Ιωάννης-Αλέξιος Ζέπος
Μια Διπλωματική Διαδρομή:
Υπηρετώντας την Ελλάδα σε τέσσερις ηπείρους
Εκδόσεις Παπαζήση, 2013,
σελ. 296, τιμή 19,17 ευρώ

Δεν είναι σύνηθες για έναν διπλωμάτη να παραδέχεται, έστω εμμέσως, ότι σε όλες τις χώρες οι συνάδελφοί του «δεν θεωρούνται ιδιαίτερα συμπαθής επαγγελματική τάξη». Ο πρέσβης ε.τ. Ι. Ζέπος το πράττει όμως και αυτό αποδεικνύει ότι μάλλον δεν ζει μέσα στη «γυάλα του διπλωματικού savoir vivre». Πρώην Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών σε μια περίοδο δύσκολη, από το 2009 ως το 2012, με θητεία 38 ετών στο διπλωματικό σώμα, ο κ. Ζέπος θήτευσε στο εν λόγω αξίωμα στο νεοκλασικό της Βασιλίσσης Σοφίας υπό πέντε υπουργούς.

Γοητεύθηκε και αυτός, όπως πολλοί συνάδελφοί του, από τη συγγραφή και αποφάσισε να διηγηθεί εμπειρίες και περιστατικά από την επαγγελματική ζωή του, που τον ταξίδεψε σε Λισαβόνα, Κάιρο, Νέο Δελχί, Βρυξέλλες, Σικάγο. Από τον τρόπο γραφής, που αναδύει έντονο συναίσθημα, προκύπτει ότι το επάγγελμα που διάλεξε το αγάπησε.
Πολιτική και διπλωματία


Από τη στιγμή που του άρεσε λοιπόν να είναι διπλωμάτης, έμαθε να περνάει σημαντικά μηνύματα με διπλωματικό τρόπο. Τούτο δε πράττει σε αρκετά σημεία του βιβλίου του, αποφεύγοντας όμως να εισέλθει σε περιστατικά παραπολιτικής φύσεως. Δεν διστάζει όμως να συμπεράνει ότι «η ακολουθούμενη εδώ και καιρό πολιτική των εκάστοτε ηγεσιών, η εποχή και οι εξελίξεις, όχι μόνο έχουν μειώσει την ακτινοβολία και την αναγνώριση του υπουργείου αυτού και των στελεχών του, αλλά έχουν και κατά πολύ περιορίσει τη σημασία της αποστολής του».
Δεν διστάζει βέβαια να σχολιάσει ότι κατά καιρούς διπλωματικά στελέχη προσπαθούν να αφουγκραστούν με αγωνία τους «πολιτικούς ανέμους» που πνέουν στο υπουργείο Εξωτερικών ώστε να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις των προϊσταμένων τους. Η αφήγηση του Ζέπου ότι κατά την αλλαγή σκυτάλης με την άνοδο στο ΠαΣοΚ στην εξουσία το 1981, νέοι διπλωμάτες, όπως ο ίδιος, «έβλεπαν με έκπληξη τα «ιερά τέρατα» της ιεραρχίας, τους πρέσβεις, που πρότερα ήταν απομακρυσμένοι και αγέρωχοι, να ψάχνουν με νευρικότητα να εντοπίσουν έναν υποτιθέμενο «προοδευτικό» συνάδελφο, ακόμη και νεότερο, ως γέφυρα επικοινωνίας προς τη νέα νομενκλατούρα», καθώς «στόχος τους βέβαια ήταν να διασφαλίσουν την υπαλληλική συνέχειά τους…» δεν θα πρέπει να εκπλήσσει.
Αν θα ήθελε κάποιος να βρει τους πυλώνες στους οποίους έχει δομηθεί η αφήγηση του Ζέπου, θα μπορούσε να εντοπίσει κατ’ αρχήν τα εθνικά θέματα. Δύο είναι τα σημεία που παρουσιάζουν αξιοσημείωτο ενδιαφέρον και στα οποία η αφήγηση καταδεικνύει ορισμένες χρόνιες παθογένειες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.
Το ένα σημείο αφορά την εμπειρία του κατά τη δεύτερη παρουσία του στην πρεσβεία στη Λισαβόνα, το 1992, όταν παρουσιάστηκε το περίφημο πλέον «πακέτο Πινέιρο» για το Σκοπιανό, με βασικό χαρακτηριστικό την πρόταση για το όνομα «Νέα Μακεδονία». Το πακέτο απέδιδε, όπως γράφει ο Ζέπος, «μια κάποια «μακεδονική» διάσταση στον τίτλο του, αλλά, σεβόμενο την ιστορική αλήθεια, με τον προσδιορισμό «New», που το διαφοροποιούσε από την ελληνική ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά».
Σκοπιανό και «ελληνοτουρκικά»


Ο πρέσβης συμπεραίνει ότι χάθηκε μια καλή ευκαιρία λόγω της ηλεκτρισμένης πολιτικής κατάστασης στην Ελλάδα, ενώ προβαίνει και σε ένα διαχρονικό σχόλιο: ότι δεν μπορούμε να βρούμε κανέναν ουσιαστικό σύμμαχο στις θέσεις μας παρά τις επίμονες προσπάθειές μας. Και προειδοποιεί για τα χειρότερα εν όψει της επικείμενης Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ το 2014, όπου δεν αποκλείεται η σκοπιανή υποψηφιότητα ένταξης να τύχει «ευμενέστερης αντιμετώπισης».
Το άλλο σημείο είναι οι επισημάνσεις Ζέπου, από τη διπλή θητεία του στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία στο ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Πέραν της προσωπικής διαπίστωσης ότι η ελληνική αποχώρηση από το στρατιωτικό σκέλος της Συμμαχίας τη δεκαετία του ΄70 μάλλον είχε αρνητικές συνέπειες, ο Ζέπος εκφράζει τον θαυμασμό του για τον τρόπο δράσης των Τούρκων μέσα στο ΝΑΤΟ.
Γράφει χαρακτηριστικά: «Ζώντας καθημερινά την πραγματικότητα της Συμμαχίας κατάλαβα, για πρώτη φορά, πόση επιμονή και επαγγελματισμό επιδείκνυαν οι Τούρκοι στην όλη τους νατοϊκή συμμετοχή. Με πόση προσοχή επιμόρφωναν συνεχώς τα στελέχη τους και τα ανακύκλωναν σε σημαντικές θέσεις, τόσο στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία τους όσο και στη Διεθνή Γραμματεία του ΝΑΤΟ».
Ο συνδυασμός των παραπάνω έχει, ως φαίνεται, επηρεάσει και την πολιτική ίσων αποστάσεων που ακολουθεί η Συμμαχία στα ελληνοτουρκικά. «Ηταν εντυπωσιακό» γράφει σχετικά με την ιστορία των Ιμίων, «το πόσο λίγο τους απασχολούσε (σ.σ.: τους Συμμάχους) η αλήθεια και η ιστορική καταγραφή και πόσο λίγο ήταν διατεθειμένοι να εμπλακούν σε οτιδήποτε είχε σχέση με την Ελλάδα και την Τουρκία».

Φράκο και φουστανέλα
Ο πρέσβης ε.τ. Ι. Ζέπος δεν εθελοτυφλεί για την τρέχουσα κρίση και τις πράξεις ή παραλείψεις που μας οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση. Αυτό που ο ίδιος ονομάζει «δολοφονία του φράκου από τη φουστανέλα», αναφερόμενος στην αντίσταση που συνάντησε ο Ιωάννης Καποδίστριας για τη συγκρότηση ενός κράτους ευρωπαϊκών προδιαγραφών, συνεχίζεται ως τις ημέρες μας. «Εμείς στην κακοτοπιά δεν τολμάμε να προχωρήσουμε σε αυτοκριτική αλλά ονειρευόμαστε και περιμένουμε πάντοτε την επιστροφή στο εύκολο «κακομαθημένο» παρελθόν αντί να μαχόμαστε συγκροτημένα και με πίστη επιδιώκοντας ουσιαστικές αλλαγές» γράφει. Και εξειδικεύοντας για την ελληνική εξωτερική πολιτική ζητεί «να πάψουμε να είμαστε συναισθηματικοί. Να μην υποκύπτουμε στο κακώς εννοούμενο «εθνικό εγώ»».
Δεν έχει το βιβλίο του αρνητικά σημεία; θα αναρωτηθεί κανείς. Ισως ο Ζέπος να μπορούσε να γίνει ακόμη πιο «επιθετικός»: να διαλέξει, δηλαδή, έναν από τους κορυφαίους φακέλους που χειρίστηκε και να διεισδύσει σε βάθος, να αφήσει πίσω του ένα βιβλίο αναφοράς. Αυτή είναι μια συνεισφορά που λείπει από τον δημόσιο διάλογο για θέματα εξωτερικής πολιτικής και καταδεικνύει μια φοβία να βάλουμε «το δάχτυλο επί τον τύπο των ήλων» σε ζητήματα που μας έχουν πονέσει…

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ