημαντική είναι η καταγραφή μιας γλώσσας με τις νέες τεχνολογίες» υπογράμμισε στον χαιρετισμό του ο υπουργός Παιδείας παραλληλίζοντας την τυπογραφία, τη νέα τεχνολογία της Αναγέννησης, με τις σύγχρονες τεχνολογίες της εποχής μας.

Πολιτιστική διπλωματία σε Δύση και Ανατολή
«Πολιτιστική διπλωματία» χαρακτήρισε κατά τα εγκαίνια της έκθεσης τη συνεργασία με τη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη ο πρόεδρος του ΙΑΛ Παναγιώτης Λασκαρίδης, λέγοντας ότι ήταν «μεγάλη πρόκληση για μια νέα βιβλιοθήκη». Μιλώντας αργότερα στο «Βήμα» υπογράμμισε τη σημασία της συνεργασίας αυτής: «Η Μαρκιανή Βιβλιοθήκη, η παλαιότερη βιβλιοθήκη στην Ιταλία, έχει ειδικό βάρος για τον ελληνισμό τεράστιο, διότι προέκυψε από τη δωρεά του καρδιναλίου Βησσαρίωνα, δηλαδή από ελληνική ρίζα, και έκτοτε θησαυρίζει σπουδαίες εκδόσεις που αφορούν τα ελληνικά γράμματα». Οπως μας πληροφόρησε, «υπάρχει εκατέρωθεν θέληση για επόμενη έκθεση του χρόνου στην Ελλάδα, με θησαυρούς από τις ελληνικές συλλογές της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης, πιθανόν εκδόσεις κλασικών κειμένων ή άλλες ελληνικές εκδόσεις προ Μανούτιου».
Η συνεργασία με τη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη ζευγαρώνει με μια άλλη κίνηση πολιτιστικής διπλωματίας στην Ανατολή: την έκθεση 120 παλαιών βιβλίων, από τη συλλογή Γεωργίου Δολιανίτη της Ιστορικής Βιβλιοθήκης του ΙΑΛ, στην Κίνα. Η έκθεση πραγματοποιείται στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Τσίνγκουα του Πεκίνου, με το οποίο το ΙΑΛ έχει συνάψει συνεργασία από τον περασμένο Νοέμβριο. Εγκαινιάζεται σήμερα Κυριακή 25 Σεπτεμβρίου με σεμινάριο του καθηγητή Γεωργίου Μπαμπινιώτη για την ιστορία της ελληνικής γλώσσας.

Η έκθεση στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη θα διαρκέσει ως τις 24 Οκτωβρίου. Ωρες λειτουργίας: καθημερινά 10.00-18.00. Ο κατάλογος της έκθεσης (Κ. Σπ. Στάικος, «Οι ελληνικές εκδόσεις του Αλδου Μανούτιου και οι έλληνες συνεργάτες του [π.1494-1515]», εισαγωγή Στέφανος Κακλαμάνης, Ιδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, 2015, σελ. 300), κυκλοφορεί στα ελληνικά, στα ιταλικά και στα αγγλικά.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ