ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΡΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

Το σώμα του Τιρθανκάρα –
Οι συναντήσεις ενός ταξιδιού στην Ινδία
Εκδόσεις Νεφέλη, 2014,
σελ. 360, τιμή 16 ευρώ

Επισκέφθηκε την Ινδία το καλοκαίρι του 2012 και περιπλανήθηκε σε αυτήν για επτά εβδομάδες ντυμένος με παραδοσιακή κούρτα, ένα μακρύ λινό πουκάμισο στην ιερατική απόχρωση του πορτοκαλί. Στον σάκο του υπήρχε o οδηγός Lonely Planet –τον φακό της φωτογραφικής του μηχανής τον είχε αφήσει σκοπίμως στην Αθήνα -, ενώ αργότερα προστέθηκε η «Εισαγωγή στον ινδουισμό» του Σβάμι Τσινμαγιανάντα που αγόρασε κατά τύχη στο Δελχί. Εκεί άρχισε και εκεί τέλειωσε –κυριολεκτικά μιλώντας –το ταξίδι του. Το ταξίδι, ωστόσο, ως συνολικότερη διανοητική εμπειρία, «ολοκληρώνεται μόνο όταν επιστρέψεις» στη βάση σου, «η περιπλάνηση εξαργυρώνεται μόνο στην επιστροφή», όπως είπε χαρακτηριστικά στο «Βήμα» οΧρήστος Χρυσόπουλος, επειδή ακριβώς «το ταξίδι είναι η αναπόληση». Και η μνήμη, ασφαλώς. Ομως «η μνήμη είναι επιλεκτική και νομίζω ότι ο τρόπος με τον οποίο η ίδια επιλέγει είναι εν τέλει ένας τρόπος αφηγηματικός» συμπλήρωσε ο 46χρονος συγγραφέας. Η ιδέα αυτή που απηχεί μια «συνείδηση αυτού που μένει μετά το ταξίδι» αποτυπώνεται ελκυστικά και ενίοτε σαγηνευτικά στο νέο του πεζογράφημα υπό τον τίτλο«Το σώμα του Τιρθανκάρα –Οι συναντήσεις ενός ταξιδιού στην Ινδία». Πρόκειται για ένα πεζογράφημα μεθοριακού και αναστοχαστικού χαρακτήρα στο οποίο «ο συγγραφέας που ταξιδεύει κινείται ανάμεσα στην ενδοσκόπηση και στην περιγραφή», ένα κείμενο στο οποίο ο ίδιος «λειτουργεί ερήμην του ως μυθοπλάστης, βιογράφος και σιωπηλός μάρτυρας» τόσο των άλλων, των ιστοριών τους δηλαδή, όσο και του εαυτού του. Γίνεται επομένως αντιληπτό ότι ο χαρακτηρισμός «ταξιδιωτικό μυθιστόρημα» εν προκειμένω, αν και διασταλτικός τυπολογικά, είναι περισσότερο μια σύμβαση. Ο Χρήστος Χρυσόπουλος, εθισμένος πλάνης και επίμονος περιπατητής, γνωρίζει καλά ότι η ανταμοιβή είναι πάντοτε η διαδρομή σε αυτές τις περιπτώσεις –τα ταξίδια είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής του, το περασμένο καλοκαίρι μάλιστα διέτρεξε την Τουρκία και κατέληξε στη Γεωργία και στην Αρμενία.

Ο συγγραφέας, για να επιστρέψουμε στην πολυάνθρωπη καιπολύβουηεπικράτεια «της μεγαλύτερης δημοκρατίας του κόσμου» όπως αναδύεται η Ινδία στον παγκόσμιο χάρτη, κινήθηκε με τρένο στο βόρειο κομμάτι της χώρας, οριζόντια και προς τα ανατολικά, από το Ρατζαστάν (στα σύνορα με το Πακιστάν) ως την πολιτεία του Ουτάρ Πραντές, κοντά στα σύνορα με το Νεπάλ. Εμεινε μάλιστα και στο πολυδαίδαλο Βαρανάσι, όπου «επιζεί μια εκδοχή ζωής από την αρχαιότητα» και όπου «όλα καταλήγουν στον πάνσεπτο Γάγγη» ποταμό, κυρίως οι νεκροί που πρέπει να καούν αμέσως μετά τις πολύχρωμες κηδείες τους.
Γενικότερα «αποκόμισα την εντύπωση ότι η Ευρώπη δεν αφορά και πολύ τους Ινδούς, τη βλέπουν μάλλον σαν μια παλιά, παρηκμασμένη γειτονιά του κόσμου» σχολίασε ο Χρήστος Χρυσόπουλος, ο οποίος καταφέρνει να αναδείξει τις αντιφάσεις μιας κοινωνίας που έχει μεν αυστηρές ταξικές δομές,τις κάστες λ.χ., αλλά βρίσκεται αδιάλειπτα, ενίοτε δε εξουθενωτικά, εν κινήσει. Δεν ήταν λίγες οι φορές που ο ίδιος ένιωσε να παρασύρεται από έναν καταιγισμό ερεθισμάτων, από μια ακατάληπτη και εκστατική ροή ανθρώπων, εικόνων και ήχων.
Κάθε ταξίδι, πάντως, έχει και προκαθορισμένα τοπόσημα. «Ηθελα να επισκεφθώ ένα συγκεκριμένο σημείο, ήθελα να δω από κοντά την Γκάλτα που είναι κοντά στο Τζαϊπούρ. Ο Οκτάβιο Παζ έγραψε το βιβλίο «Ο γραμματικός πίθηκος» για την Γκάλτα όπου βρίσκεται ο ναός του Χανουμάν, του θεού των λέξεων και του προστάτη των γραμμάτων». Τέτοιου είδους «προσκυνήματα» είναι σημαντικά για τη «μυθολογία» ενός λογοτέχνη. Η μεγαλειώδης, καθηλωτική Γκάλτα –πόλη, αρχαιολογικό ερείπιο, εγκαταλειμμένο μοναστήρι; –αποδείχθηκε το κομβικό σημείο αυτού του ταξιδιού, συντάραξε ακαριαία τον συγγραφέα με το αδιαμεσολάβητο κάλλος της και του χάρισε ένα πρωτόγνωρο βίωμα, μια ενστικτώδη συνείδηση θα έλεγε κανείς, της ομορφιάς καθαυτής –«εκεί αφέθηκα πραγματικά, ήταν ένα γεγονός συγκλονιστικό» υπογράμμισε ο Χρήστος Χρυσόπουλος που μέχρι πρότινος δεν αποκαλούσε, εξαιτίας θεωρητικών και αισθητικών επιφυλάξεων μάλλον, κάτι σκέτα «όμορφο».
Πεποίθησή του είναι ότι η περιπλάνηση, το ταξίδι ως συνθήκη της ανθρώπινης εμπειρίας, ανοίγει ένα προνομιακό μονοπάτι προς την αυτογνωσία. Τον ρωτήσαμε αν ο συγγραφέας είναι ένας ταξιδιώτης διαφορετικός από τους υπολοίπους. «Δεν ξέρω» απάντησε σε πρώτη φάση –αν μπορούσε θα έβαζε αλλεπάλληλες παρενθέσεις στους συλλογισμούς του! –αλλά, επανερχόμενος λίγο μετά, σημείωσε ότι «πιθανότατα η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι ο συγγραφέας βλέπει τον εαυτό του μέσα στο ταξίδι ως ένα τρίτο πρόσωπο» το οποίο συμμετέχει «στην πλοκή του ταξιδιού». Ο,τι πάντως εξιστορεί ο ίδιος, ό,τι ανακαλεί με σκοπό να το ταξινομήσει για να το εγγράψει στο πεδίο της εκ των υστέρων κατανόησης,είναι «η πραγματική φαντασία του ταξιδιού» σε μια χώρα, την Ινδία, όπου «αισθάνεσαι ότι η ζωή σε αγνοεί», βασική συνιστώσα αυτή, κατά τον ίδιο, της ινδικής κοσμολογίας, «η συνείδηση δηλαδή ότι η ζωή είναι κάτι που υπάρχει και λειτουργεί ερήμην σου».

Η στόχευση του ταξιδιώτη
Ο Χρήστος Χρυσόπουλος, κοντολογίς, δεν ανήκει στην κατηγορία των επισκεπτών που πάνε στην Ινδία για να βγάλουν παιχνιδιάρικες φωτογραφίες με φόντο το Ταζ Μαχάλ –δεν υφίσταται, βέβαια, κανένα ζήτημα ούτε με τον τουρισμό γενικά ούτε με το Ταζ Μαχάλ συγκεκριμένα.
Κάθε ταξίδι είναι διαφορετικό: η πρόθεση και η στόχευση του ταξιδιώτη αλλάζουν όχι μόνο το ταξίδι αλλά και τον ίδιο τον ταξιδιώτη κάθε φορά. Ο ίδιος, αισθανόμενος ότι ήταν αδύνατον να διαπεράσει τη «μεταλλική» επιφάνεια της ινδικής κουλτούρας, αντιλαμβανόμενος ότι τα εργαλεία του ήταν ανεπαρκή, εμπιστεύτηκε τη «σωματική εμπειρία», υποδέχθηκετο σώμα ως την ίδια την πραγματικότητα της Ινδίας, και βρήκε το «ερμηνευτικό κλειδί» της στον παραδοσιακό χορό, στο αρχέγονο λίκνισμα της αιθέριας Ράντικα που τον έκανε –ως τριτοπρόσωπο αφηγητή –να διαπιστώσει συγκινημένος ότι «δεν ταξιδεύει για να βρει αλλά για να τον βρουν».
Ο τίτλος του– όχι και τόσο «εγκεφαλικού» αυτή τη φορά –βιβλίου του Χρήστου Χρυσόπουλου παραπέμπει στο μαρμάρινο σώμα του θεού Τιρθανκάρα, «ένα σώμα σμιλεμένο από τον νου», που είδε ο συγγραφέας στον ζαϊνιστικό ναό Λαλ Μάντιρ. Η γλυπτική των Ινδών είναι «παγωμένος χορός» άλλωστε. Ενα εξαίσιο αφήγημα!

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ