Μυστικά εξουσίας

Γιάννος Παπαντωνίου
Στάσεις και αποστάσεις
Εκδόσεις Παπαζήση,
σελ. 294, τιμή 14 ευρώ

Το γραφείο του Γιάννου Παπαντωνίου στην οδό Αμερικής, εκεί όπου ο πρώην υπουργός Οικονομικών και Αμυνας των κυβερνήσεων του Ανδρέα Παπανδρέου και του Κώστα Σημίτη και νυν πρόεδρος του Κέντρου Ερευνών Προοδευτικής Πολιτικής εργάζεται και δέχεται τους συνομιλητές του τα τελευταία 11 χρόνια, είναι ένα από τα πιο αξιόπιστα «Μαντεία των Αθηνών». Ο πολιτικός, ο οποίος θεωρείται «αρχιτέκτονας της ένταξης στην ΟΝΕ» αλλά και ο υπουργός που συνδέθηκε στη συνείδηση μερίδας της κοινής γνώμης (αδίκως κατά την άποψή του) με την έκρηξη και την κατάρρευση του Χρηματιστηρίου την περίοδο 1998-2001, έχει πάντοτε μια πολύ συνεκτική ερμηνεία για το τι συμβαίνει και τι πρόκειται να συμβεί στην πολιτική και στην οικονομία.

Γνωστός για το καλό ντύσιμο, το πλατύ χαμόγελο και τη μεταδοτική αισιοδοξία του, αρνείται πεισματικά να μελαγχολήσει. Καθημερινά μελετά σε ένα έπιπλο γραφείου επάνω στο οποίο βρίσκονται μόνο ένα laptop, «Τα Νέα», ο «Monde» και οι «Financial Times». Το γεγονός ότι βρίσκεται ουσιαστικά εξοστρακισμένος από την ενεργό πολιτική από το 2004 αλλά και η πολυετής δικαστική περιπέτεια για το «1 εκατομμύριο ευρώ» της συζύγου του Ρούλας (το οποίο, όπως μονότονα επαναλαμβάνει, έχει δηλωθεί και εισαχθεί στην Ελλάδα με απόλυτη διαφάνεια) δεν έχουν σταθεί «πλήγματα» ικανά για να τον κάνουν να «δείχνει» την ηλικία του. Φιλάρεσκος ων, απολαμβάνει την παρατήρηση των φίλων του ότι «μοιάζει 55» (ενώ το καλοκαίρι θα κλείσει τα 66) περισσότερο ακόμη και από τα καλά λόγια για τη διαδρομή του στην πολιτική.

Ωστόσο, καθώς τα χρόνια περνούν, προχώρησε στη συγγραφή μιας αυτοβιογραφίας με τίτλο Στάσεις και αποστάσεις (εκδόσεις Παπαζήση). Πρόκειται για ένα βιβλίο που διαφοροποιείται από τα προηγούμενα που έχει γράψει καθώς δεν είναι «αμιγώς πολιτικό». Περιγράφει σε πρώτο πρόσωπο τα πρώτα χρόνια της ζωής του στο Παρίσι και μετά στα Εξάρχεια. Μιλάει για τη μητέρα του Λίτσα (Ευαγγελία) Παπαντωνίου, την πρώτη γυναίκα γενική διευθύντρια στο Δημόσιο, με απόφαση της κυβέρνησης της Ενωσης Κέντρου το 1964, αλλά και για το γεγονός ότι γνώρισε τον πατέρα του, δικηγόρο Τάκη Πανόπουλο, πρώτη φορά στα 19 του. Αναφέρεται στις τελευταίες πέντε δεκαετίες, που περιλαμβάνουν σπουδές, εμπλοκή με την πολιτική, υψηλές γνωριμίες και ανάδειξη σε υψηλά αξιώματα μέσα από ένα προσωπικό, ιδιαίτερα ανθρώπινο πρίσμα. Γι’ αυτό ακριβώς οι πρώτες 100 σελίδες του βιβλίου, ως μη αναμενόμενες, είναι και οι καλύτερες.

Παρά το γεγονός ότι οι αφηγηματικές επιδόσεις του συγγραφέα παραμένουν συγκρατημένες (σε σχέση με το τι μπορεί να ακούσει κανείς από εκείνον στις off the record συζητήσεις…), είναι αντικειμενικά αξιοσημείωτες σε σύγκριση με όσα άλλα έχει γράψει και πει δημοσίως. Οι υπόλοιπες 150 σελίδες είναι μάλλον «πιο τεχνοκρατικές», αλλά εξίσου χρήσιμες για την εξαγωγή συμπερασμάτων, αφού ο Γιάννος Παπαντωνίου αναδεικνύει και υπερασπίζεται τις κυρίαρχες πολιτικές κατευθύνσεις της περιόδου του εκσυγχρονισμού στην οικονομία. Δεν σταματά όμως εκεί, αλλά συνεχίζει στην απόδοση ευθυνών για τον εκτροχιασμό των δημοσιονομικών μεγεθών στη διακυβέρνηση Καραμανλή (2004-2009), καθώς και στην ανάλυση των λαθών της «συνταγής» του Μνημονίου.

Επιπλέον, συμβάλλει (με ολόκληρο το 10ο κεφάλαιο) στη συζήτηση του κατά πόσον η Ελλάδα μπορεί να μεταρρυθμιστεί. Δεν λείπουν βεβαίως και οι σαφείς θέσεις (και οι αναπόφευκτοι υπαινιγμοί…) για την επαναδιαπραγμάτευση για τα Eurofighter που έκανε στις αρχές του 2002, όταν μόλις είχε διαδεχθεί τον Ακη Τσοχατζόπουλο στο υπουργείο Αμυνας, ο οποίος αντέδρασε με σφοδρότητα στην απόφαση αυτή. Κοντολογίς, με ένα βιβλίο που είναι απροσδόκητα προσωπικό και ταυτόχρονα έντονα πολιτικό, ο Γιάννος Παπαντωνίου εισάγει τον αναγνώστη στα παράδοξα, στα δυσνόητα αλλά και στα… ανομολόγητα της πολιτικής, ελληνικής και ευρωπαϊκής, ενώ αποκρυπτογραφεί τα χαρακτηριστικά πολλών από τους πρωταγωνιστές της.

Παρά το γεγονός ότι το βιβλίο δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα που θέλει τους πολιτικούς να μην έχουν καμία διάθεση αυτοκριτικής, σίγουρα πρόκειται για μια ιστορική κατάθεση, μια ζωηρή αφήγηση, αλλά και ένα χρήσιμο μάθημα για όσους θέλουν να μάθουν πώς λειτουργεί πραγματικά η εξουσία.

Μυστικά εξουσίας λοιπόν με τρόπο αυτοβιογραφικό μέσα από τα μάτια κάποιου που όχι μόνο την έζησε και την άσκησε αλλά και άντεξε το γεγονός ότι την έχασε επάνω στην ωριμότερη και πιο παραγωγική περίοδο της ζωής του.