SOREN KIERKEGAARD
Το κεντρί της ύπαρξης

Μετάφραση – ανθολόγηση Κώστας Νησιώτης
Εκδόσεις Κέδρος, 2013, σελ. 456,
τιμή 22 ευρώ

Ο πασίγνωστος αφορισμός του Σαρτρ «η ύπαρξη προηγείται της ουσίας» θα μπορούσε κάλλιστα να έχει γραφεί από τον δανό θεολόγο και φιλόσοφο του 19ου αιώνα Σέρεν Κίρκεγκορ (τον περασμένο Μάιο συμπληρώθηκαν 200 χρόνια από τη γέννησή του), τον οποίο ο Λούντβιχ Βίντγκενσταϊν αποκάλεσε «με διαφορά τον πλέον εξέχοντα διανοητή» της εποχής του και μάλιστα έμαθε δανέζικα για να μπορεί να τον διαβάζει στο πρωτότυπο. Δεν θα μπορούσε κανείς να φανταστεί μεγαλύτερο έπαινο για έναν μοναχικό και μελαγχολικό, όπως έλεγε ο ίδιος, άνθρωπο που ανήγαγε την ατομική ολοκλήρωση σε αγωνιώδη προσπάθεια να πλησιάσει τον Χριστό, που θαύμαζε τον Σωκράτη, που χρησιμοποίησε πλήθος ψευδώνυμα πρoτού αρχίσει να υπογράφει τα κείμενά του με το όνομά του και προσέδωσε στη χριστιανική διδασκαλία ένα βάθος το οποίο δεν τόλμησαν να ερευνήσουν οι θεολόγοι της εποχής του.

Πέραν όμως αυτών, ο Κίρκεγκορ στάθηκε μπροστά στο αγωνιώδες πρόβλημα της ύπαρξης με τρόπο πρωτοφανή για την εποχή του φορτίζοντας το παρόν με άλλο νόημα. Λόγου χάριν, «Αν δεν υπάρχει αύριο για σένα, είσαι ένας που πεθαίνοντας στο εφήμερο αντιλαμβάνεται το αιώνιο. Με άλλα λόγια, ένας που πεθαίνοντας «ζει πραγματικά»».
Αυτό το είδος της μεταφυσικής ήταν τότε εξαιρετικά ριζοσπαστικό, αλλά το σημαντικότερο είναι πως ισχύει και σήμερα. Στον αντίποδα του Σλέγκελ, του Φίχτε, του Σβέντενμποργκ και του Χέγκελ, ο Κίρκεγκορ γράφει στο σύντομο δοκίμιό του Η αγωνία του αύριο: «Λένε ότι η αγωνία για το αύριο έχει να κάνει με την αγωνία της επιβίωσης. Τι επιπόλαιο! Αγωνία είναι ο τρόμος του αύριο». Δηλαδή, «η άχρηστη αγωνία του κακού». Αν δεν γνωρίζαμε πως αυτά γράφτηκαν πριν από ενάμιση αιώνα θα νομίζαμε πως προέρχονται από έναν σύγχρονο στοχαστή που απηχεί ή καλύτερα προεκτείνει τον Ντοστογέφσκι –και, αν επιτρέπεται το οξύμωρο, πριν από τον Ντοστoγέφσκι.
Οι εκδόσεις Κέδρος στο Κεντρί της ύπαρξης προσφέρουν σε έναν ογκώδη τόμο ορισμένα από τα αντιπροσωπευτικότερα δοκίμια του πρωτότυπου και πρωτοπόρου αυτού στοχαστή. Ενα βιβλίο που το διαβάζει κανείς αργά και με προσοχή για να προσλάβει όπως χρειάζεται το φιλοσοφικό του περιεχόμενο που ενισχύεται από τη δύναμη με την οποία μεταγράφεται η πνευματική εμπειρία. Θέλω να τονίσω ιδιαιτέρως ότι ο μεταφραστής και ανθολόγος Κώστας Νησιώτης, ο οποίος έκανε εξαιρετική δουλειά, περιέλαβε 120 από τις σημαντικότερες εγγραφές του Ημερολογίου του Κίρκεγκορ, που ξεπερνά τις 7.000 σελίδες, αποκαλυπτικές της σκέψης, της φιλοσοφίας και της ζωής του. Μπαίνω στον πειρασμό να πω ότι, αλλάζοντας κανείς αυτό που πρέπει να αλλάξει, είναι σαν να διαβάζει τα Minima moralia του Αντόρνο, ο οποίος βεβαίως δεν έχει καμία σχέση με τον δανό φιλόσοφο. Και να σκεφτείς πως όταν πέθανε ο Κίρκεγκορ ήταν μόνο 42 ετών.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ