ΤΖΟΝ ΛΕ ΚΑΡΕ

Μια μικρή γερμανική πόλη

Μετάφραση Ιλάειρα Διονυσοπούλου.

Εκδόσεις Καστανιώτη, 2013,

σελ. 496, τιμή 15,98 ευρώ

Η φράση «μερικές φορές αναρωτιέμαι ποιος ξεκινάει τους πολέμους στις μέρες μας» που εκστομίζεται από τον Τόμπι, διπλωμάτη καριέρας, ήρωα στο πρόσφατο μυθιστόρημα Μια ευαίσθητη αλήθεια (2013) του «αειθαλούς» Τζον Λε Καρέ, καθώς και μια άλλη φράση –«εγώ πολεμάω για την πατρίδα μου και όχι για τις πολυεθνικές με τους οφσόρ λογαριασμούς» –από άλλον ήρωα του ίδιου βιβλίου, χαρακτηρίζουν τη φιλοσοφία και τις ιδέες του συγγραφέα, οι οποίες όμως δεν απέχουν και πολύ από εκείνες που έχει εδώ και 50 χρόνια.

Αν την εποχή που φοιτούσε στο Λίνκολν Κόλετζ της Οξφόρδης ως Ντέιβιντ Κόρνγουελ δεν κατασκόπευε αριστερές οργανώσεις για να ανακαλύψει πιθανούς σοβιετικούς πράκτορες και αν δεν ήταν καταγραμμένος στον κατάλογο με τα ονόματα Βρετανών, οι οποίοι δούλευαν στις μυστικές υπηρεσίες, που έδωσε στην ΕΣΣΔ ο διπλός πράκτορας Κιμ Φίλμπι, θα λογαριαζόταν ως μαρξιστής. Γι’ αυτό αγαπιέται σήμερα και από αριστερούς αναγνώστες.
Παρόμοιες φράσεις με αντιβρετανικές και αντιαμερικανικές αιχμές (σχετικά με τις επεμβάσεις στο Βιετνάμ και στην Κούβα) έχει ο Τζον Λε Καρέ –αντίθετος στον πόλεμο του Ιράκ, που έγινε με τη στήριξη της βρετανικής κυβέρνησης –και στο Μια μικρή γερμανική πόλη, γραμμένο το 1968. Σε αυτό ένας χαμηλόβαθμος υπάλληλος της βρετανικής πρεσβείας στη Βόννη, ο Χάρτινγκ, εξαφανίζεται. Επειδή έχει πάρει μαζί του απόρρητους φακέλους με έγγραφα υψίστης σημασίας από το Λονδίνο, στέλνουν στη Γερμανία έναν εξειδικευμένο αξιωματικό, τον Αλαν Τέρνερ, για να ξεκαθαρίσει την υπόθεση.
Βρισκόμαστε στα τέλη της δεκαετίας του ’60. Ο πόλεμος στο Βιετνάμ μαίνεται, οι Μπιτλς βρίσκονται στο απόγειό τους ενώ στη δυτικογερμανική πρωτεύουσα οι εθνικιστικές, αντιβρετανικές και αντιαμερικανικές διαδηλώσεις είναι καθημερινό φαινόμενο, ως απόρροια των διαπραγματεύσεων των συμμαχικών χωρών που διεξάγονται στις Βρυξέλλες. Η Γερμανία είναι απαξιωμένη και κάποιος Κάρφελντ, άνθρωπος με σκοτεινό παρελθόν, φιλοδοξεί να γίνει καγκελάριος της χώρας. Με βάση τις μαρτυρίες και τις υποψίες, όλοι πιστεύουν πως ο εξαφανισμένος δίνει πληροφορίες στους Σοβιετικούς. Αραγε, πρόκειται για έναν προδότη που βάζει πάνω από όλα τη «μητέρα Ρωσία»;
Είναι η εποχή του Ψυχρού Πολέμου και άγγλοι διανοούμενοι, υψηλά ιστάμενοι στην ιεραρχία των πρακτόρων, γοητευμένοι από τον μαρξισμό, βοηθούν αφιλοκερδώς την «πατρίδα του σοσιαλισμού». Ωστόσο, είναι όντως έτσι τα πράγματα; Αρχικά, το μυθιστόρημα, όπου αναπτύσσονται ειδύλλια μεταξύ του ήρωα και γυναικών-υπαλλήλων ή γυναικών-συζύγων διπλωματών, δίνει την εντύπωση ενός κλασικού μυθιστορήματος κατασκοπείας με όλα τα χαρακτηριστικά του είδους, στη συνέχεια όμως ο αναγνώστης διαπιστώνει πως η πολιτική είναι πρωτίστως αυτό που ενδιαφέρει τον συγγραφέα, με αποτέλεσμα το βιβλίο να μπορεί να χαρακτηριστεί και «πολιτικής φαντασίας». Το κεντρικό ερώτημα που αναδύεται είναι το εξής: Είναι δυνατόν η Γερμανία να ξαναγίνει ναζιστική με την ανοχή των Συμμάχων;
Ο Τζον Λε Καρέ από τα πρώτα κιόλας μυθιστορήματά του, όπως το αριστούργημά του Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο (1963), μας έχει δείξει ότι συχνά τα φαινόμενα απατούν, ότι τίποτε από όσα βλέπουμε δεν είναι όπως φαίνεται και κυρίως ότι οι μυστικές υπηρεσίες, ειδικότερα οι βρετανικές, παίζουν συνήθως βρώμικα παιχνίδια εις βάρος εχθρών και φίλων.
Παιχνίδια εις βάρος της ανθρωπότητας

ΤΖΟΝ ΛΕ ΚΑΡΕ

Μια ευαίσθητη αλήθεια

Μετάφραση Γιάννης Σπανδωνής.

Εκδόσεις Bell, 2013,

σελ. 334, τιμή 15,50 ευρώ

Στο Μια ευαίσθητη αλήθεια τα βρώμικα παιχνίδια επαναλαμβάνονται για μία ακόμη φορά εις βάρος της ανθρωπότητας και υπέρ ορισμένων συμφερόντων. Ενας βρετανός διπλωμάτης στέλνεται με ψεύτικο όνομα στο Γιβραλτάρ για να εποπτεύσει μια αποστολή σύλληψης ενός εμπόρου όπλων και ηγέτη τρομοκρατικής ομάδας. Η σύλληψη γίνεται από αμερικανούς μισθοφόρους, συγκεκριμένα από κάποια ιδιωτική εταιρεία επονομαζόμενη Ηθικά Αποτελέσματα ΑΕ, η οποία χρηματοδοτείται από μια θρησκόληπτη ακροδεξιά Αμερικανίδα, φίλη του Κόμματος του Τσαγιού.

Στην επιχείρηση είναι αναμεμειγμένος ο νεαρός υφυπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας, πρώην στέλεχος του υπουργείου Αμυνας, μέλος της κυβέρνησης των Νέων Εργατικών. Η επιχείρηση είναι τόσο λεπτή ώστε δεν ενημερώνεται ο ιδιαίτερος γραμματέας του υφυπουργού, ο ανερχόμενος διπλωμάτης Τόμπι (αντίθετος στον πόλεμο στο Ιράκ), οπαδός των Εργατικών. Ωστόσο, ο τελευταίος κάνει τη δική του έρευνα και όταν προσπαθεί να την αποτρέψει μετατίθεται στη Βηρυτό.
Τρία χρόνια μετά, ο Τόμπι, έχοντας μαγνητοφωνήσει κρυφά μια κρίσιμη συζήτηση μεταξύ των εμπνευστών της επιχείρησης, προσπαθεί να μάθει τι ακριβώς συνέβη καθώς το σχέδιο πραγματοποιήθηκε μεν αλλά σκοτώθηκαν αθώοι άνθρωποι και η υπόθεση κουκουλώθηκε από όλους τους εμπλεκομένους. Το βρώμικο παιχνίδι επομένως μυστικών υπηρεσιών και κυβερνήσεων συνεχίζεται ως τις ημέρες μας –και ας έχει μπει ο Ψυχρός Πόλεμος στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας.
Το Μια ευαίσθητη αλήθεια διαθέτει πολλά στοιχεία από τα προηγούμενα βιβλία του Τζον Λε Καρέ. Η ιστορία του έχει ήρωες καλούς και κακούς, τα μοτίβα του εξακολουθούν να είναι η υποκρισία, η εξαπάτηση και η προδοσία, η λατρεία του χρήματος –έστω κι αν στην άλλη μεριά της ζυγαριάς βρίσκονται η εντιμότητα, η φιλία και ο έρωτας. Ο συγγραφέας βλέπει τα πράγματα χωρίς παρωπίδες. Η ματιά του είναι φρέσκια, ενώ ειρωνεύεται τους ανέντιμους πολιτικούς που χτίζουν την καριέρα τους πάνω στο ψέμα.
Μια γνώμη αναφορικά με τους κατασκόπους που εξέφρασε το 2007 στον Ανταίο Χρυσοστομίδη, όταν τον επισκέφθηκε στο σπίτι του στην Κορνουάλη (στο Οι κεραίες της εποχής μου, εκδόσεις Καστανιώτη, 2012) φανερώνει τη διαύγεια της σκέψης του: «Σήμερα η κατάσταση είναι πολύ πιο βρώμικη. Δεν ξέρω αν θα επιζούσα ως πράκτορας στον σημερινό κόσμο. Δεν μπορείς πια να έχεις καθαρά χέρια, δεν μπορείς να έχεις καθαρό μυαλό».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ