Harper Lee
Βάλε ένα φύλακα
Μετάφραση Σώτη Τριανταφύλλου,
Εκδόσεις Bell, 2015,
σελ. 288, τιμή 14 ευρώ.

Το μυθιστόρημα «Οταν σκοτώνουν τα κοτσύφια» κυκλοφορεί επίσης από τις εκδόσεις Bell.

Πριν από λίγους μήνες η (Νελ) Χάρπερ Λι εξακολουθούσε να είναι η συγγραφέας του (ξεχωριστού μεν αλλά) ενός βιβλίου. Το μυθιστόρημά της «Oταν σκοτώνουν τα κοτσύφια» («To Kill a Mockingbird», 1960, Βραβείο Πούλιτζερ) ανήκει πλέον στα κλασικά έργα της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας. Και πράγματι –μολονότι σπανίως συμβαίνει κάτι τέτοιο –φάνταζε από μόνο του αρκετό εκείνο το βιβλίο για την υστεροφημία της ιδίας (επιστήθιας φίλης του Τρούμαν Καπότε). Oλα αυτά ίσχυαν ως τον περασμένο Ιούλιο, όταν κυκλοφόρησε (κάπως αναπάντεχα) στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο το δεύτερο μυθιστόρημα της συγγραφέως (89 ετών σήμερα και με αρκούντως κλονισμένη υγεία) υπό τον τίτλο «Βάλε ένα φύλακα» («Go Set a Watchman»), ο οποίος είναι παρμένος από τη Βίβλο, από τον προφήτη Ησαΐα.

Ο γενικότερος ενθουσιασμός (που προκάλεσε σε πρώτη φάση η είδηση για την έκδοση) άρχισε να κοπάζει όταν εμφανίστηκαν οι πρώτες κριτικές (για το ίδιο το βιβλίο). Κάπου εδώ αρχίζουν οι (απαραίτητες) διευκρινίσεις: όταν λέμε «δεύτερο» μυθιστόρημα, δεν εννοούμε μια «συνέχεια» του πρώτου (διότι έτσι το διαφήμισαν στην αρχή οι εκδότες του) αλλά μια προγενέστερη εκδοχή του πρώτου γραμμένη στα μέσα της δεκαετίας του 1950, μιλάμε δηλαδή για ένα προσχέδιο (το οποίο μάλιστα ανακαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα) για το πρώτο ή για ό,τι κατέληξε να είναι το πρώτο. Αυτό, ασφαλώς, δεν μειώνει την αξία του πρώτου (αλίμονο) αλλά ούτε και καθιστά εντελώς περιττό ή αδιάφορο (αυτό που συνεννοηθήκαμε πλέον ότι είναι) το δεύτερο. Ως γνωστόν υπάρχουν δύο ειδών σκάνδαλα: αυτά που αποκαλύπτονται και αυτά που κατασκευάζονται. Σε κάθε περίπτωση πάντως όσοι το εξέδωσαν δεν ζημιώθηκαν (κάθε άλλο) και όσοι το διάβασαν (ακόμη και για συναισθηματικούς λόγους) δεν διύλισαν και τον κώνωπα. Ωστόσο παραμένει (τουλάχιστον) αμφιλεγόμενο αν η ίδια η συγγραφέας έδωσε τη συγκατάθεσή της για όλο αυτό (παρότι επισήμως εκδόθηκε σχετική ανακοίνωση εξ ονόματός της). Ας σταθούμε όμως στο αποτέλεσμα, στην ουσία. Θυμάστε την «ανήλικη τολμητία και ταραχοποιό κατ’ επανάληψη» Σκάουτ; Εκείνο το αγοροκόριτσο που φορούσε εργατικές φόρμες και ήταν γενικά μεγάλος μπελάς;

Η Τζιν Λουίζ Φιντς (όπως είναι το πλήρες όνομά της) είναι πλέον 26 χρονών, έχει μεταμορφωθεί «σε μια πιστή απομίμηση κανονικής γυναίκας» και επιστρέφει (για πρώτη φορά με τρένο) από τη Νέα Υόρκη στο σπίτι της, στην κομητεία Μέικομπ της Αλαμπάμα, στον αμερικανικό Νότο. Θυμάστε τον (δικηγόρο) πατέρα της, τον Ατικους (αξέχαστη η ερμηνεία του Γκρέγκορι Πεκ στην ομώνυμη ταινία του Ρόμπερτ Μάλιγκαν) που, με την ενστικτώδη απέχθειά του για την αδικία, είχε επιτύχει «την αθώωση ενός έγχρωμου αγοριού που κατηγορούνταν για βιασμό»; Αυτή τη φορά η κόρη του ανακαλύπτει στα έγγραφά του ένα φυλλάδιο που έχει στο εξώφυλλό του «το σκίτσο ενός ανθρωποφάγου Νέγρου» και λίγο πιο πάνω γράφει «Η Μαύρη Πανούκλα». Η ιστορία, κοντολογίς, ξεδιπλώνεται με φόντο τις φυλετικές διακρίσεις και τον ρατσισμό, με το κοινωνικό να εισχωρεί απρόβλεπτα στο προσωπικό: η αφήγηση αναπτύσσεται γύρω από μια παλαιά πληγή που δεν λέει να κλείσει. Κάποια στιγμή ο πατέρας ρωτάει την κόρη αν έγινε κομμουνίστρια! Το πρώτο βιβλίο της Νελ Χάρπερ Λι δεν έχει ανάγκη το δεύτερο. Το δεύτερο είναι ασφαλώς καλοδεχούμενο (φωτίζει αλλιώς το πρώτο), δεν μπορεί όμως να επιβληθεί ως απαραίτητο.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ