Μαρία Δεληβοριά
Διονυσίου Σολωμού:
Η γυναίκα της Ζάκυθος.
Εχθρισσα θανάσιμη του έθνους.
Ερμηνευτική δοκιμή.
Εκδόσεις Αγρα, 2012,
σελ. 245, τιμή 16 ευρώ
Στο Ετος Καβάφη η μελέτη της Μαρίας Δεληβοριά για τη Γυναίκα της Ζάκυθος, θεμελιακό κείμενο της νεοελληνικής λογοτεχνίας, μας θυμίζει ότι ο Διονύσιος Σολωμός βρίσκεται ανάμεσά μας. Εργο πρωτοποριακό, που συνδυάζει κατά τρόπο ανεπανάληπτο τα φανταστικά με τα ρεαλιστικά στοιχεία, επιδέχεται ποικίλες αναγνώσεις. Και μία από τις γοητευτικότερες είναι αυτή της Δεληβοριά, η οποία το αναδεικνύει όχι απλώς ως κείμενο που αναμετρείται με το Κακό αλλά –πρωτίστως –ως πολιτική αλληγορία και κατά συνέπεια ως πολιτική καταγγελία.
Ο Σολωμός παίρνει το προσωπείο του «Ιερομονάχου Διονυσίου» και σε πρώτο πρόσωπο μας εξιστορεί τις περιπέτειες της Γυναίκας της Ζάκυθος, μιας διαβολικής ψυχής, μιας «έχθρισσας θανάσιμης του έθνους». Κείμενο αποσπασματικό, οργισμένο και σκοτεινό συνιστά αναπόσπαστο τμήμα της ποιητικής του Σολωμού, γι’ αυτό και ευφυώς η συγγραφέας το εξετάζει παράλληλα με τους Στοχασμούς των Ελεύθερων Πολιορκημένων. Και εδώ επίσης η ουσία, όπως και το πλαίσιο, είναι η πολιορκία του Μεσολογγίου.
Πέραν όμως αυτών η Γυναίκα της Ζάκυθος εντάσσεται στη μεγάλη παράδοση του ευρωπαϊκού ρομαντισμού, της οποίας ασφαλώς ένας από τους λαμπρότερους εκπροσώπους είναι ο κόντε Διονύσιος Σολωμός.
Μεγάλο μέρος της ρομαντικής λογοτεχνίας έχει αλληγορικό και πολιτικό περιεχόμενο. Ο Σολωμός επιπλέον, όπως όλοι οι ρομαντικοί, ανάγει τα ιστορικά συμβάντα στο επίπεδο του καθολικού, στα υπέρτατα –και φοβερά –πεδία της συνείδησης και της συγκίνησης, που τις κινητοποιεί ωστόσο το πάθος για δικαιοσύνη και ελευθερία. Η «θανάσιμη έχθρισσα του έθνους» και της Ελληνικής Επανάστασης στο τέλος θα πεθάνει κατά τρόπο βίαιο, που σημαίνει ότι εμείς στη συνέχεια θα προβάλουμε ιδεατά την εικόνα ενός έθνους που βγαίνει από το σκοτάδι στο φως.
Η Γυναίκα της Ζάκυθος επομένως δεν είναι γέννημα του σκοτεινού ψυχισμού του Σολωμού –και δεν αρκεί παρά μια απλή, έστω κι αν είναι συντριπτική, σύγκριση τόσο της ίδιας όσο και του συνολικού έργου του Σολωμού με τα κείμενα της λεγόμενης Παλαιάς Αθηναϊκής Σχολής, γι’ αυτό και, όπως λέει η Μαρία Δεληβοριά, «κυκλοφορεί πάντα ανάμεσά μας με τους πολλούς εραστές της λοιδορώντας τόσο την οργή μας όσο και την ελπίδα μας».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ