Μάγδα Κοτζιά, η κυρία του Εξάντα

Θα της άρεσε της Μάγδας Κοτζιά να την αποχαιρετούμε μαζί με τον Εντουάρντο Γκαλεάνο, έναν από τους λατινοαμερικάνους συγγραφείς που πολύ αγαπούσε. Ο θάνατος της εκδότριας του Εξάντα, η οποία πέθανε τα ξημερώματα της Τρίτης 14 Απριλίου σε ηλικία 75 ετών, δεν ήταν αιφνίδιος. Η υγεία της, μετά το βαρύ εγκεφαλικό των τελευταίων ετών, έφθινε διαρκώς. Τη θυμόμαστε όμως όλοι όπως ήταν στις καλές μέρες, δραστήρια, δυναμική, ανεξάρτητη, μαχητική, παθιασμένη και ταυτόχρονα ευγενής, αριστοκρατική, καλλιεργημένη, ο συνδυασμός του ατίθασου λατινοαμερικάνικου ταμπεραμέντου με τη γαλλική εκλέπτυνση, όπως ο κατάλογος των βιβλίων της, μια γυναίκα εξαιρετικά αγαπητή και αξέχαστα γοητευτική. «Ηταν το ωραιότερο κορίτσι που έχω γνωρίσει» λέει ο παλιός συμφοιτητής της Μάκης Τρικούκης, εκδότης του βραχύβιου περιοδικού «Εξάντας» στη Θεσσαλονίκη στα χρόνια της δικτατορίας, από το οποίο η Μάγδα Κοτζιά δανείστηκε τον τίτλο για τον εκδοτικό οίκο που θα άνοιγε στην Αθήνα το 1974.

Κόρη ιδιοκτήτη μιας ανθηρής επιχείρησης διανομής Τύπου, πέρασε τα πρώτα παιδικά της χρόνια στην Πάτρα, μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη και σπούδασε Οικονομικά και Πολιτικές Επιστήμες στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, όπου γνώρισε και τον πρώτο σύζυγό της Κώστα Ζουράρι. Στη δικτατορία γίνεται μέλος της κεντροαριστερής Δημοκρατικής Αμυνας και το 1968 αναχωρεί για το Παρίσι. Με τον θεσσαλονικιό εικαστικό Νίκο Κεσσανλή ιδρύουν τη Μec Art, μια ομάδα καλλιτεχνών που δημιουργούσαν έργα με μηχανικά μέσα. Επιστρέφει το 1973 στη Θεσσαλονίκη και ανοίγει το βιβλιοπωλείο «Κοτζιά» στην Τσιμισκή, που γίνεται φιλολογικό και καλλιτεχνικό στέκι, αλλά έναν χρόνο μετά κατεβαίνει στην Αθήνα για να ιδρύσει τον εκδοτικό οίκο Εξάντας με τον Βασίλη και τη Δώρα Καλλιπολίτη και τον Θέμη Μπανούση, τον δεύτερο σύζυγό της. Πρώτο βιβλίο το Μεγάλο ταξίδι του Χόρχε Σεμπρούν, που δήλωνε σε συνέντευξή της ότι τον ερωτεύτηκε μόλις τον πρωταντίκρισε στο Παρίσι, παίζοντας με τις φήμες που τους ήθελαν εραστές.

Στον Εξάντα τυπώνονται και γίνονται ανάρπαστοι Οι Καπετάνιοι του γάλλου δημοσιογράφου Ντομινίκ Εντ για τον ελληνικό Εμφύλιο, η Αρχαιολογία της γνώσης του Φουκό, ο Αιχμάλωτος του έρωτα του Ζαν Ζενέ. Ο Εξάντας γίνεται το εκδοτικό σπίτι του Κώστα Ταχτσή και της Φρίντας Μπιούμπι, του Βασίλη Αλεξάκη και του Ροβήρου Μανθούλη, ο οίκος από τον οποίο πρωτοεμφανίστηκε ο Αύγουστος Κορτώ.

Στη σειρά «Σύγχρονη Κλασική Βιβλιοθήκη», με τις λευκές κουβερτούρες που παραπέμπουν στις αντίστοιχες της θρυλικής γαλλικής «Βibliothèque de la Pléiade», εκδόθηκαν πλάι στο Κόκκινο και το μαύρο του Σταντάλ και στην Ιστορία δύο πόλεων του Ντίκενς, το Μαγικό Βουνό του Τόμας Μαν και οι νουβέλες του Κάφκα, η Ανθρώπινη μοίρα του Αντρέ Μαλρό και το Κουτσό του Χούλιο Κορτάσαρ, τα μυθιστορήματα του Τόμας Μπέρνχαρντ, του Καμί και της Μαργκερίτ Ντιράς, ο Παρασκευάς του Γάλλου Μισέλ Τουρνιέ και το Περί ηρώων και τάφων του Αργεντινού Ερνέστο Σάμπατο, δύο συγγραφέων που η Μάγδα Κοτζιά ξεχώριζε.

Στην πλατεία Βαρνάβα στο Παγκράτι τη θυμούνται να βγάζει βόλτα τον σκύλο της, τον Ιβάν. Τα γραφεία του Εξάντα στη Διδότου στα Εξάρχεια έχει ποτίσει ο καπνός των τσιγάρων της και την εκδοτική ζωή μας έχουν καθορίσει οι ρηξικέλευθες επιλογές της, οι προσεγμένες μεταφράσεις, τα εικαστικά εξώφυλλα, ένα βιβλιοφιλικό ήθος χαρακτηριστικό των ποιοτικών εκδοτών της Μεταπολίτευσης που χάνεται μαζί τους.