Τρεις γυναίκες διηγηματογράφοι με βασικό θέμα τους μια περίπλοκη και κατά κανόνα βασανιστική καθημερινότητα. Η Κέλλυ Πάλλα και η Ελισάβετ Χρονοπούλου είναι πρωτοεμφανιζόμενες: η πρώτη γράφει για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να μην καταδικάσει ο ανθρώπινος πόνος όσους υποφέρουν στην αφάνεια, η δεύτερη εστιάζει την προσοχή της στα εσώτερα αίτια της βίας. Δημοσιεύοντας το τρίτο βιβλίο της η Ηρώ Νικοπούλου ανοίγει το παράθυρο στα άδυτα των οικογενειακών σχέσεων.
Γυναίκες στο νοσοκομείο
Και τα επτά διηγήματα που περιλαμβάνονται στο βιβλίο της Κέλλυς Πάλλα Σκόνη του τίποτα (εκδόσεις Γαβριηλίδη) εκτυλίσσονται σε έναν ασφυκτικά κλειστό χώρο: ένα υπερσύγχρονο νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης όπου διάφορες γυναίκες (ασθενείς, νοσηλεύτριες, φυσικοθεραπεύτριες) έρχονται αντιμέτωπες με τον εαυτό τους και με τους άλλους σε ένα κλίμα συνεχούς άγχους και έντασης.
Από τη μια πλευρά είναι ο κόσμος της αρρώστιας και της σωματικής συντριβής: ο φόβος για το παρόν και το μέλλον, η αίσθηση της έκπτωσης και της ντροπής, η αδυναμία για μια φυσιολογική και ανεμπόδιστη ζωή. Από την άλλη είναι ο κόσμος των επαγγελματιών: η ρουτίνα της ιατρικής παρακολούθησης, η εφαρμογή των θεραπευτικών μεθόδων, οι κοινωνικοί κανόνες της νοσηλείας. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο βεβαίως θα αναλάβουν οι επτά γυναίκες που ασθενούν και η επιτακτική ανάγκη τους για ελπίδα και αξιοπρέπεια.
Τα διηγήματα της Πάλλα –και αυτό είναι οπωσδήποτε το σημαντικότερο στοιχείο της δουλειάς της –δεν έχουν τίποτε το απεγνωσμένο ή το καταθλιπτικό, αν δεν τα διατρέχει κατά καιρούς και μια ελαφρώς χιουμοριστική διάθεση. Η αρρώστια δεν θα καταλήξει ποτέ στη ματαίωση και στην παραίτηση: θα γιγαντώσει, αντιθέτως, τη δύναμη και την ικανότητα για επιβίωση και θα βοηθήσει τις ηρωίδες να διεκδικήσουν και να υπερασπιστούν ακόμη και την ερωτική τους ορμή.
Τα πρόσωπα του βιβλίου (ασθενείς και ιατρικό προσωπικό) επανέρχονται από διήγημα σε διήγημα, άλλοτε για να βρεθούν στο προσκήνιο και άλλοτε για να περάσουν σαν σκιές από μπροστά μας και να υποχωρήσουν στο φόντο της δράσης. Από το σύνολο του τόμου ξεχωρίζουν με άνεση τα κομμάτια «Αυγά με σάλτσα ακτινίδιο», «Η πισίνα του Σιλωάμ», «Η κούνια της αράχνης» και «Από τον έβδομο ίσαμε τον δεύτερο». Στα υπόλοιπα, παρά το εν γένει λειτουργικό στήσιμο, η Πάλλα δεν κατορθώνει να αποφύγει μια κάποια φλυαρία, ενώ σίγουρα πλεονάζουν το εισαγωγικό και το επιλογικό κείμενο.
Οι θύλακοι του κακού
Η βία είναι το απαραγνώριστο χαρακτηριστικό όλων των διηγημάτων της συλλογής της Ελισάβετ Χρονοπούλου Φοράει κοστούμι (εκδόσεις Πόλις). Βία που μπορεί να αποδειχθεί σωματική ή ψυχική, χρόνια ή συγκυριακή, αλλά και αθέλητη ή εσκεμμένη. Τα πάντα εξαρτώνται από τον εκλυτικό παράγοντα ο οποίος θα την αποδεσμεύσει: άλλοτε θα είναι η κοινωνική εξουσία και ο πλούτος που θα οδηγήσουν στην αποσιώπηση ενός βιασμού, άλλοτε ο φόβος της τιμωρίας που θα επιβάλει μια διά βίου διαπόμπευση και αδικία, άλλοτε μια αμοιβαία απόκρυψη που θα προκαλέσει έναν βαρύ, σχεδόν θανάσιμο ξυλοδαρμό, άλλοτε η ιδεοληψία που θα επιφέρει ένα βαθύ ρήγμα σε έναν στενό συγγενικό δεσμό και άλλοτε η ενοχή για έναν κτηνώδη φόνο, που θα έχει ως αποτέλεσμα μια δεύτερη πράξη θανάτου με τη διάλυση μιας ολόκληρης ζωής. Βία θα υπάρξει και σε ορισμένες λιγότερο προφανείς περιπτώσεις: όταν ένας καθυστερημένος νεαρός θα σκορπίσει τον τρόμο σε ένα κατάστημα δώρων με τη δύσμορφη παρουσία του ή όταν μια ερωτική βραδιά θα τυλιχτεί με έναν παντοτινό πέπλο σιωπής παίζοντας ένα απάνθρωπο μνημονικό παιχνίδι.
Εκείνο που απασχολεί τη Χρονοπούλου δεν είναι η καταγγελία ή η καταγραφή της βίας αλλά οι θύλακοι μέσα στους οποίους εγκλωβίζονται οι πρωταγωνιστές της: το πώς, προσπαθώντας να αποφύγουν ή να ξορκίσουν το κακό, το μετατρέπουν σε αναπόφευκτη εξέλιξη. Ολα τα διηγήματα του βιβλίου είναι εξίσου καλά (με ιδιαιτέρως λεπτές ψυχολογικές αναλύσεις), αλλά κορυφαία από δραματουργική άποψη είναι τρία: το «Τι να σου πει κι η θάλασσα», το «Φοράει κοστούμι» και η εμπνευσμένη «Αμαλία» –χωρίς την παραμικρή αμφιβολία ένα μικρό αριστούργημα.
Τα τραύματα του παρελθόντος
Η Ηρώ Νικοπούλου μπαίνει με τη συλλογή διηγημάτων Ελληνιστί: ο γρίφος (Σχέσεις αίματος) (εκδόσεις Γαβριηλίδη) στα ακανθώδη ζητήματα των οικογενειακών δεσμών: αδελφές που δεν θα τα βρουν ποτέ μεταξύ τους, κόρες που είναι αδύνατον να συνεννοηθούν με τις μανάδες τους, κορίτσια που θα μισήσουν τη μητριά τους, αγόρια που θα υποφέρουν από τη δυναστική μορφή του πατέρα τους, υιοθετημένα που δεν θα ξεχάσουν ποτέ την παιδική τους ηλικία, άντρες και γυναίκες που θα λατρέψουν σε βαθμό νοσηρότητας χώρους ή αντικείμενα των τρυφερών τους χρόνων.
Το παρελθόν είναι ένα τραυματικό πεπρωμένο που αφήνει ελάχιστα περιθώρια διαφυγής και επιστρέφει κάθε τόσο πιο δυνατό για να κατακλύσει εξ ολοκλήρου το παρόν και να υπαγορεύσει κάθε κίνηση και επιλογή του. Αυτή είναι η γραμμή την οποία ακολουθεί η Νικοπούλου αποφεύγοντας από την αρχή ως το τέλος όλες τις κακοτοπιές που μπορεί να κρύβει ένας τέτοιος προσανατολισμός: τις σχηματικές καταστάσεις, τους μονοκόμματους χαρακτήρες και τα ξέχειλα αισθήματα.
Μολονότι κάποιες φορές οι λύσεις στις οποίες καταλήγει η πλοκή είναι κάπως βεβιασμένες, η Νικοπούλου καταφέρνει να εγκαθιδρύσει μια λελογισμένη ισορροπία ανάμεσα στα πρόσωπα και στις συνθήκες οι οποίες τα καθορίζουν, χωρίς να επιβαρύνει τη δράση με κενά ή υπερβολές. Διακρίνω δίχως δυσκολία (για το πυκνό και μεστό τους αποτέλεσμα) τα κομμάτια «Δεκαπενταύγουστος», «Σίνγκερ», «Ο καναπές», «Η απάντηση της γαβάθας», «Οικιακά», «Ληξίαρχος» και «Αντέλα».

KΕΛΛΥ ΠΑΛΛΑ
Σκόνη του τίποτα. Επτά επάλληλες ιστορίες

Εκδόσεις Γαβριηλίδη, 2013, σελ. 195
τιμή 12,80 ευρώ

ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ
Φοράει κοστούμι

Εκδόσεις Πόλις, 2013, σελ. 111
τιμή 10 ευρώ

ΗΡΩ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΥ
Ελληνιστί: ο γρίφος (Σχέσεις αίματος)

Εκδόσεις Γαβριηλίδη, 2013, σελ. 174
τιμή 12,80 ευρώ

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ