Μάκης Ανδρονόπουλος
Το γερμανικό σύνδρομο –
Η Ελλάδα και η Ευρώπη απέναντι
στη γερμανική ιδιαιτερότητα
Εκδόσεις Ταξιδευτής, 2013,
σελ. 392, τιμή 19,17 ευρώ

Απέχουμε μόλις λίγες βδομάδες από τις ευρωεκλογές, τις πρώτες μετά την κρίση στη ζώνη του ευρώ, και η πολιτική συζήτηση στην Ελλάδα εξακολουθεί να ομφαλοσκοπεί. Η αλήθεια είναι πως ούτε στα χρόνια της ευμάρειας έγινε κάποια σοβαρή συζήτηση για το τι είδους Ευρώπη θέλαμε. Και τότε ήταν κατανοητό. Θέλαμε μια Ευρώπη που θα κατοχύρωνε τη δημοκρατία και ίσως την ασφάλειά μας και η οποία θα μας χρηματοδοτούσε στο διηνεκές, με ευνοϊκούς όρους. Τώρα όμως που όλα αυτά έχουν αλλάξει το ερώτημα παραμένει για το τι Ευρώπη θέλουμε και πώς μπορούμε να τη διαμορφώσουμε.

Ο δημοσιογράφος Μάκης Ανδρονόπουλος, με το νέο του βιβλίο ανοίγει αυτή τη συζήτηση, και την ανοίγει για τους πολλούς, από το… παράθυρο. Ξεκινάει με μια περιήγηση στη διαμόρφωση της Ευρώπης από τον Καρλομάγνο μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον διαμελισμό της Γερμανίας, την αποναζιστικοποίησή της, το οικονομικό θαύμα και φθάνει μέχρι τη δημιουργία της ΕΟΚ, τη συμφωνία των Ηλυσίων, για να διαπιστώσει πώς εκφράζεται η «γερμανοσύνη» (Deutschtum) μέσα στην ιστορία. Στην έρευνά του βρίσκει το «ειδικό μονοπάτι» (Sonderweg) που σύμφωνα με μια σχολή ιστορικών ακολούθησε η Γερμανία. Αλλά δεν αρκείται εκεί, διερευνά τη σχέση του γερμανικού ιδεαλισμού, όπως εκφράστηκε από τους κορυφαίους γερμανούς φιλοσόφους, με τη ροπή του γερμανικού έθνους προς το «πεπρωμένο» και τη μεταφυσική. Ανακαλύπτει αυτό που ονομάζει «εσχατολογικό ορθολογισμό», μια έκφανση της γερμανικότητας που συναντάμε και σήμερα στη διαχείριση της κρίσης από το Βερολίνο. Σκιαγραφεί ακόμη και τη μεταπολεμική στρατηγική του γερμανικού κεφαλαίου. Και έτσι, αφού διαμορφώσει το πλαίσιο των κριτηρίων του, για να κατανοήσει και τη διαχείριση του «ιδανικού ενόχου», της Ελλάδας, από το Βερολίνο, αλλά και ολόκληρης της ευρωζώνης, διατυπώνει ερωτηματικά και φόβους για το αν είμαστε μπροστά στη συνήθη έκφραση μιας πολιτικής ισχύος (Machtpolitik) ή μπροστά στη μετατροπή μιας γεωοικονομικής υπερδύναμης σε γεωπολιτική.
Ο Μάκης Ανδρονόπουλος ανέλαβε ένα πολύ επικίνδυνο εγχείρημα, να διερευνήσει την ιδιοσυστασία ενός λαού. Ο ίδιος δηλώνει πως η έρευνά του δεν είναι επιστημονική, αν και παραθέτει εξαιρετικές πηγές (15 σελίδες). Θα έλεγα πως πρόκειται για ένα κριτικό ρεπορτάζ πάνω στην ιστορία, τη φιλοσοφία, την κρίση που διαβάζεται απολαυστικά, άλλοτε ως ιστορικό θρίλερ, άλλοτε ως πολιτικο-χρηματιστηριακό. Τα τρία «υστερόγραφα» και η ανοιχτή επιστολή προς τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε που κλείνουν το βιβλίο, εκτός από τον αποκαλυπτικό τους χαρακτήρα, λειτουργούν ως κάθαρση, καθώς διαπνέονται από μια αισιόδοξη λογική για την Ευρώπη.

Ο κ. Κωνσταντίνος Β. Καρατζάς είναι οικονομολόγος.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ