Τζόναθαν Κόου: «Υπνοβατήσαμε προς την κρίση»

«Αναζητούσα έναν τρόπο να γράψω για την Αγγλία της δεκαετίας του 1950 αλλά δεν έβρισκα τίποτα που να μου κεντρίζει τη φαντασία» είπε πριν από λίγες ημέρες ο συγγραφέας Τζόναθαν Κόου στον βρετανικό «Observer». Κάποια στιγμή όμως επισκέφθηκε το Βέλγιο, στο πλαίσιο ενός συγγραφικού προγράμματος, και βρήκε έτοιμη την ιδέα προς εκμετάλλευση. Στις Βρυξέλλες τον πήγαν να δει το «Ατόμιουμ», το εμβληματικό, γιγαντιαίο γλυπτό που είχε κατασκευασθεί ειδικώς για τη μεγαλύτερη Παγκόσμια Εκθεση του προηγούμενου αιώνα, την πρώτη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την Expo 58.

Αυτός είναι και ο τίτλος του νέου κωμικού μυθιστορήματός του. Ο ίδιος το συνέγραφε στη διάρκεια των πρόσφατων Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου –όταν επιχειρήθηκε, μεταξύ άλλων, και ένας επαναπροσδιορισμός της βρετανικής ταυτότητας. Το βιβλίο κυκλοφόρησε χθες από τον εκδοτικό οίκο Viking. Σε εκείνο το ταξίδι, λοιπόν, ο συγγραφέας άρχισε να ρωτάει τι έκαναν οι Βρετανοί στην περίφημη έκθεση του 1958, η οποία σηματοδότησε τότε μια νέα εποχή αισιοδοξίας και προόδου για την Ευρώπη. «Κανείς στο Βέλγιο δεν θυμόταν. Γύρισα πίσω, έψαξα στα αρχεία και ανακάλυψα ότι το περίπτερο το είχε σχεδιάσει ο Τζέιμς Γκάρντνερ» μετά την επιτυχία του εθνικού «Φεστιβάλ της Βρετανίας» το καλοκαίρι του 1951. Στη μέση του περιπτέρου που «είχε εκείνη την υπέροχη αύρα του μοντερνιστικού ντιζάιν της δεκαετίας του 1950» η εταιρεία Whitbread είχε στήσει τότε μια παμπ με το σημαδιακό όνομα «Μπριτάνια».

Ο ήρωας του μυθιστορήματος, ονόματι Τόμας Φόλεϊ, είναι ένας συνεσταλμένος δημόσιος υπάλληλος που αποχωρίζεται απότομα το γραφείο του στην Κεντρική Διεύθυνση Πληροφοριών και αποστέλλεται για ένα εξάμηνο στην πρωτεύουσα του Βελγίου. Αποστολή του, στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου, είναι να επιβλέπει το ολοκαίνουργιο μαγαζί που επρόκειτο να αποτελέσει το επίκεντρο της βρετανικής παρουσίας στην Expo 58 –οι πανούργοι Βέλγοι, αλίμονο, έχουν τοποθετήσει το αμερικανικό και το σοβιετικό περίπτερο το ένα δίπλα στο άλλο. Ο Τόμας, εσωστρεφής καθώς είναι και μάλλον αφελής, αισθάνεται πως ξέφυγε από μια χώρα οπισθοδρομική και καταθλιπτική για να βρεθεί πλέον ελεύθερος στην καρδιά ενός θαυμαστού καινούργιου κόσμου –δεν είναι μόνος του, ωστόσο, σκοτεινοί κατάσκοποι παραμονεύουν ένθεν κακείθεν αλλά και δύο μυστηριώδεις απεσταλμένοι των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών που τον ακολουθούν παντού.

Μήπως, ρωτήθηκε ο Τζόναθαν Κόου, χαρακτηρίζεται και η συγκεκριμένη περίοδος από ένα είδος αφέλειας; «Ναι, αλλά η αφέλεια συνιστά επίσης και ένα σύγχρονο βρετανικό θέμα» απάντησε. «Με ρωτούν, περιστασιακώς, γιατί δεν γράφω «οργισμένα» βιβλία. Μα γιατί ψηφίσαμε τον Τόνι Μπλερ μέσα σε ένα κύμα ενθουσιασμού το 1997 και τώρα νιώθουμε βλάκες. Εξαπατηθήκαμε. Παραχωρήσαμε τόσο πολύ τον έλεγχο των ζωών μας στους οικονομικούς θεσμούς.
Υπνοβατήσαμε προς την κρίση. Τα τελευταία 15 χρόνια ένιωσα τόσο αφελής όσο δεν ένιωσα όταν έγραψα το «Τι ωραίο πλιάτσικο!»», ένα μυθιστόρημα που στηλιτεύει τη διαβρωτική επιρροή του θατσερισμού στη βρετανική κοινωνία. Ρωτήθηκε επίσης αν οι Βέλγοι τον διαβάζουν. «Βρίσκονται στη δεύτερη σειρά» είπε ο ίδιος «μετά τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ελλάδα». Πράγματι ο Τζόναθαν Κόου είναι ένας από τους πλέον αγαπημένους ξένους συγγραφείς των ελλήνων αναγνωστών –τα βιβλία του εκδίδονται στη χώρα μας από τις εκδόσεις Πόλις.

Το «Expo58» πρόκειται να κυκλοφορήσει την 1^ηΔεκεμβρίου του 2013 από τον πάντα ίδιο οίκο σε μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου. Ο συγγραφέας θα επισκεφθεί την Ελλάδα στις 4 Δεκεμβρίου, καλεσμένος της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, και θα συνομιλήσει επί σκηνής με τη δημοσιογράφο Μαριλένα Αστραπέλλου.

Δημοσιεύτηκε στο HeliosPlus στις 6 Σεπτεμβρίου 2013