Nicola Lagioia
La Ferocia
Εκδόσεις Einaudi, 2014,
σελ. 418, τιμή 19,50 ευρώ

«Ο τίτλος του βιβλίου μου «Κτηνωδία» παραπέμπει ακριβώς σε ό,τι συμβαίνει τώρα στην Αθήνα» δήλωσε τον περασμένο Ιούλιο ο Νικόλα Λατζόια, λίγο μετά την απονομή του Premio Strega για το έτος 2015, του σημαντικότερου λογοτεχνικού βραβείου της Ιταλίας. «Είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα» συνέχισε τότε ο 42χρονος συγγραφέας και «αν αποτύχει η Ελλάδα, θα αποτύχει και η Γερμανία».

Ο ίδιος (όπως είπε στο «Βήμα» εν όψει της έλευσής του εδώ) αγαπάει ιδιαίτερα την Ελλάδα. «Με τη σύζυγό μου Κιάρα, λ.χ.. παντρευτήκαμε στα Κουφονήσια». Γιατί όμως ένιωσε την ανάγκη, σε μια τόσο προσωπική στιγμή, να αναφερθεί στη δική μας χώρα; «Ηταν μια απάντηση εν θερμώ σ’ εκείνες τις χώρες (και σ’ εκείνους τους πολιτικούς) που ήθελαν να πετάξουν την Ελλάδα έξω από την ΕΕ. Τι είναι λοιπόν η Ευρώπη; Είναι μια οικογένεια ή μια πολυκατοικία; Αν είναι όντως μια οικογένεια, δεν θα έπρεπε κανείς να δεχθεί την ιδέα πως ένα μέλος της μπορεί να αποβληθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο».
Ο Νικόλα Λατζόια (που ως σήμερα δεν έχει δημοσιεύσει κάτι χωρίς να αποσπάσει διακρίσεις στην πατρίδα του) γεννήθηκε στο Μπάρι και ζει στη Ρώμη. Και (για συγγραφέας) είναι ένας πολυάσχολος άνθρωπος: υπεύθυνος της ιταλικής πεζογραφίας στις εκδόσεις «minimum fax», παρουσιαστής μιας πολιτιστικής εκπομπής στην τηλεόραση ενώ από το 2013 ανήκει στην ομάδα επιλογής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας.
Στην κορυφή


Με το τρίτο του μυθιστόρημα υπό τον τίτλο «La Ferocia» (ο τίτλος μπορεί να σημαίνει «κτηνωδία», «αγριότητα» κ.ά.) κατέκτησε τη λογοτεχνική κορυφή της Ιταλίας, αφήνοντας μάλιστα στην τρίτη θέση (της σχετικής ψηφοφορίας) τη μυστηριώδη Ελενα Φεράντε, την πλέον διάσημη ιταλίδα συγγραφέα τούτη την εποχή παγκοσμίως. «Ηταν χαρά και τιμή μου να την έχω αντίπαλο». Ωστόσο «δεν συμβαίνει συχνά να βραβεύεται ένα βιβλίο λόγω της πολυπλοκότητάς του, κι έτσι είμαι διπλά χαρούμενος. Πάντως το μυθιστόρημά μου μιλάει για την εποχή μας».
Στην «Κτηνωδία» ο Νικόλα Λατζόια αφηγείται (σε δύο απολύτως συμπληρωματικά επίπεδα) την κατάπτωση μιας εύρωστης οικογένειας του Μπάρι (με υψηλές πολιτικές διασυνδέσεις και μπόλικο βρώμικο χρήμα) και ταυτοχρόνως την αποσύνθεση μιας ολόκληρης κοινωνίας που αναδεύεται μέσα στις λάσπες της διαφθοράς και του αμοραλισμού, μιας κοινωνίας αμείλικτης και βίαιης όπου τα πάντα εξαγοράζονται.

«Είναι ένα εντυπωσιακό μυθιστόρημα, με πλούσια γλώσσα και θαυμάσια αφηγηματική ροή, γραμμένο μ’ έναν ώριμο φιλοσοφικό στοχασμό. Περιγράφει έναν κόσμο σε πολιτισμική κρίση, στηλιτεύοντας τη ματαιότητα της εξουσίας» υπογράμμισε μιλώντας προς «Το Βήμα» η ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών Στέλλα Πριόβολου, η οποία μετέχει εδώ και χρόνια στην ελληνική επιτροπή για το Βραβείο Strega. Επομένως; Επιστρέφουμε (απευθυνθήκαμε στον συγγραφέα) σε ό,τι έλεγαν οι Λατίνοι; Homo homini lupus est (ο άνθρωπος είναι για τους ανθρώπους λύκος); «Η «κτηνωδία» είναι κατά βάθος η επιστροφή στον πρωτόγονο εαυτό μας στον οποίο κατρακυλάμε κάθε φορά που ξεγελιόμαστε, νομίζοντας πως είμαστε χειραφετημένοι. Για τα άλλα ζώα, αυτή η κατάσταση του πρωτόγονου είναι κάτι το φυσιολογικό, για εμάς τους ανθρώπους σημαίνει κάτι το βάρβαρο, τον νόμο της ζούγκλας. Και αυτός γίνεται συνήθως πιο αισθητός στις περιόδους ιδιαίτερης αδυναμίας και κρίσης, όπως η σημερινή. Οσο πιο πολύ αισθανόμαστε ότι απειλούνται οι βεβαιότητές μας, τόσο περισσότερο κινδυνεύουμε να γίνουμε κτήνη. Στην Ιταλία έχουμε επίσης μια παροιμία που λέει «Η ευκαιρία κάνει τον άνθρωπο κλέφτη». Είναι όμως και εξίσου αληθινό ότι «η κρίση κάνει τον άνθρωπο κτήνος»».
Ο Νικόλα Λατζόια επικεντρώνεται στον δεσμό που αναπτύσσουν μεταξύ τους δύο από τα αδέλφια της οικογένειας. Ο θάνατος της μιας (δολοφονία ή αυτοκτονία;) καθίσταται η κινητήριος δύναμη της αφήγησής του. «Ο θάνατος της Κλάρα είναι η αρχή των πάντων. Το πρώτο πράγμα που μου ήρθε στο μυαλό είναι ακριβώς η σκηνή με την οποία ξεκινάει το βιβλίο. Μια κοπέλα περπατάει γυμνή και γεμάτη αίματα μέσα στη νύχτα, στον δρόμο που ενώνει τον Τάραντα με το Μπάρι. Είναι μια εικόνα, αν και σκοτεινή και δυσάρεστη, εμπνευσμένη από τον σκηνοθέτη Ντέιβιντ Λιντς που αγαπώ πολύ. Κατόπιν, σιγά σιγά, ψάχνοντας να μάθω κι άλλα για αυτή την κοπέλα, κατάλαβα πως ήταν η δευτερότοκη κόρη μιας πλούσιας, ισχυρής και διεφθαρμένης οικογένειας εργολάβων, των Σαλβεμίνι. Και ανακάλυψα πως είχε κι έναν αδελφό, τον Μικέλε, με τον οποίο ήταν ιδιαίτερα δεμένη. Και ότι ο Μικέλε ήταν στην πραγματικότητα ετεροθαλής αδελφός της που είχε ψυχολογικά προβλήματα. Και ότι η Κλάρα και ο Μικέλε, παρ’ όλο που ήταν μέλη της οικογένειάς τους, δεν μιλούσαν τελείως τη γλώσσα της, δηλαδή τη γλώσσα της εξουσίας. Κάπως έτσι έστησα το μυθιστόρημα».
Ο μπερλουσκονισμός


Η κουβέντα έφθασε (κάπως μοιραία και) στον Σίλβιο Μπερλουσκόνι. «Ο μπερλουσκονισμός επηρέασε πολύ την πολιτική και την εικόνα μιας ολόκληρης εικοσαετίας, όμως τώρα πια ανήκει στο παρελθόν. Αυτό που τον ανέτρεψε ήταν η οικονομική κρίση. Ο Μπερλουσκόνι είχε υποσχεθεί εκατομμύρια θέσεις εργασίας, ευμάρεια, πλούτο και φθηνή επιτυχία σε όλους. Είναι πολλοί οι Ιταλοί που τον πίστεψαν και που βρέθηκαν, ύστερα από είκοσι χρόνια, πιο φτωχοί από ό,τι ήταν αρχικά και χωρίς καμία προοπτική για το μέλλον. Πίστεψαν σε έναν άνθρωπο ουρανόσταλτο (λες και δεν είχαμε ήδη ένα σωρό τέτοιους!) που τους έλεγε πως θα αποκτούσαν τα πάντα μόνο και μόνο χάρη στη δύναμη της αισιοδοξίας, χωρίς να χρειάζεται κανενός είδους σοβαρότητα, σκληρή δουλειά, κατάρτιση. Ο Μπερλουσκόνι ήταν ένας πωλητής θαυμάτων».
Με τι μοιάζει σήμερα η Ιταλία; «Με ένα τρελοκομείο πολύ ενδιαφέρον: μια χώρα στην οποία ζουν την ίδια στιγμή ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ο Ματέο Ρέντσι, ο Μπέπε Γκρίλο, η Λέγκα του Σαλβίνι, δύο πάπες (ένας Γερμανός κι ένας Αργεντινός), οι αστυνομικοί που κάθε τόσο σκοτώνουν κάποιον που σταμάτησε στον δρόμο για έναν άσχετο λόγο, οι διεφθαρμένοι επιχειρηματίες, οι χρεοκοπημένοι τραπεζίτες, ο Τοτό Ρίινα και όλοι οι μαφιόζοι, οι τύποι της Καμόρα, οι τύποι της Ντραγκέτα… Με λίγα λόγια, αντί για την Ωραία Χώρα –όπως αποκαλούν οι ποιητές την Ιταλία –εμένα μού μοιάζει μ’ έναν εφιάλτη του Ιερώνυμου Μπος που στο βάθος του ακούγονται διαφημιστικά τζινγκλάκια. Δηλαδή ένα μέρος πραγματικά ενδιαφέρον για να γράψεις γι’ αυτό».
Το μέλλον της Ευρώπης


Και η Ευρώπη; «Δεν είμαι αισιόδοξος για το μέλλον της Ευρώπης. Μια ήπειρος βασισμένη σε χιλιετείς πολιτισμούς, η οποία αντίθετα κοροϊδεύει τον εαυτό της ότι βασίζεται μόνο σε ένα ενιαίο νόμισμα, σε μία Τράπεζα και σε έναν γραφειοκρατικό μηχανισμό –συχνά παρανοϊκό -, διαπράττει ένα σφάλμα που μπορεί να της κοστίσει ακριβά. Ξέρουμε ποιες είναι οι οικονομικές παράμετροι που απαιτούνται για να παραμείνει μια χώρα στην ΕΕ, ενώ είναι σχεδόν άγνωστες οι αρχές (πολιτικές, ηθικές, φιλοσοφικές, πολιτιστικές) που θα έπρεπε να μας κρατούν ενωμένους. Θα έπρεπε να σκεφθεί κανείς πρώτα τις αρχές (ποια είναι η ιδέα της Ευρώπης για την οποία είμαστε διατεθειμένοι να εκχωρήσουμε μέρος της κυριαρχίας μας) και μετά την οικονομική δομή. Εγινε το αντίθετο, και τα αποτελέσματα είναι ορατά: μια ήπειρος σε κρίση ταυτότητας».
* Ο συντάκτης ευχαριστεί θερμά τη μεταφράστρια κυρία Αμπυ Ραΐκου για τη βοήθειά της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης.

* Ο πολυβραβευμένος ιταλός συγγραφέας Νικόλα Λατζόια φιλοξενείται την Παρασκευή 29 Ιανουαρίου (στις 7 μ.μ.) στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στο πλαίσιο του Megaron Plus (συνδιοργάνωση με το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο). Ο νικητής του Βραβείου Strega 2015 συνομιλεί με τη Στέλλα Πριόβολου, ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών (Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας). Προβλέπεται ταυτόχρονη μετάφραση της συζήτησης από την ιταλική γλώσσα (είσοδος ελεύθερη, η διανομή των δελτίων αρχίζει στις 5.30 μ.μ.)

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ