Πώς θα γίνει η Κύπρος δημιουργική και ισχυρή

Σταύρος Ζένιος
Δημιουργική Κύπρος –
Πολιτική μεταρρύθμιση για
την Κύπρο του 21ου αιώνα
Εκδόσεις Παπαζήση,
σελ. 463, τιμή 29,82 ευρώ

Το βιβλίο οριοθετεί την αρχιτεκτονική της κυπριακής κοινωνίας και οικονομίας όπως αυτή πρέπει να είναι αποκαλώντας την «Δημιουργική Κύπρο». Είναι ένα βιβλίο γραμμένο με ειλικρίνεια, πειθώ και χιούμορ και συγχρόνως πυκνό σε σκέψεις, ιδέες και προτάσεις πολιτικής ώστε να κάνουν την Κύπρο δημιουργική και ισχυρή. Ο ελλαδίτης αναγνώστης θα αναγνωρίσει ότι πολλές από τις προτάσεις θα πρέπει να εφαρμοστούν και στην Ελλάδα.

Η Δημιουργική Κύπρος περιγράφεται ως κοινωνία που συγκροτείται γύρω από έναν συνεταιρισμό μεταξύ των διαφορετικών γενεών των Κυπρίων με βάση συγκεκριμένες αξίες: αγάπη προς την πατρίδα (πατριωτισμός), υπευθυνότητα, επαγγελματισμό, ανεκτικότητα, σεβασμό στους νέους, οικογένεια, χιούμορ. Η Δημιουργική Κύπρος έχει ξεπεράσει τους ιδεολογικούς δογματισμούς και χρειάζεται ένα ριζοσπαστικό κέντρο που γεφυρώνει το ρήγμα μεταξύ συντηρητισμού και προόδου. Στο δίλημμα «μεγαλύτερο ή μικρότερο κράτος» προτάσσεται το καλύτερο κράτος, αποτελεσματικό και κοινωνικά ευαίσθητο, που μεριμνά για το μακροπρόθεσμο συμφέρον της χώρας και είναι φειδωλό στη χρήση των περιορισμένων πόρων των φορολογουμένων. Στη Δημιουργική Κύπρο οι παραδοσιακοί ταξικοί διαχωρισμοί δεν υφίστανται και το ζητούμενο είναι η ισότητα ευκαιριών και όχι η ισότητα αποτελεσμάτων.

Ο Ζένιος παραθέτει σειρά στοιχείων που συγκρίνουν την ποιότητα ζωής και την κοινωνία της Κύπρου το 1960 και σήμερα. Τότε ο μισός ανδρικός πληθυσμός ησχολείτο με τη γεωργία, την αλιεία και την εξόρυξη μεταλλευμάτων. Ενας μόνο στους 100 είχε πανεπιστημιακή εκπαίδευση και το 20% του πληθυσμού άνω των 20 ετών δεν είχε πάει δημοτικό σχολείο. Η Κύπρος άλλαξε δραματικά έκτοτε, με μέσους ετήσιους ρυθμούς μεγέθυνσης κοντά στο 5%. Οικονομική ανάπτυξη όμως δεν είναι το ίδιο με τη μεγέθυνση που αποτυπώνει το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν. Σημασία έχει η ποιότητα ζωής που συναρτάται και με την υγεία, την απασχόληση ή το καθαρό περιβάλλον.

Οι λύσεις που προτείνονται είναι: πρώτον, ένα καλύτερο κράτος, δηλαδή βελτίωση του διοικητικού συστήματος με αποκέντρωση και υπευθυνότητα των δημόσιων λειτουργών. Δεύτερον, μια δίκαιη και αειφόρος οικονομική οργάνωση που να είναι προσανατολισμένη στην ποιότητα ζωής των πολιτών: την υγεία, την ολοκληρωμένη περιβαλλοντική πολιτική, την Παιδεία, την επιχειρηματικότητα και οικονομία της γνώσης, αλλά και την εξισορρόπηση του συνταξιοδοτικού συστήματος. Τρίτον, ένας εξορθολογισμός της πολιτικής διαδικασίας, δηλαδή μια ανανέωση του πολιτικού λόγου και αυξημένη υπευθυνότητα της ηγεσίας, μια νέα δημιουργία θεσμών για την εθνική ασφάλεια, τη διεθνή και ευρωπαϊκή πολιτική, την ενέργεια και την οικονομία. Τέταρτον, βελτίωση του ημιδημόσιου τομέα με την εφαρμογή διεθνών προτύπων για αποτελεσματική διοίκηση. Πέμπτον, εθνική συναίνεση, πάντα υπό την αιγίδα ενός ριζοσπαστικού κέντρου που θα καθοδηγεί πέρα από ιδεολογικούς δογματισμούς και αναχρονιστικές πρακτικές. Εκτον, επίλυση του εθνικού ζητήματος. Για τον συγγραφέα η απραξία στο Κυπριακό αποτελεί κατά βάθος πολιτική επιλογή, έχει αρνητικές επιπτώσεις και δεν μπορεί να χαρακτηρίζει τη Δημιουργική Κύπρο.

Οι παραπάνω τέσσερις πρώτες προτάσεις για τη βελτίωση της οργάνωσης του δημόσιου και ημιδημόσιου τομέα, για έμφαση στην υγεία, στο περιβάλλον, στην Παιδεία και στην επιχειρηματικότητα, αλλά και στην ανανέωση του πολιτικού λόγου, έχουν άμεση εφαρμογή στην Ελλάδα, όπου η ανάγκη τους στη μεταμνημονιακή εποχή γίνεται επιτακτικότερη. Η Ελλάδα φτώχυνε τα τελευταία έξι χρόνια, χωρίς όμως το πάθημα να της έχει γίνει μάθημα. Αντί να βλέπουμε μπροστά ώστε να φτιάξουμε τη δική μας Δημιουργική Ελλάδα στα πρότυπα του Ζένιου, παραμένουμε προσκολλημένοι σε μια εποχή που ζούσαμε προνομιακά αλλά με δανεικά, με δυσκολία καταργούμε τις συντεχνίες και τα ολιγοπώλια, αρνούμαστε αναδιαρθρώσουμε το Δημόσιο, δεν αναλύουμε τα κακώς κείμενα και ούτε καν έχουμε ανοίξει τη συζήτηση για το πώς θα φτιάξουμε τη Δημιουργική Ελλάδα.

Η κρίση του Μαρτίου 2013 στην Κύπρο έφερε στην επιφάνεια αμεσότερα προβλήματα προς επίλυση, όπως η σταθεροποίηση του υπερμεγέθους τραπεζικού συστήματος, η άρση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων με το εξωτερικό, η ανάγκη ιδιωτικοποιήσεων και δημοσιονομικής προσαρμογής, καθώς και η δημιουργία ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης που θα βασίζεται λιγότερο στον χρηματοοικονομικό τομέα. Από το 2009 η Κύπρος έχασε την πρότερη οικονομική δυναμική της, αφού το μερίδιο των επενδύσεων στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν μειώθηκε σχεδόν στο ήμισυ και τα δημοσιονομικά πλεονάσματα μετατράπηκαν σε ελλείμματα. Η Κύπρος χρειάζεται αλλαγή κατεύθυνσης και έτσι οι προκλήσεις και οι προτάσεις πολιτικής στις οποίες επικεντρώνεται το βιβλίο, που γράφτηκε πριν από την κρίση του Μαρτίου 2013, αποκτούν ακόμη πιο επιτακτικό χαρακτήρα.

Το βιβλίο καταλήγει με ένα αισιόδοξο μήνυμα ελπίδας, ότι το όνειρο της Δημιουργικής Κύπρου μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η ισχύς ενός κράτους είναι το γινόμενο των διαθέσιμων πόρων του επί τη δύναμη του στρατηγικού σχεδιασμού και της πολιτικής βούλησής του. Η Κύπρος έχει ή μπορεί να αποκτήσει και τα δύο σκέλη του γινομένου. Διαθέτει πόρους, δηλαδή εκπαιδευμένο πληθυσμό, στρατηγική γεωγραφική θέση, ιστορία, πολιτισμό, οικονομικές και τεχνολογικές δυνατότητες. Εχει συγχρόνως και ώριμους πολίτες που μπορούν να πετύχουν στον τομέα του στρατηγικού σχεδιασμού και της επιλογής πολιτικών με όραμα και βούληση. Συνεπώς η Κύπρος έχει τη δυνατότητα να γίνει μια ισχυρή χώρα. Η Δημιουργική Κύπρος μετατρέπεται αυτομάτως και σε ισχυρή Κύπρο. Το ίδιο θα μπορούσε να κάνει και μια Δημιουργική Ελλάδα.

To άρθρο γράφτηκε προτού αναλάβει υπουργός Οικονομικών ο κ. Γκίκας Χαρδούβελης.