Γιάννης Ευσταθιάδης
Εκατό
Εκδόσεις Μελάνι, 2013,
σελ. 174, τιμή 14 ευρώ

Μεταξύ του «Αυτόματου τηλεφωνητή» που πάει προς τα πίσω και του «Δρόμου των 100 μέτρων», όπου οι δρομείς σε αργή κίνηση μοιάζουν με ικεσία των μυών, ως ένα ποτό εκατό βαθμών, υπάρχουν άλλα ενενήντα πέντε σύντομα διηγήματα, αφηγήματα, μονόλογοι, κοφτές και πλάγιες ματιές σε ένα σύμπαν οργιαστικής έμπνευσης, αχαλίνωτης φαντασίας και ευρηματικής επάρκειας. Θα έλεγα ότι τα «100 μέτρα πεταλούδα», όπως και η «Μικρή αγγελία», αλλά και μερικά ακόμη, σχεδόν αγγίζουν τα όρια του μαγικού ρεαλισμού. Φαίνεται ότι φήμες είναι πως το 7 είναι ο μαγικός αριθμός. Ο Ευσταθιάδης μάς πείθει ότι μαγικός αριθμός είναι το 100 και τα παράγωγά του, μια και τόσα πράγματα είναι δυνατά χάρη στις ευεργετικές ιδιότητες του συνδυασμού ενός άσου και δύο μηδενικών. Γιατί τι είναι το 100; Μα ο αριθμός ένα ακολουθούμενος από δύο μηδενικά. Δύο κύκλοι, δύο σωσίβια, δύο βάσεις, δύο πλατφόρμες (=τα δύο μηδενικά), για ένα ξεκίνημα, μια αρχή, μια πρωτιά, ένα βήμα (=ο άσος) προς μια πορεία, προς πιθανότητες που ενώνουν το φανταστικό με το πραγματικό, το σοβαρό με το αστείο, το κωμικό με το τραγικό, το παρόν με το παρελθόν και το μέλλον, τη διαδρομή με την απόσταση, την ειρωνεία με τον σαρκασμό, την αρχή με το τέλος.

Οι ήρωες των διηγημάτων είναι πρόσωπα ιστορικά ή σύγχρονα, καταστάσεις και περιστατικά-αποκυήματα φαντασίας, τρέχοντα, πραγματικά, πράγματα καθημερινά και τετριμμένα, των οποίων αναδύεται η εσώτερη φύση ή πλευρά, πάντα σε συσχετισμό με το εκατό. Το εκατό μετατρέπεται σε μονάδα βάρους, απόστασης, ύψους ή βάθους, χρόνου, αλκοόλης ή ήχου, μουσικής κλίμακας, εικαστικής εκτίμησης, συγκίνησης, καταληκτικού μετρήματος για να μας πάρει ο ύπνος, εξαϋλώνοντας εις τα εξ ων συνετέθησαν τα συστατικά του. Ο συγγραφέας στο καθένα από τα 100 διηγήματα μηδενίζει το κοντέρ του με χιούμορ, ειρωνεία, νοσταλγία, ιστορικότητα, συνθέτοντας πρωτότυπες ιστορίες και κοιτάζοντας σταθερά προς τον αριθμό εκατό.
Το καθένα από τα εκατό σύντομα διηγήματα είναι και από μια μικρή ψηφίδα που όλες μαζί συνθέτουν ένα απολαυστικό μωσαϊκό λογοτεχνικής απόλαυσης. Ο Ευσταθιάδης μάς καλεί να ανακαλύψουμε τον ελκυστικό κόσμο του εκατό και των παραγώγων του, που μπορούν να μας οδηγήσουν σε απρόσμενα τερματικά. Ενδεικτικά αναφέρω τον πάπα Ουρβανό Β’ που έκοψε με την επιχρυσωμένη αγγελική ρομφαία του ένα ευμέγεθες κομμάτι χρόνου, ένα εκατό ας πούμε, υπαινισσόμενος το βάρος της ιστορίας («1100 μ.Χ.») ή τον Φρειδερίκο Νίτσε που πήγε στον οφθαλμίατρο για εξέταση και στον πίνακα με τους αριθμούς δεν βλέπει τον άσο αλλά μόνο τα δύο μηδενικά («Οφθαλμολογική εξέταση») ή το 100 της οδού Δημοσθένους που ύστερα από πολλά χρόνια δεν υπήρχε, διότι εκεί, την εποχή του Εμφυλίου, ήταν μια μονοκατοικία όπου έμενε μια οικογένεια αριστερών («Ο Δημοσθένους αριθμός»), ή την κυρία της οποίας η μέση έφθασε αισίως στους 100 πόντους και που το αντιμετώπισε με θυμό και πίκρα («Πρόβα νυφικού»).
Αξίζει να σημειώσω το Επίμετρο της συλλογής Εκατό με τις διευκρινίσεις του συγγραφέα αλλά και τις Σημειώσεις του, με τις οποίες μάς κατευθύνει είτε στις εμπνεύσεις του είτε σε επεξηγηματικές αναφορές. Εδώ μαθαίνουμε ότι όλα ξεκίνησαν από αίτημα του περιοδικού «Εντευκτήριο» προς συγγραφείς και ποιητές να στείλουν συνεργασία όπου θα μνημονεύεται, με οποιονδήποτε τρόπο, ο αριθμός εκατό.
Το στοίχημα της μικρής φόρμας
Ο Γιάννης Ευσταθιάδης, με δύο βραβεία στον συγγραφικό του σάκο (Κρατικό Διηγήματος και Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών), μας έχει πείσει πως είναι ένας ξεχωριστός διηγηματογράφος και μια ξεχωριστή περίπτωση αυτόφωτης ενεργειακής μονάδας που παράγει λογοτεχνία υψηλής ευκρίνειας. Εχει προ πολλού κερδίσει το στοίχημα της μικρής φόρμας, μιας δύσκολης και απαιτητικής γραφής, όπου ο συγγραφέας πρέπει να λέει λίγα, αλλά να είναι συμπυκνωμένα, και να εννοεί πολλά. Το έχει κερδίσει όχι επειδή ήταν τόση η λύπη μου όταν έφτασα στην τελευταία σελίδα που είπα στον εαυτό μου «Α, γιατί να μην είναι διακόσια» ή επειδή σε όλο το βιβλίο δεν βρήκα ούτε ένα διήγημα που να μη μου άρεσε (άλλωστε αυτά είναι υποκειμενικά κριτήρια), αλλά διότι ο αριθμός εκατό, χάρη στις εμπνεύσεις του, μεταμορφώνεται σε έναν πυκνό, ανεξάντλητο και εκατό τοις εκατό γόνιμο θεματικό άξονα!

Ο κ. Ντίνος Σιώτης είναι εκδότης του περιοδικού «(Δέ)κατα».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ