Το αίνιγμα του διπλού θανάτου

Βασίλης Δανέλλης
Ανθρωπος στο τρένο
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2016,
σελ. 131, τιμή 12,72 ευρώ

Δύο άντρες συναντιούνται στην αποβάθρα του τρένου αλλά προτού περάσουν μερικά λεπτά τα πάντα έχουν τελειώσει γι’ αυτούς: ο ένας πηδάει στη σιδηροτροχιά για να αυτοκτονήσει κι ο άλλος παθαίνει καρδιακή προσβολή στην απόπειρά του να τον εμποδίσει (αφήνει την τελευταία του πνοή μερικές ώρες αργότερα στο νοσοκομείο). Ο Βασίλης Δανέλλης έχει γράψει ένα αστυνομικό μυθιστόρημα (Μαύρη μπύρα, 2011) και ένα μυθιστόρημα για την κρίση (Λιβάδια από ασφοδίλι, 2014), αλλά το τρίτο του βιβλίο, που κάπως καταχρηστικώς χαρακτηρίζεται «μυθιστόρημα» (είναι σαφές ότι πρόκειται για νουβέλα), δεν έχει καμία σχέση με τα προηγούμενα.

Μια μυστηριώδης βεβαίως ατμόσφαιρα διατρέχει για μεγάλο διάστημα και τον Ανθρωπο στο τρένο. Τι ακριβώς συνέβη με τα δύο πρόσωπα που έχασαν τη ζωή τους στην αποβάθρα; Γνωρίζονταν ή έπεσαν τυχαία ο ένας επάνω στον άλλο; Κι αν γνωρίζονταν, ποιο ήταν το στοιχείο που τους συνέδεε; Τα κοινά ή τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα, μια παλιά φιλία, ένας αδιάγνωστος ανταγωνισμός ή κάποια άλλη, βαθύτερη αλληλεξάρτηση; Οι αυτόπτες μάρτυρες που θα μιλήσουν σ’ έναν νεαρό δημοσιογράφο, ο οποίος αποτελεί και τον πρωτοπρόσωπο αφηγητή του βιβλίου, δεν θα φανούν ιδιαιτέρως διαφωτιστικοί. Ο καθένας θα παρουσιάσει μιαν εντελώς διαφορετική εκδοχή την οποία δεν αποκλείεται να τροποποιήσει σε υστερότερο χρόνο, μπερδεύοντας χειρότερα τα πράγματα.

Λύση υπό αυτές τις συνθήκες στο μυστήριο του διπλού θανάτου δεν θα υπάρξει. Βαθμιαία δε θα αλλάξει δραστικά και το κλίμα: ο σιδηροδρομικός σταθμός και η αποβάθρα θα αποσπαστούν από το αρχικό ρεαλιστικό τους πλαίσιο και θα μετατραπούν σε ένα είδος περιστρεφόμενης θεατρικής σκηνής. Ενας χώρος δίχως τρένα και επιβάτες, μακριά από τη βοή του πλήθους των διερχομένων. Ενας τόπος όπου πρωταγωνιστούν μόνο οι φιγούρες ενός ολιγοπρόσωπου θιάσου: οι αυτόπτες μάρτυρες, ο οδηγός της αμαξοστοιχίας που συνέθλιψε τον αυτόχειρα και ο δημοσιογράφος. Η προσπάθεια για την αποκάλυψη της πραγματικής αιτίας του δυστυχήματος θα μεταμορφωθεί εδώ σε κάτι εντελώς διαφορετικό: σ’ έναν διαρκή, αενάως επαναλαμβανόμενο μαραθώνιο για την ποδηγέτηση της αφήγησής του.

Πώς θα κατορθώσει η υπόθεση των δύο νεκρών να πάρει μια οριστική και εντελή φόρμα; Ποια εκδοχή της είναι εκείνη που πρέπει να επικρατήσει και να νομιμοποιηθεί; Πώς θα δέσουν οι εσωτερικοί και οι εξωτερικοί της αρμοί; Αγάπης αγώνας άγονος. Ο δημοσιογράφος δεν θα μπορέσει ποτέ να δημοσιεύσει το ρεπορτάζ του, που σημαίνει ότι και ο μυθιστοριογράφος δεν θα καταφέρει ποτέ να ανοίξει έναν δρόμο για τη στερέωση της μυθοπλασίας του, θαμπωμένος από τους πολλαπλούς αντικατοπτρισμούς της.

Ο Δανέλλης γράφει ένα βιβλίο για τις περιπέτειες της τέχνης της γραφής δίχως να καταφύγει σε λόγια τεχνάσματα και αποφεύγοντας τον οποιονδήποτε εγκεφαλισμό. Εξαιρετικά δύσκολη και απαιτητική δουλειά που θυμίζει τις προδιαγραφές με τις οποίες εργάστηκαν δεξιοτέχνες όπως ο Αλέξανδρος Σχινάς και ο Νάσος Θεοφίλου. Γιατί το ζήτημα δεν είναι πώς θα ξετυλίξει κανείς έναν μεταμοντέρνο προβληματισμό που αποτελεί από καιρό κοινή παραδοχή αλλά πώς θα τον εκθέσει με έναν τρόπο που να μην καταλήγει στην πλήξη και στον αυτισμό. Και ο Δανέλλης βρήκε την ενδεδειγμένη φόρμουλα: μιαν ιστορία μυστηρίου χωρίς υπόπτους και ενόχους αλλά με ολοζώντανο καλλιτεχνικό σασπένς.