Δημήτρης Πετσετίδης
Επί τέσσερα. Διηγήματα
Εκδόσεις Εστία,
σελ. 153, τιμή 12 ευρώ

Ο Δημήτρης Πετσετίδης ανήκει σε μια κατηγορία πεζογράφων που δεν πολυαγαπούν τις αλλαγές: προτιμούν, αντίθετα, να πλέκουν πάντα το ίδιο νήμα, δοκιμάζοντας κάθε φορά μικρές μόνο τροποποιήσεις σε σχέση με το αρχικό σχέδιο της ποιητικής τους. Οσο για την ποιητική του Πετσετίδη, πηγάζει σταθερά από μια στρατηγική της μνήμης: επιστροφή στον γενέθλιο τόπο και στην παιδική και την εφηβική ηλικία κατά τη διάρκεια μιας εποχής που σημάδεψε τους ανθρώπους με την κλαγγή των όπλων, όποιες κι αν ήταν οι εμπειρίες και οι ιδέες ή οι πεποιθήσεις τους. Ο λόγος είναι εδώ για τη Σπάρτη και την αντάρα του Εμφυλίου στα μέρη της, όταν ο συγγραφέας, όντας ακόμη ανήλικος, μόλις και μετά βίας ήταν σε θέση να συλλάβει (και ακόμη λιγότερο να εξηγήσει) τι ήταν εκείνο που συνέβαινε σε ένα κατά τα άλλα πάραυτα αναγνωρίσιμο περιβάλλον. Και αυτή τη βιωματική απόσταση από το ακριβές βάρος των γεγονότων ο Πετσετίδης τη θεραπεύει στα βιβλία του με τον εξαιρετικά χαμηλό τόνο τον οποίο υιοθετεί για να διηγηθεί τις ιστορίες του, μακριά από τρικυμιώδη αισθήματα και παραφουσκωμένες ή περιττές λέξεις, σε ένα τόξο όπου η κωμωδία συμπορεύεται με το δράμα, υπηρετώντας λειτουργικά το συγγραφικό ζητούμενο, που δεν είναι άλλο από την ανάδυση της αφανούς καθημερινότητας στο πλαίσιο μιας ιστορικά και πολιτικά υπέρβαρης περιόδου.

Παρόμοια είναι η διαδρομή την οποία διανύει ο Πετσετίδης και στην καινούργια συλλογή διηγημάτων του υπό τον τίτλο Επί τέσσερα. Οι ήρωες δεν είναι πάντα παιδιά αλλά, είτε για παιδιά συζητάμε είτε για ενηλίκους, ο Εμφύλιος δεν θα αποκτήσει ποτέ στη δράση συντριπτικό μέγεθος. Ολα θα γίνουν εμμέσως και διά της πλαγίου. Αντί για τις φανφάρες της εθνικοφροσύνης, ένας ταγμένος οπαδός της ησυχίας και της ασφάλειας που δέρνει τη γυναίκα του. Αντί για τις διώξεις των κομμουνιστών, ένας κατάλογος των μη προσελθόντων στις εκλογές του 1946. Αντί για τους αλλεπάλληλους σκοτωμούς της εμφύλιας σύρραξης, ένα φανταράκι που οδηγεί τα στρατιωτικά αποσπάσματα των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων ακολουθώντας τα κατατόπια των προβάτων. Αντί για τα φυσέκια των ανταρτών, ένας πιτσιρικάς που κλέβει τα μποστάνια για λογαριασμό τους. Αντί για την κορύφωση της ένοπλης σύγκρουσης το 1949, ένας φόνος τιμής την ίδια χρονιά. Αντί για τους μαινόμενους κομμουνιστοφάγους, η θολή ανάμνηση ενός θείου που έφαγε ατιμώρητος κόσμο για να σκοτωθεί εν τέλει σε τροχαίο. Αντί, τέλος, για τις προελάσεις του Εθνικού Στρατού, η υπερσεξουαλική δραστηριότητα μιας χήρας εθνοφύλακα που πεθαίνει βυθισμένη στη μοναξιά. Εξ όνυχος τον λέοντα: ψάχνοντας τον Εμφύλιο στις καθημερινές, περιφερειακές του αρτηρίες, όπου περιέργως το αίμα στις φλέβες μπορεί κάποτε να τρέξει πιο γρήγορα, ο Πετσετίδης θα χρησιμοποιήσει μικροσκόπιο όχι για αναλύσει επιτόπιους μικροοργανισμούς αλλά για να κοιτάξει στη μεγάλη οθόνη του ιστορικού χρόνου των πρωταγωνιστών του.
Από τα υπόλοιπα διηγήματα της συλλογής κρατώ ορισμένες ενδεικτικές περιπτώσεις: άντρες που θα αφήσουν τη ζωή να κατρακυλήσει μέσα από τα δάχτυλά τους, γυναίκες που θα ερωτευθούν επί ματαίω, πατεράδες που θα δείρουν χωρίς καμία προφανή αιτία τα παιδιά τους, παιδιά που θα λατρέψουν τα όνειρά τους, αλλά και αλαφροΐσκιωτοι που θα προσγειωθούν απρόσμενα επί ανωμάλου εδάφους. Το πεδίο είναι τώρα πιο περιορισμένο και τα πάθη απολύτως εξατομικευμένα, αλλά αυτό δεν θα εμποδίσει τον Πετσετίδη να δώσει το απαιτούμενο ανθρωπολογικό βάθος στις φιγούρες του, φροντίζοντας, όπως το έλεγα και προεισαγωγικά, να μην τις παραδώσει ούτε στην κωμωδία ούτε στο δράμα. Τοποθετημένοι ακριβώς σε ένα τέτοιο μεταίχμιο, οι ήρωες θα αποκαλύψουν σε καθαρότερες γραμμές τις μικρές, ελάχιστες ευτυχίες και τις μείζονες δυστυχίες τους, με τον συγγραφέα να κρατάει πάντα διακριτικά τη λάμπα του φωτισμού πάνω από τα πρόσωπά τους. Μετά την ελαφρά κάμψη που παρουσίασε με το προηγούμενο βιβλίο του (Εν οίκω, 2012), δοκιμάζοντας να κινηθεί σε κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, ο Πετσετίδης επανακάμπτει στην εξωστρέφεια των παλαιότερων διηγημάτων του (ακόμη κι όταν κάποια από τα σημερινά του κομμάτια μιλούν για σαφώς ιδιωτικές καταστάσεις). Το αποτέλεσμα είναι εγγυημένο.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ