Τάκης Θεοδωρόπουλος
Βερονάλ
Εκδόσεις Μεταίχμιο,
σελ. 163, τιμή 12,20 ευρώ

Με ποιον τρόπο γράφει κανείς για τον Ιωάννη Συκουτρή σήμερα; Τι ακριβώς οφείλει να επινοήσει αν δεν θέλει να ακολουθήσει την πεπατημένη του ιστορικού δοκιμίου ή της φιλολογικής μελέτης αλλά να προσπελάσει τον βίο και την πολιτεία του ανδρός μέσω των ελευθεριών που προσφέρει η λογοτεχνική φαντασία δίχως ταυτοχρόνως να αγνοήσει τα πραγματικά δεδομένα τόσο του προσώπου όσο και της εποχής του; Εφαρμόζοντας μια μέθοδο η οποία την τελευταία δεκαπενταετία τού απέφερε τρία πολύ καλά βιβλία (Το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα, Το αριστερό χέρι της Αφροδίτης και Το ξυπόλυτο σύννεφο), ο Τάκης Θεοδωρόπουλος προσεγγίζει την τραγική προσωπικότητα του αρχαιολάτρη Συκουτρή μέσω μιας πυκνής ιστορικής μεταμυθοπλασίας. Μιλώντας σε ένα τέτοιο πλαίσιο για το παρελθόν, η αφήγηση δεν έχει την αυταπάτη ότι μπορεί όντως να αναπαραστήσει τις ιστορικές της μορφές. Το μόνο το οποίο οφείλει να εμπιστευτεί είναι η αναδρομική λογική τής εκ των υστέρων γνώσης της.

Κι έτσι, όμως, με το δεδομένο της αναδρομικής λογικής και της εκ των υστέρων γνώσης, η περίπτωση του Συκουτρή παραμένει εξαιρετικά δύσκολη γιατί ο χειρισμός της εμπεριέχει τον κίνδυνο να οδηγήσει, έστω και με ένα ελαφρό ολίσθημα, σε σοβαρές ιδεολογικές εμπλοκές. Και αυτές ακριβώς τις εμπλοκές είναι που κατορθώνει να αποφύγει ο Θεοδωρόπουλος σε όλο το μήκος του αφηγήματός του. Γιατί; Μα, επειδή αντί να εστιάσει στις ίδιες τις ιδέες του Συκουτρή, ιδέες που ξεσήκωσαν την μήνιν εναντίον του και προκάλεσαν ενδεχομένως την αυτοκτονία του σε ηλικία 36 ετών, προτιμά να φωτίσει την υπαρξιακή τους βάση, αναδεικνύοντας το πάθος, την αγωνία και τις πολλαπλές διαψεύσεις ενός κλασικού φιλολόγου ο οποίος ανάλωσε τη ζωή του σε έναν νιτσεϊκό αγώνα: τον αγώνα να αποσπάσει την αρχαιοελληνική παιδεία από το στενό, βυζαντινοκρατούμενο κοστούμι της γραμματικής, του συντακτικού και της χρηστομάθειας, συνδέοντας από τη μια μεριά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη με το δημοτικό τραγούδι και τον Παλαμά και προσπαθώντας από την άλλη να υπερβεί την αντίθεση δημοτικής και καθαρεύουσας μέσα από τη συγκρότηση μιας λόγιας πλην εντελώς σύγχρονης γλώσσας.
Και η σχέση του Συκουτρή με τους ολοκληρωτισμούς του Μεσοπολέμου και ιδίως με τον γερμανικό εθνικοσοσιαλισμό, που έθυε μονίμως, όπως κι ο ίδιος, στο αρχαιοελληνικό πρότυπο; Εδώ ο Θεοδωρόπουλος θα φιλοτεχνήσει ξανά το πορτρέτο ενός ανθρώπου που θα μείνει δέσμιος των παθών και των ιδεών του, χωρίς πάντως να προλάβει, λόγω του σύντομου βίου του, να χρεωθεί καμιά πολιτική ευθύνη. Διότι, όπως κι αν το δούμε ή αν το ζυγίσουμε, ο πρωταγωνιστής του Βερονάλ είναι για άλλη μια φορά, πριν και πάνω απ’ όλα, η φλεγομένη και κατακαιομένη βάτος της ύπαρξής του: ο υφηγητής που δεν θα γίνει ποτέ καθηγητής, ο ομοφυλόφιλος που δεν θα αποδειχθεί ποτέ ομοφυλόφιλος, ο τρυφερός λάτρης των γυναικών που δεν θα γνωρίσει ποτέ τη γυναικεία τρυφερότητα. Κι είναι ακόμα ο Συκουτρής του Βερονάλ ένα νεοελληνικό μεταίχμιο πέρα από κάθε εθνική και φυλετική καθαρότητα: ένας ήρωας που εκλήθη, όπως και στην αρχαία τραγωδία, να αναμετρηθεί μετωπικά με το πεπρωμένο του, αλλά κι ένα σεφερικό μαρμάρινο κεφάλι που έδωσε μάχη για να ακουμπήσει στην αρχαιότητα, στρέφοντας παράλληλα ανήμπορα το βλέμμα του στην Ευρώπη –σε μια μονίμως ανεύρετη Ευρώπη. Σίγουρα, ένα σημαντικό βιβλίο.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ