Χριστίνα Πουλίδου
Ανω Κάτω
Εκδόσεις Μεταίχμιο,
σελ. 437, τιμή 16,60 ευρώ

Το Ανω Κάτω δεν είναι ακριβώς ιστορικό μυθιστόρημα ή τουλάχιστον δεν είναι ιστορικό μυθιστόρημα με την παραδεδομένη έννοια του όρου. Η δράση του κινείται σε δύο χρόνους: έναν παρελθοντικό, που είναι αναμφιβόλως ο χρόνος της Ιστορίας και καλύπτει την περίοδο από τα πρόθυρα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ως και το διάστημα λίγο μετά την Απελευθέρωση, και έναν παροντικό, που είναι τα δικά μας χρόνια, τα χρόνια της κρίσης και της οικονομικής ασφυξίας, μέσα στα οποία ακόμη και οι πιο μικρές διαφυγές μπορεί να αποδειχθούν πολύτιμες.

Μια τέτοια μικρή διαφυγή αναζητεί και η Ερμιόνη όταν, κουρασμένη από τους περιορισμούς και την κατήφεια της καθημερινότητας στην Αθήνα, αποφασίζει να εγκατασταθεί στη Σύρο, όπου και οι ρίζες της οικογένειας του άντρα της. Η μετεγκατάσταση όμως της Ερμιόνης στο νησί και η σύσφιγξη των δεσμών με τον συζυγικό οικογενειακό κλάδο θα σημάνουν και μια σύσφιγξη των δεσμών με την ιστορία του τόπου: την ιστορία όπως την έζησαν στα νιάτα τους τα παλαιότερα οικογενειακά μέλη κατά τη διάρκεια πρώτα της ιταλικής και κατόπιν της γερμανικής κατοχής. Και εδώ θα συναντήσουμε το άλλο κεντρικό πρόσωπο του μυθιστορήματος, τη Μαρουλίνα, που δουλεύει στο σπίτι του Μάρκου και της Ευθυμίας και χάνει ό,τι σπουδαιότερο έχει, τον έρωτά της με τον Δημητρό, ύστερα από μια πλεκτάνη την οποία στήνουν εις βάρος του οι ντόπιοι.
Περνώντας συνεχώς από το ένα χρονικό επίπεδο στο άλλο (από την αδιαφάνεια και τη μαυρίλα της Κατοχής στο βαριά συννεφιασμένο τοπίο του σήμερα) η αφήγηση έχει την ευκαιρία να αποκαλύψει ποικίλες πλευρές της συριανής κοινωνίας άλλοτε και τώρα: από τις βεγγέρες, τα παντρολογήματα, τις εμπορικές συναλλαγές, τις βιομηχανικές επιχειρήσεις, τα σχολεία και τις μουσικές των εύπορων τάξεων (όπως και τους παντός είδους κατατρεγμούς των φτωχών) όσο βρισκόμαστε στην εποχή της κατάκτησης από τον Αξονα ως την αστική πατίνα που είναι παντού ευδιάκριτη στην Ερμούπολη ακόμη και στις ημέρες μας. Υπάρχει ωστόσο κι ένα άλλο, πιο έντονο στοιχείο που συνδέει τους δύο αφηγηματικούς χρόνους στο Ανω Κάτω: η μόνιμη αντίθεση ορθοδόξων και καθολικών που θα φέρει βαθμιαία στην επιφάνεια και μια δευτερογενή (αν και όχι λιγότερο σημαντική) αντιπαλότητα: την αντιπαλότητα των Συριανών και των Φραγκοσυριανών με τους Χιώτες που άρχισαν να αποικίζουν και να εκσυγχρονίζουν το νησί ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα.
Εκείνο όμως που θα επιτρέψει στους δύο χρόνους του βιβλίου όχι μόνο να συνδεθούν εσωτερικά αλλά και να αντικατοπτριστούν ο ένας πάνω στον άλλον είναι η ερωτική ιστορία της Μαρουλίνας: μια ιστορία της οποίας το σκοτεινό νήμα θα ξεκινήσει από την Κατοχή για να φτάσει ως τις τρέχουσες παρέες της Ερμιόνης στην Ερμούπολη χάρη σε μια σφιχτή αστυνομική ίντριγκα που δίνει την τελευταία στιγμή μιαν απροσδόκητη τροπή στην πλοκή για να την επισφραγίσει σχεδόν αμέσως με ένα στοχαστικό τέλος. Το Ανω Κάτω είναι το πρώτο βιβλίο της Χριστίνας Πουλίδου και με βάση τα όσα προανέφερα έχει ήδη πετύχει πολλά. Η μεγαλύτερη παρ’ όλα αυτά επιτυχία του είναι η γεμάτη ζωή και έρωτα αλλά και πένθος και μοναξιά και απόγνωση Μαρουλίνα –σίγουρα ο κορυφαίος χαρακτήρας του.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ