Μισέλ Φάϊς
Από το πουθενά. Μυθιστόρημα
Εκδόσεις Πατάκη,
σελ. 211, τιμή 11,5 ευρώ

Ενα «εγώ» αμετακίνητα προσηλωμένο στον εαυτό του, παθιασμένο με τη μορφή που σχηματίζει το είδωλό του στον καθρέφτη, εμμονικό με τις αντανακλάσεις της εικόνας του στους άλλους. Οχι, όμως, από φιλαυτία και ναρκισσισμό, όχι από πίστη στις δυνάμεις του, όχι εξαιτίας της θηριώδους εκείνης αυτοπεποίθησης που συνέχει τους ανθρώπους οι οποίοι πορεύονται στη ζωή τους με σκοπό να κατακτήσουν το σύμπαν, αλλά επειδή νιώθει από την πρώτη στιγμή μικρό, αδύναμο και ακρωτηριασμένο, στριμωγμένο σε μια σκοτεινή γωνιά του κόσμου και καταδικασμένο να αναμασά τις καθηλώσεις του: τη μοναχική παιδική και εφηβική ηλικία στην Κομοτηνή, που θα παγώσει τον χρόνο σε ένα τυφλό σημείο, τη δύστροπη, ακανθώδη σχέση με τους γονείς, που θα μεταμορφωθεί στη φάση της ενηλικίωσης σε τερατογονία, αλλά και τον ακατάσχετο ερωτισμό, που θα μετατρέψει τη λίμπιντο σε σεξουαλική κόλαση.

Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά που προσδιόρισαν ευθύς εξαρχής την πεζογραφία του Μισέλ Φάις. Χαρακτηριστικά που δεν έχουν πάψει να τροφοδοτούν ως και σήμερα ακούραστα τα βιβλία του στο πλαίσιο μιας διαρκούς αυτοβιογράφησης η οποία ενώ από τη μια πλευρά επείγεται να ανασύρει βαθιά κρυμμένα μυστικά (ζητήματα ανείπωτα και αυστηρώς απόρρητα), σπεύδει από την άλλη να υποδείξει όλες τις περιπλοκές τις οποίες έχει να αντιμετωπίσει η γραφή όταν αποφασίζει να ξεδιπλώσει τη μεγάλη περιπέτεια του εαυτού: από τα διαφορετικά προσωπεία και τις ποικίλες φωνές που θα χρειαστεί να επινοήσει προκειμένου να μην αφήσει το «εγώ» εντελώς γυμνό και απροστάτευτο (αν υποθέσουμε ότι μπορεί όντως εν τέλει να πετύχει κάτι τέτοιο) ως τις τεχνικές τις οποίες θα μετέλθει, για να πάμε και προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση, έτσι ώστε να μη συνθλιβεί το «εγώ» από τις πολλαπλές μεταμφιέσεις του, να μη χαθεί μέσα στις αλλεπάλληλες συνεκδοχές του.
Το σκηνικό για το καινούργιο μυθιστόρημα του Φάις είναι το ψυχαναλυτικό ντιβάνι. Ενας συγγραφέας και η θεραπεύτριά του μιλούν συνεχώς, επί μήνες, επί χρόνια, επί μια ολόκληρη δεκαετία, χωρίς να ξέρουμε ποιος ακριβώς θεραπεύει ποιον, χωρίς να είμαστε σε θέση να ξεχωρίσουμε τον ψυχισμό του θεραπευτή από τον ψυχισμό του θεραπευόμενου, δίχως να μπορούμε να αποφανθούμε αν όλα αυτά εντάσσονται στο κάδρο μιας έκκεντρης και εσκεμμένα παραπλανητικής μυθοπλασίας, αν είναι τοποθετημένα στην επιφάνεια μιας μονίμως περιστρεφόμενης σκηνής (κάθε περιστροφή κι ένας άλλος χωροχρόνος) ή αν βάζουν μπρος ένα παιχνίδι επίμονων μεταλλαγών, όπου οι αποκαλύψεις υποκαθιστούν κάθε τόσο τις αποκρύψεις και τανάπαλιν. Και θα πρέπει εδώ να συμπληρώσω πως τις ψυχαναλυτικές συνεδρίες στο Από το πουθενά συνοδεύουν σύντομες περιπλανήσεις ανά την υδρόγειο (από τη Νέα Υόρκη ως τη Μαδρίτη και τη Μανίλα), όπου πλάσματα μονήρη και φοβικά, εγκλωβισμένα για πάντα στον εγωτισμό τους (το μείζον δράμα και τη μοναδική ελευθερία τους), θα αντιγράψουν, άλλοτε με περισσότερη και άλλοτε με λιγότερη πιστότητα, τις αντιδράσεις των δύο μυθιστορηματικών πρωταγωνιστών, δοκιμάζοντας όπως κι εκείνοι τις αντοχές τους, εξαντλώντας όπως κι εκείνοι, ξανά και ξανά (αμέτρητες κι ατέλειωτες) φορές, τα όριά τους. Πώς αλλιώς να το πει κανείς; Ο πλανήτης είναι τόσο μεγάλος όσο κι ένα ψυχαναλυτικό ντιβάνι στην Αθήνα και τόσο καταθλιπτικός όσο κι ένα παιδικό τραύμα στην Κομοτηνή.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ