Οι χαμένες μνήμες

Καζούο Ισιγκούρο
Ο θαμμένος γίγαντας
Μετάφραση Αργυρώ Μαντόγλου.
Εκδόσεις Ψυχογιός, 2015,
σελ. 431, τιμή 17,70 ευρώ

Ο Καζούο Ισιγκούρο θεωρείται από τους καλύτερους σύγχρονους συγγραφείς του αγγλόφωνου κόσμου. Και μόνο δύο από σημαντικότερα μυθιστορήματά του, το Μη μ’ αφήσεις ποτέ και Τ’ απομεινάρια μιας μέρας (ιδιαίτερα το δεύτερο που τιμήθηκε με το βραβείο Μπούκερ και μεταφέρθηκε επιτυχώς και στον κινηματογράφο από τον Τζέιμς Αϊβορι) επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Ηταν επόμενο λοιπόν οι πολυπληθείς αναγνώστες του σε όλον τον κόσμο να περιμένουν με ανυπομονησία το νέο του (έβδομο) μυθιστόρημα Ο θαμμένος γίγαντας που κυκλοφόρησε τον περασμένο Φεβρουάριο στο πρωτότυπο και τώρα και στα ελληνικά σε μετάφραση της Αργυρώς Μαντόγλου. Ανυπομονησία που εξηγείται αφενός από το γεγονός ότι έχουν περάσει δέκα χρόνια από την έκδοση του τελευταίου του βιβλίου και αφετέρου από το ότι ο συγγραφέας αυτός σε κάθε νέο του μυθιστόρημα επιχειρεί να αναπτύξει νέα θεματικά πεδία. Το ίδιο συμβαίνει και τώρα στον Θαμμένο γίγαντα που μας μεταφέρει στην Αγγλία του 6ου μεταχριστιανικού αιώνα σε μια κατ’ εξοχήν εποχή των θρύλων, λίγο μετά τον θάνατο του βασιλιά Αρθούρου.

Ενα ζευγάρι ηλικιωμένων χωρικών, ο Αξλ και η Μπέατρις, αποφασίζουν να αφήσουν το χωριό τους και να πάνε σε ένα γειτονικό χωριό όπου είχαν αφήσει τον γιο τους πριν από καιρό. Εχουν προβλήματα μνήμης, δηλαδή δεν θυμούνται παρά ελάχιστα από την προηγούμενη ζωή τους –και αυτά αποσπασματικά. Δεν είναι όμως οι μόνοι. Και οι υπόλοιποι κάτοικοι πάσχουν από αμνησία που την προκαλεί ένα περίεργο είδος ομίχλης που είναι εγκατεστημένη μόνιμα στην περιοχή και σβήνει τη μνήμη των ανθρώπων. Την ομίχλη προκαλεί, λέγεται, η ανάσα μιας δράκαινας ονόματι Κουερίγκ που ζει στα βουνά.

Καθ’ οδόν προς το χωριό του γιου τους ο Αξλ και η Μπέατρις συναντούν τον Γουίνσταν, έναν σάξονα πολεμιστή που είχε ελευθερώσει από τους δράκοντες ένα παιδί το οποίο ονομάζεται Εντουιν. Ο πολεμιστής, το παιδί και το ζευγάρι συναντούν κατόπιν τον ιππότη σερ Γκάουεϊν, ανιψιό του βασιλιά Αρθούρου. Πρόκειται για ιππότη «της ελεεινής μορφής» θα λέγαμε, που φοράει σκουριασμένη πανοπλία. Ταξιδεύουν όλοι μαζί και κάποια στιγμή βρίσκονται σε ένα μοναστήρι όπου συμβαίνουν διάφορα επικίνδυνα από τα οποία τελικώς γλιτώνουν.

Ο σκοπός του ζευγαριού όμως έχει στο μεταξύ αλλάξει. Οχι πλέον να βρουν το εγκαταλελειμμένο τους παιδί αλλά να σκοτώσουν τη δράκαινα Κουερίγκ ώστε να επιστρέψει η μνήμη και να αποκατασταθεί έτσι η τάξη των πραγμάτων. Και αυτό γίνεται στο τέλος.

Ενας κόσμος της μνήμης ωστόσο αντιπροσωπεύει άραγε την «τάξη των πραγμάτων»; Οι δράκοι, συμπεριλαμβανομένης της Κουερίγκ, είναι καλοί ή κακοί; Στην περίοδο της αμνησίας οι πόλεμοι είχαν εκλείψει, ενώ πιο μπροστά Βρετανοί και Σάξονες είχαν εμπλακεί σε έναν άγριο πόλεμο μεταξύ τους, που τον σταμάτησε η επέλαση της αμνησίας.

Και εδώ έχουμε την ιδιοφυή σύλληψη ενός ανήσυχου συγγραφέα που κινούμενος στην περιοχή του φανταστικού θέλησε να μας δώσει μια αλληγορία για τη ζωή, τον θάνατο, τη μνήμη και τη λήθη. Και να υποβάλει εμμέσως κρίσιμα ερωτήματα, κυριότερο από τα οποία είναι το πότε και τι αξίζει να θυμόμαστε και πότε και τι να ξεχνάμε. Το ερώτημα όμως αναπτύσσεται και σε ένα άλλο πεδίο: ποια η διαφορά ανάμεσα στην ατομική και τη συλλογική μνήμη και τις αντίστοιχες της λήθης; Και πώς η διαφορά αυτή ή αν θέλετε η αμφίδρομη σχέση επηρεάζει τα αισθήματα; Ισως η απάντηση να είναι η βαθιά αγάπη που υπάρχει ανάμεσα στον Αξλ και την Μπέατρις, ο κόσμος των αισθημάτων που βρίσκεται πέρα από την ενοχή, την εκδίκηση, το μίσος και τον πόλεμο.

Το βιβλίο διαβάζεται χωρίς να χρειάζεται να ανατρέξει κανείς στα συγγενή κείμενα στα οποία «παραπέμπει». Αλλά οι φανατικοί αναγνώστες του Ισιγκούρο που έχουν και κάποια γνώση των μεσαιωνικών επών θα διαπιστώσουν εύκολα πως η δράκαινα Κουερίγκ παραπέμπει στο τέρας Γκρέντελ του έπους Beowulf που εκτιμάται ότι γράφτηκε μεταξύ του 8ου και του 11ου αιώνα. Ισως να διακρίνουν κάποιες έστω και αδιόρατες απηχήσεις του Χόμπιτ του Τόλκιν ή του Θανάτου του Αρθούρου του Τόμας Μάλορι. Είναι σχεδόν αναπόφευκτο, δεδομένου ότι με τρόπο αριστοτεχνικό ο Ισιγκούρο διαπλέκει στην αφήγησή του πλήθος παγανιστικά και χριστιανικά στοιχεία, αφήγηση μάλιστα που εκτυλίσσεται σε μια μεταβατική εποχή στην οποία αρχίζουν σιγά-σιγά να εξαφανίζονται τα τελευταία ίχνη του περάσματος των Ρωμαίων από την Αγγλία, όπως τονίζει από το πρώτο ακόμη κεφάλαιο.