Πορεία σε διακεκαυμένη ζώνη

Γιώργος Παπακωνσταντίνου
game over – η αλήθεια για την κρίση
Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2016
σελ. 432, τιμή 16,99 ευρώ

Ενα βιβλίο που θα μπορούσε επίσης να τιτλοφορείται «Οδοιπορικό (ή Περίπλους) μέσα στην κόλαση». Γραμμένο από έναν άνθρωπο, ο οποίος –από φιλοδοξία; αίσθηση καθήκοντος; άγνοια κινδύνου; αίσθημα ευγνωμοσύνης ή υποχρέωσης προς τον πολιτικό του αρχηγό; έλλειψη φαντασίας που δεν του επέτρεψε έγκαιρα να αντιληφθεί τη διαμορφωμένη πραγματικότητα; για κάποιους λόγους τέλος πάντων –άφησε τη θαλπωρή, την ηγεμονική αμοιβή και την ασφάλεια του Ευρωκοινοβουλίου, για να κονταροχτυπηθεί με όλους τους δαίμονες της κόλασης. Ενα βιβλίο προσιτό στον μέσο ενδιαφερόμενο –απλά γραμμένο από έναν εμφανώς εγγράμματο τεχνοκράτη, σε γλώσσα ρέουσα, στρωτή, χυμώδη και με απειροελάχιστα ήσσονα γλωσσικά ατοπήματα –στο οποίο δύσκολα ο απλός αναγνώστης θα μπορούσε να ανακαλύψει το όποιο κραυγαλέο ψέμα. Ενα βιβλίο, αντίθετα, γεμάτο από μεγάλες αλήθειες, ανάμεσα σε αυτές και η ειλικρινής ανάδειξη της γοητείας και της ηδονής που ασκεί στους φορείς της η εξουσία και η συνακόλουθη δημοσιότητα, καθώς και, όταν και όσο υπάρχει, η δημοφιλία, με συγκλονιστικά περιγραφόμενες σκηνές από την πολιτική κόλαση του Δάντη που έζησε ο υπουργός Οικονομικών της περιόδου εκείνης.

Ενα βιβλίο με λίγα στοιχεία κομματικής και προσωπικής αυτοκριτικής, αλλά με αρκετές παραλείψεις: Ουδεμία λ.χ. αναφορά στη λυσσώδη αντίδραση του ΠαΣοΚ σε κάποιες κρίσιμες αποκρατικοποιήσεις, όπως αυτή του ΟΛΠ, πριν το κόμμα αυτό το 2009 καταλάβει –η λέξη και με τις δύο δυνατές έννοιες –την εξουσία σε μια υπερχρεωμένη και με πολλές εξαρτήσεις χώρα… Ουδεμία αναφορά, επίσης, στην ύπαρξη στο ειδικό δικαστήριο, πέραν της μεγάλης αθωωτικής μειοψηφίας, και μειοψηφίας υπέρ της κακουργηματικής καταδίκης του συγγραφέα. Αλλά και με κάποιες ενοχλητικές στρογγυλοποιήσεις: δίδεται λ.χ. η εντύπωση πως, το 2011, η επιλογή για την πρωθυπουργία του Λουκά Παπαδήμου ήταν η πρώτη και αυτονόητη προτίμηση του Γιώργου Παπανδρέου, ενώ απλώς «αναφέρθηκαν για θεσμικούς λόγους και ο Απόστολος Κακλαμάνης και ο Φίλιππος Πετσάλνικος»…

Ενα βιβλίο, τέλος, που θα μπορούσε να διαβαστεί όχι μόνον ως το χρονικό των γεγονότων μιας διακεκαυμένης περιόδου αλλά και ως πραγματεία ή δοκίμιο επί της εξουσίας. Και το οποίο οδηγεί σε δύο αυτονόητα συμπεράσματα: Πως ουδείς πρέπει να ασχολείται με την πολιτική, αν δεν έχει σιδερένια νεύρα και τερατώδη ψυχραιμία (πολλοί στη θέση του συγγραφέα και μη διαθέτοντες στο ίδιο με αυτόν βαθμό τα εν λόγω προσόντα, ίσως δεν θα ήταν ακόμη στη ζωή)… Και πως ουδείς πρέπει, από όσους ενδίδουν τελικά στην παρόρμησή τους και ασχολούνται με την πολιτική, να τροφοδοτεί στην αντιπολιτευτική του περίοδο την κοινωνία με δυσεκπλήρωτες υποσχέσεις που δημιουργούν μεγάλες προσδοκίες. Ιδιαίτερα, δε, η σχετική φειδώ χρειάζεται σε φάσεις επιτάχυνσης της ιστορίας…

Κλείνοντας, ως μεγαλύτερη προσφορά του βιβλίου θα θεωρούσα –πέραν του ότι επιτρέπει στον κάθε ενδιαφερόμενο να έχει συγκεντρωμένα τα βασικά στοιχεία αυτής της αλησμόνητης περιόδου, με την κακή έννοια του όρου, «memorable» θα τη χαρακτήριζαν οι Γάλλοι –πως αναδεικνύει (πειστικά, για όσους δεν υπερβαίνουν ένα όριο εμπάθειας και «παρωπιδοφορίας») με ακόμη μεγαλύτερη ενάργεια και με στοιχεία αδιάσειστα ποιοι, εκ των βασικών πρωταγωνιστών των γεγονότων, είναι οι κύριοι ένοχοι για αυτή την οδυνηρότατη εμπειρία που βίωσε, βιώνει και θα συνεχίσει για ικανό διάστημα να βιώνει η χώρα. Χωρίς, μάλιστα, να είναι βέβαιο πως τελικά θα αποφύγει την πολιτική, πολιτιστική και οικονομική της μετάβαση στον τρίτο κόσμο (άλλωστε αυτό, πλέον, δεν εξαρτάται ολοσχερώς από την ίδια: θυμίζει ποδοσφαιρική ομάδα η οποία, για να αποφύγει τον υποβιβασμό, χρειάζεται, πέραν των δικών της νικών, και συνδυασμό ευνοϊκών αποτελεσμάτων των άλλων εμπλεκομένων). Νομίζω λοιπόν πως ο απροκατάληπτος αναγνώστης, ακόμη και συνεκτιμώντας την εύλογα απολογητική διάθεση του συγγραφέα, δεν μπορεί να διατηρήσει αμφιβολίες: όσες και αν είναι οι (μεγάλες) ευθύνες του Γιώργου Παπανδρέου, οι (ακόμη μεγαλύτερες) του Σαμαρά, οι όποιες του Βενιζέλου, του ίδιου του Παπακωνσταντίνου ασφαλώς, κύριοι ένοχοι είναι ο Κώστας Καραμανλής, με το πλεόνασμα απραξίας (πλην του φορτώματος της χώρας με δάνεια και δημοσίους υπαλλήλους) και ο Αλέξης Τσίπρας, με το πλεόνασμα δημαγωγίας και καιροσκοπικής ιδιοσυγκρασίας. Με τον πρώτο να έχει, πάντως, το ελαφρυντικό πως επί των ημερών του ελάχιστοι μπορούσαν να διαβλέψουν ότι η χώρα θα έχανε την πρόσβαση στη δυνατότητα διεθνούς δανεισμού, τουλάχιστον τόσο απότομα. Ενώ από κάποιους υπαινιγμούς του συγγραφέα ακροθιγώς αναδεικνύονται και οι αρχέγονες ευθύνες του πατριάρχη της παράταξης Ανδρέα Παπανδρέου, που τελικά επαλήθευσε τον κανόνα «αμαρτίες γονέων παιδεύουσι τέκνα» (εν προκειμένω: αφού, πρώτα, τα ευεργέτησαν)…