Αριστείδης Αντονάς
Ο μηχανισμός του δωματίου
Επίμετρο Τζίνα Πολίτη
Εκδόσεις Αγρα,
σελ. 86, τιμή 9,5 ευρώ

Κλειστές και από παντού αδιαπέραστες αίθουσες με εσωτερική διαρρύθμιση που απαγορεύει και την ελάχιστη ευλυγισία, πρόσωπα χωρίς υπόσταση, υποχρεωμένα να κινηθούν στο φάσμα της ανωνυμίας, αδιευκρίνιστες ιεραρχίες πίσω από τις οποίες κρύβονται οι χειρότερες προθέσεις, αλλά και άνθρωποι που θα μετατραπούν σε θύματα άγριας χειραγώγησης αφού δεν έχουν να πιαστούν από οποιαδήποτε λαβή αντίστασης. Το τοπίο αυτό κυριαρχεί στο μεγαλύτερο μέρος της πεζογραφίας του Αριστείδη Αντονά, όπου τα δρώμενα ξετυλίγονται πάνω σε μιαν αποπνικτικά χωροθετημένη σκηνή έτοιμη να ποδηγετήσει και την παραμικρή ελεύθερη κίνηση των πρωταγωνιστών της. Προς μια τέτοια κατεύθυνση στρέφεται και ο Μηχανισμός του δωματίου. Μολονότι εμφανίζεται με καθαρώς θεατρική μορφή, χρησιμοποιώντας τον διάλογο ως αποκλειστικό μοχλό της δράσης, το έργο εντάσσεται οργανικά στη λογοτεχνία του Αντονά παραπέμποντας στον αυστηρά σκηνικό της χαρακτήρα (δεν είναι ενδεχομένως τυχαίο πως ο τίτλος δεν συνοδεύεται από τον οιονδήποτε ειδολογικό χαρακτηρισμό).

Τι ακριβώς συμβαίνει όμως στη λογοτεχνική-θεατρική σκηνή του Μηχανισμού του δωματίου; Ολο το παιχνίδι θα παιχτεί μπροστά σε μια κλειστή πόρτα και ενώπιον του ανθρώπου ο οποίος έχει αναλάβει τη φύλαξή της. Υποτίθεται ότι δουλειά του ακοίμητου αυτού φρουρού είναι να μην επιτρέψει σε κανέναν να ανοίξει την πόρτα ανακαλύπτοντας τα μυστικά του δωματίου στο οποίο οδηγεί. Η πόρτα ωστόσο θα παραβιαστεί κατ’ επανάληψη (με τον φρουρό να δηλώνει παντελή αδυναμία ως προς την αποτροπή των εισβολέων) και τα γεγονότα θα πάρουν γρήγορα μιαν εντελώς απρόσμενη τροπή. Επειτα από κάποιους πυροβολισμούς θα υπάρξουν δύο νεκροί τους οποίους θα ακολουθήσει μια μυστηριώδης εξαφάνιση. Ουδείς θα καταφέρει να κάνει το παραμικρό εν προκειμένω και τα πάντα θα μείνουν ως το τέλος μετέωρα: ακόμα κι όταν ο Ρυθμιστής του Δωματίου, ο οποίος παίζει τον ρόλο της υπέρτατης αρχής, θα πείσει τον πορτιέρη (με την υπόσχεση του διπλασιασμού του μισθού του) να οπλιστεί με περίστροφο προκειμένου να αντιμετωπιστεί η πιθανότητα νέων εισβολών.
Το κείμενο του Αντονά τραβάει τη γραμμή του απευθείας από την παράδοση της αλληγορικής λογοτεχνίας και του θεάτρου του παραλόγου: από Κάφκα και Μπέκετ ως Ιονέσκο, Ντίρενματ και Αραμπάλ. Σκοπός του, όπως είναι και ο σκοπός των πηγών από τις οποίες αντλεί, να εικονογραφήσει μέσα από τις παγωμένες ανθρώπινες φιγούρες του (φιγούρες με ισοπεδωμένα εξωτερικά χαρακτηριστικά και αδειασμένες από κάθε ενδότερο παλμό) τον εφιάλτη της εξουσίας σε όποιο επίπεδο κι αν την εννοήσουμε: πολιτικό, οικονομικό ή κοινωνικό. Η διαφορά είναι πως το παράλογο θα αποκτήσει στον Μηχανισμό του δωματίου μιαν εξωφρενικά απορρυθμιστική λειτουργία. Και τούτο παρά την ακίνητη επιφάνεια στην οποία θα εγγραφεί η πλοκή του. Οπως εύστοχα παρατηρεί η Τζίνα Πολίτη στο επίμετρό της, το κείμενο θα αποσυναρμολογήσει βαθμιαία όλες τις προοπτικές του. Το δωμάτιο δεν κρύβει μυστικά (κι αν κρύβει δεν θα τα μάθουμε ποτέ), οι θάνατοι που μεσολαβούν θα μείνουν χωρίς αιτία και το μοναδικό ζωντανό πλάσμα της δράσης, η Ντάλια (η μόνη που διαθέτει όνομα και όχι κάποια γενική ιδιότητα), θα αποσυρθεί από τη σκηνή χωρίς καμία πληροφορία για την περαιτέρω τύχη της.
Η έλλειψη του νοήματος ως πλήρες, απόλυτο δράμα: η εξουσία έχει καταβροχθίσει και το τελευταίο υπόλειμμα λογικής και συνείδησης και όσοι αγωνίζονται να κρατήσουν την ταυτότητά τους (όπως η Ντάλια) θα βυθιστούν με μαθηματική ακρίβεια στην ανυπαρξία. Θα επιβιώσουν κάποιοι; Μα ναι: εκείνοι που θα υπερασπιστούν μέχρις εσχάτων (όπως ο φρουρός της πόρτας) την αδιάγνωστη βούληση της εξουσίας. Κλειστοφοβικό, χωρίς αναπνευστικούς πόρους και δίχως ούτε μία δίοδο διαφυγής, το βιβλίο του Αντονά θα μιλήσει για το μαρτύριο της καθημερινής αποπροσωποποίησης χωρίς να μας αφήσει ούτε προς στιγμήν να το καταναλώσουμε. Και αυτή η σκληρή, άτεγκτη γυμνοπαιδιά, που θα αποφύγει να κοιτάξει έστω και μία φορά προς τις κερκίδες, θα αποτελέσει την καλύτερη σύστασή του.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ