Αμάντα Μιχαλοπούλου
Η γυναίκα του Θεού
Εκδόσεις Καστανιώτη.
σελ. 224, τιμή 12.78 ευρώ

Τι είδους θεός είναι άραγε ένας θεός που δεν βοηθάει τις θνητές του συζύγους να μοιραστούν μαζί του τον ατέρμονο κύκλο της αιωνιότητας; Και τι είδους θεός είναι επίσης ένας θεός που θα υποχρεωθεί να φτιάξει δυο φορές τον κόσμο όταν η πρώτη φορά θα αποδειχθεί αβυσσαλέο λάθος; Κι ακόμα, πώς μπορεί ένας θεός να παραδέχεται ότι το έργο του (όπως κι αν ονομάσουμε αυτό το έργο) δεν αποβλέπει πουθενά και πως ο ίδιος δεν έχει το παραμικρό ενδιαφέρον για την ανθρώπινη μοίρα; Ενας τέτοιος παράξενος και απρόβλεπτος θεός είναι ο θεός που θα δώσει το παρών στο καινούργιο μυθιστόρημα της Αμάντας Μιχαλοπούλου όπου η κεντρική ηρωίδα και αφηγήτρια θα μας εξιστορήσει τα δεινά μιας δύσκολης, αν όχι και παντελώς αδιέξοδης σχέσης: της σχέσης της με τον κύριο του Σύμπαντος που θα θέσει όλα τα ζητήματα του επιστητού και της ύπαρξης από την αρχή δίχως να λύσει κανένα.

Η Γυναίκα του Θεού είναι χωρίς αμφιβολία ένα φιλοσοφικό μυθιστόρημα: μιλάει για τον σκοπό της ζωής και για το νόημα της τέχνης, καταπιάνεται με την επίδραση της εμπειρίας και του λόγου στην ανάπτυξη της γνώσης, επανέρχεται στην αντίθεση που χωρίζει τη νόηση από τις αισθήσεις, επιμένει στο θέμα του χρόνου και βασίζεται σε ένα πλήθος λογοτεχνικών, επιστημονικών, θρησκειολογικών, θεολογικών και, φυσικά, φιλοσοφικών πηγών. Διακρίνουμε εδώ τη Βίβλο και τον Δάντη, τον Τολστόι και τον Βολταίρο, τον νεοπλατωνισμό και τον ντεϊσμό, αλλά και ψήγματα ψυχανάλυσης ή κοσμολογίας και αστροφυσικής. Ολα αυτά όμως εγγράφονται στην αφήγηση χωρίς ούτε ένα σύμπτωμα εγκυκλοπαιδικής πολυμάθειας. Πρόκειται για ένα σύνολο ιδεών που αντί να χρησιμοποιήσουν προσχηματικά τον λογοτεχνικό μύθο, για να εξυπηρετηθεί η αφηρημένη προσβολή τους, όπως συμβαίνει συχνά στα φιλοσοφικά μυθιστορήματα, αποτελούν οργανικό, αναπόσπαστο κομμάτι της δραματουργίας αναδιατάσσοντας ευρηματικά όποτε χρειαστεί τις σχέσεις των προσώπων της. Και αυτό συμβαίνει γιατί τα διάσπαρτα στοιχεία της πλοκής, που ξεκινούν από τις έξι ημέρες δημιουργίας του κόσμου και φτάνουν μέχρι τη δυνατότητα μίμησης του θεού, έχουν προσανατολιστεί σε μια κεντρική, ολοζώντανη προοπτική: τον δεσμό της ηρωίδας με τον μεταφυσικό σύζυγό της.
Δεν θα μπω στη συζήτηση που μπορεί να ανοίξει εν προκειμένω για το αν η ηρωίδα έχει όντως χτίσει το σπιτικό της με τον θεό ή έχει απλώς πέσει θύμα ψυχωτικού επεισοδίου παραμένοντας όμηρος των τερατωδών στρεβλώσεων που έχουν επιβάλει οι φαντασιώσεις της. Θα περιοριστώ στο ρήμα του συζυγικού δράματος γιατί το συζυγικό δράμα είναι το κλειδί της λογοτεχνικής επιτυχίας του βιβλίου της Μιχαλοπούλου: με την αδιάπτωτη εσωτερική του ένταση γίνεται όχι μόνο το δίχτυ που εμποδίζει την άναρχη διάχυση των φιλοσοφικών του ιδεών αλλά και ο μοχλός ο οποίος κινεί τα νήματα της δράσης ανατροφοδοτώντας συνεχώς την προσδοκία μας για την τελική της τύχη. Προκειμένου να σκιαγραφήσει την πορεία του συζυγικού ζεύγους, η Μιχαλοπούλου ακολουθεί την εσωτερική διαίρεση της Θείας Κωμωδίας χωρίζοντας τα κεφάλαιά της σε Κόλαση, Καθαρτήριο και Παράδεισο. Η διαδρομή όμως την οποία θα διαγράψουν ο θεός και η μούσα του στα τρία κεφάλαια δεν είναι η ανοδική διαδρομή που θα διαγράψει το δαντικό ποίημα, περνώντας από τη μια στην άλλη σφαίρα, αλλά μια έκκεντρη τροχιά δίχως καθορισμένη αρχή και προδιαγεγραμμένο τέλος.
Ο θεϊκός σύζυγος δεν ζει στην πραγματικότητα με τη μούσα του, δεν θέλει ή δεν μπορεί να προσφέρει τον έρωτα και έχει κλειστεί σε ένα εγωτικό καβούκι που απορροφά και την τελευταία του ικμάδα αναγκάζοντας τη συμβία του να ενηλικιωθεί κατά μόνας, μακριά τόσο από τον ίδιο όσο και από την οικογένειά της. Τι ακριβώς ωστόσο θα επιφέρει η κατάκτηση αυτής της μοναξιάς; Μα, από τη μια μεριά ένα πελώριο δέος και από την άλλη μια πρωτόφαντη αίσθηση ελευθερίας. Η Μιχαλοπούλου επιστρέφει με τον καλύτερο τρόπο στα πάγια μοτίβα της πεζογραφίας της (το αγκάθινο στεφάνι των ερωτικών και των οικογενειακών δεσμών) με ένα μυθιστόρημα που ανακαλεί την πολυμέρεια και την ευφυΐα του μακρινού αλλά αειθαλούς Γιάντες (1996).

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ