Τζον Ντόνατιτς: Η μετάφραση είναι τέχνη, είναι μια πρωτογενής εμπειρία

Διακηρυγμένος στόχος ήταν εξαρχής (και παραμένει έκτοτε) «να φθάσουν στον αγγλόφωνο κόσμο οι κορυφαίοι ποιητές, μυθιστοριογράφοι, δοκιμιογράφοι, φιλόσοφοι και δραματουργοί από την Ευρώπη, τη Λατινική Αμερική, την Ασία και τη Μέση Ανατολή, να ενθαρρυνθούν ο διεθνής διάλογος και οι γόνιμες πολιτισμικές ανταλλαγές».

Την υλοποίηση του στόχου και τον εν γένει συντονισμό του φιλόδοξου εγχειρήματος ανέλαβε, σαν έτοιμος από καιρό, ο Τζον Ντόνατιτς, ο διευθυντής των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων του Γέιλ, ένας άνθρωπος με παρελθόν και μεγάλη εμπειρία στην εκδοτική βιομηχανία.

«Θυμάμαι, παραμονές της εισβολής του αμερικανικού στρατού στο Ιράκ, ένας φίλος με ρώτησε πόσους ιρακινούς συγγραφείς είχα διαβάσει. Ηταν μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού οι μεταφρασμένοι άραβες συγγραφείς που είχα υπόψη μου γενικώς. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια χώρα που έχει συνηθίσει περισσότερο να εξάγει την κουλτούρα της και τη λογοτεχνία της (κάτι που ισχύει εν πολλοίς και για το Ηνωμένο Βασίλειο). Σύμφωνα με μια αρκετά γνωστή έρευνα, μόνο το 3% της εκδοτικής μας παραγωγής αφορά μεταφρασμένους τίτλους, σε εντυπωσιακή αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στην Ευρώπη. Ηθελα ανέκαθεν να εργαστώ ώστε να αλλάξει αυτό» είπε στο «Βήμα» ο ίδιος.

Κατά τα λοιπά, «έχουμε κι ένα γραφείο στο Λονδίνο που συμβάλλει αρκετά στην προώθηση των τίτλων μας σε παγκόσμια κλίμακα. Ορισμένοι από τους συγγραφείς που εκδίδουμε είτε ήταν τελείως παραγνωρισμένοι παλαιότερα είτε εγκαταλείφθηκαν από τους πρώτους τους εκδότες στην αγγλική γλώσσα. Είναι πράγματι πολύ δύσκολο να «πουλήσεις» ένα τέτοιο «προϊόν» και αρκετοί εκδότες διστάζουν να χρηματοδοτούν για πολύ κάτι που δεν αποφέρει τα προσδοκώμενα. Κανείς δεν μπορεί να μη λάβει υπόψη του την οικονομική διάσταση. Η πρόκληση λοιπόν έγκειται στο πώς μπορείς να φέρεις πίσω τα χρήματα. Εχω παρατηρήσει πάντως ότι πολλοί εκδότες δεν βάζουν καν τα ονόματα των μεταφραστών στα εξώφυλλά τους. Αντιθέτως, για εμάς η μετάφραση είναι η ίδια μια πρωτογενής εμπειρία. Η δική μας προσέγγιση είναι διαφορετική: εμείς θέλουμε να αναδείξουμε και να τιμήσουμε την τέχνη και τον κόπο της μετάφρασης. Στην ιστοσελίδα μας (http://www.worldrepublicofletters.com) φιλοξενούμε συνεντεύξεις όχι μόνο συγγραφέων αλλά και μεταφραστών. Τα βιβλία μας εκδίδονται πάντοτε με προλόγους ή επίμετρα των τελευταίων» συμπλήρωσε ο Τζον Ντόνατιτς.

Πώς, όμως, με ποια κριτήρια, γίνεται η επιλογή των συγγραφέων και των τίτλων; Συνεργασία είναι η απάντηση. Από τη μια πλευρά έχουμε μια μόνιμη εκδοτική επιτροπή (στην οποία συμμετέχουν λ.χ. η Μπαρμπαρά Κασέν ή ο Αλμπέρτο Μανγκουέλ αλλά και πολύπειροι μεταφραστές όπως η Ιντιθ Γκρόσμαν) και από την άλλη έχουμε τους (πραγματικά διάσημους) σύμβουλους έκδοσης όπως είναι ο Ουμπέρτο Εκο ή ο νομπελίστας Ορχάν Παμούκ.

«Εγώ είμαι διαρκώς σε κίνηση, πηγαίνω σε εκθέσεις βιβλίου, διαβάζω ανελλιπώς λογοτεχνικά περιοδικά και αντίστοιχες ιστοσελίδες, συνομιλώ συνεχώς με συγγραφείς, εκδότες και κριτικούς. Εχουμε δημιουργήσει ένα δίκτυο ανθρώπων που ενδιαφέρονται ουσιαστικά γι’ αυτό το εγχείρημα και το έχουν αγκαλιάσει. Και ασφαλώς κάνουμε και κάτι άλλο: πλησιάζουμε εγνωσμένου κύρους μεταφραστές και τους ζητούμε να μας πουν οι ίδιοι τι θα ήθελαν να μεταφράσουν» υπογράμμισε.

Η φιλοσοφία μας, συνέχισε ο Τζον Ντόνατιτς, είναι απλή. «Θέλουμε να καταστήσουμε διαθέσιμους στην αγγλική γλώσσα, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μάλιστα, συγγραφείς παγκόσμιου βεληνεκούς που είναι ήδη αναγνωρισμένοι στις πατρίδες τους και στις γλώσσες στις οποίες γράφουν. Επικεντρωνόμαστε σε λογοτέχνες που έχουν ήδη δημιουργήσει μια πνευματική κληρονομιά, λ.χ. στον Κλάουντιο Μάγκρις (Ιταλία), στον νομπελίστα Πατρίκ Μοντιανό (Γαλλία), στον Νόρμαν Μάνεα (Ρουμανία) στο πεδίο της πεζογραφίας ή λ.χ. στον Υβ Μπονφουά (Γαλλία), στον Αδωνι (Συρία) και στην Κική Δημουλά στο ποιητικό πεδίο».

Το πρώτο «ελληνικό» βιβλίο της σειράς εμφανίστηκε το 2012 και ήταν μια πολυσέλιδη ανθολογία ποιημάτων της ελληνίδας ποιήτριας υπό τον τίτλο «The Brazen Plagiarist» («Η θρασεία λογοκλόπος»). Οποιος διατρέξει τον κατάλογο της σειράς για το έτος 2016 διαπιστώνει ότι ετοιμάζονται και τα δύο επόμενα «ελληνικά» βιβλία τα οποία κατέχουν ξεχωριστή θέση στην εργογραφία δύο επιφανών εκπροσώπων της σύγχρονης πεζογραφίας μας: το μυθιστόρημα «Ορθοκωστά» του Θανάση Βαλτινού (Orthokosta, σε μετάφραση της Τζέιν Ασημακόπουλος) και το μυθιστόρημα της Ζυράννας Ζατέλη «Και με το φως του λύκου επανέρχονται» (At Twilight They Return –A novel in Ten Tales, σε μετάφραση του Ντέιβιντ Κόνολι).

«Εχω την αίσθηση ότι αυτό το μυθιστόρημα του Θανάση Βαλτινού παραμένει ιστορικά σημαντικό και πολιτικά επίκαιρο. Αναζητούμε μυθοπλασίες που θα μας δώσουν να καταλάβουμε πώς βιώνουν τα υποκείμενα την Ιστορία και επιπλέον πώς είναι να ζεις σ’ έναν συγκεκριμένο πολιτισμικό χώρο μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Ο Βαλτινός μάς προσφέρει μια ολοζώντανη και μοναδική ματιά στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Και νομίζω ότι η περίοδος που περιγράφει ο Βαλτινός συνδέεται ευθέως με την ανανεωμένη περιέργειά μας να καταλάβουμε τι συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα» κατέληξε ο διευθυντής των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων του Γέιλ.