Η λέξη «Τυδώρ» υπάρχει ακόμη στο καθημερινό λεξιλόγιο των Αγγλων. Τη χρησιμοποιούν κάθε φορά που θέλουν να αναφερθούν σε αυτά τα σπίτια με τους λευκούς τοίχους και τον εξωτερικό ξύλινο σκελετό που υπάρχουν στις περισσότερες γειτονιές του Λονδίνου. Ο Ερρίκος Η’ είναι επίσης γνωστό όνομα για τους περισσότερους Αγγλους. Είναι ο βασιλιάς με τις έξι γυναίκες, τον ξέρουν από την Ιστορία του σχολείου και το έργο του Σαίξπηρ.
Από το 2009, όταν εκδόθηκε το Γουλφ Χολ της Χίλαρι Μαντέλ, ο Τόμας Κρόμγουελ έγινε και αυτός αναγνωρίσιμο όνομα του 16ου αιώνα. Ως τότε το δεξί χέρι του Ερρίκου δεν είχε τύχει της εύνοιας των συγγραφέων: ήταν συνήθως δευτερεύων χαρακτήρας, κακός και δολοπλόκος. Τον περασμένο Οκτώβριο το δεύτερο βιβλίο της τριλογίας του Κρόμγουελ Γεράκια κέρδισε και πάλι το βραβείο Μπούκερ (Μαν Μπούκερ από το 2002).
Ηταν το πιο δημοφιλές από τα υπόλοιπα στη λίστα, με τις πωλήσεις του να ξεπερνούν εκείνες όλων των υπόλοιπων υποψηφίων μαζί. Η Χίλαρι Μαντέλ έχει καταφέρει να βάλει έναν μυθιστορηματικό ήρωα στη συλλογική φαντασία, όπως κάνουν συνήθως τα βιβλία που χαρακτηρίζουμε απλώς μπεστ σέλερ, κερδίζοντας τον θαυμασμό που συνήθως επιφυλάσσεται για συγγραφείς όπως ο Ιαν Μακ Γιούαν.
Διάβασα τα βιβλία σας για τον Κρόμγουελ σε ένα iPad, όπου έχεις τη δυνατότητα να δεις τι υπογραμμίζουν οι άλλοι αναγνώστες. Οι περισσότερες υπογραμμίσεις είναι αποφθέγματα γενικής φύσεως του πρωταγωνιστή σας. Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι ψάχνουν για μαθήματα ζωής στη λογοτεχνία;
«Αν κρίνω από εμένα, τότε, ναι, το κάνουν. Οταν ήμουν νεότερη, δεν είδα ποτέ το διάβασμα ως διαδικασία απόδρασης. Διάβαζα για να καταλάβω τον κόσμο και να αντιμετωπίσω στη σελίδα διλήμματα και δυσκολίες που δεν είχαν προκύψει ακόμη στη δική μου ζωή, για να προετοιμαστώ συναισθηματικά για αυτά που έρχονταν. Πιστεύω ότι ένα από τα θετικά πράγματα που κάνουν τα μυθιστορήματα είναι να μας βάζουν να φανταζόμαστε καταστάσεις διαφορετικές από τις δικές μας και να ταυτιζόμαστε με ανθρώπους με διαφορετική ιδιοσυγκρασία, από άλλες χώρες και εποχές. Οπότε τα βιβλία αυξάνουν το εύρος των καταστάσεων με τις οποίες μπορεί κανείς να συνδεθεί και αυτό πιστεύω ότι μας κάνει καλύτερους ανθρώπους».
Μία από τις περισσότερο υπογραμμισμένες φράσεις στο Γουλφ Χολ είναι η εξής: «Δεν πας μπροστά αν είσαι πρωτότυπος. Δεν πας μπροστά αν είσαι έξυπνος. Δεν πας μπροστά αν είσαι δυνατός. Πας μπροστά όταν είσαι αθόρυβος απατεώνας». Θα πρέπει κανείς να πάρει μαθήματα ηθικής από τον Κρόμγουελ;
«Νομίζω ότι η στιγμή που ο Κρόμγουελ κάνει αυτή τη διαπίστωση είναι μια στιγμή απόγνωσης και απογοήτευσης. Δεν σημαίνει ότι θα βασίσει όλη τη μελλοντική συμπεριφορά του επάνω σε αυτό. Απλώς υπάρχει στη συνείδησή του. Δεν θεωρεί ότι έτσι πρέπει να είναι ο κόσμος, αλλά για μια στιγμή θεωρεί ότι αυτή είναι η πραγματικότητα».
Θα ψηφίζατε έναν πολιτικό με την προσωπικότητα του Κρόμγουελ;
«Δεν ψηφίζω προσωπικότητες αλλά προγράμματα. Αν υπήρχε όμως ένας πολιτικός σήμερα που θα είχε τη δημιουργικότητα και το όραμα του Τόμας Κρόμγουελ, θα κοίταζα με ενδιαφέρον τις προτάσεις του».
Θα τον θέλατε για φίλο σας;
«Ηταν καλός φίλος, μας λένε οι πηγές, απολύτως πιστός σε αυτούς που τον βοήθησαν ακόμη και λίγο και ιδιαίτερα σε όσους το έκαναν στην αρχή της ζωής του. Αν είχες την εύνοια του Κρόμγουελ, μπορούσες να βασιστείς στη βοήθεια και στην προστασία του. Αν δεν την είχες, θα έπρεπε να φυλάγεσαι».
Τα ιστορικά μυθιστορήματά σας είναι γραμμένα σαν να αναφέρονται σε σύγχρονους ανθρώπους. Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι σήμερα ασκούν πολιτική και παλεύουν για την εξουσία με τον ίδιο τρόπο που το έκαναν τον 16ο αιώνα; Η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει;
«Υπάρχει μια αιώνια και παγκόσμια ποιότητα στον έρωτα, στον πόλεμο, στον αγώνα για εξουσία και στον αγώνα να είσαι καλός σε έναν κόσμο που συχνά φαίνεται να επιβραβεύει την κακία. Αλλά θα έλεγα ότι η ανθρώπινη φύση αλλάζει. Είναι συναρπαστικό ότι οι άνθρωποι του 16ου αιώνα είναι σαν εμάς αλλά ακόμη πιο συναρπαστικό είναι το ότι ήταν διαφορετικοί. Ζούμε σε μια κοσμική εποχή και είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε μια εποχή πίστης, τότε που η επόμενη ζωή ήταν πιο σημαντική από την τωρινή και όλοι βρίσκονταν… υπό παρατήρηση από έναν παντοδύναμο Θεό-κριτή. Είναι δύσκολο να φανταστούμε έναν κόσμο με τόσο μεγάλη αβεβαιότητα καθώς η ζωή απειλούνταν από μικρά γεγονότα, όπως ένα ατύχημα ή μια ασθένεια. Εναν κόσμο όπου λίγοι άνθρωποι ήξεραν να διαβάζουν και να γράφουν, που δεν ήξερες πώς ήταν οι παππούδες σου γιατί είχαν πεθάνει πολύ προτού γεννηθείς και δεν ήξερες ούτε καν πού είχαν γεννηθεί γιατί κανείς δεν το είχε καταγράψει. Στόχος μου είναι να αναπαραστήσω κάτι από αυτόν τον αλλόκοτο κόσμο και ταυτόχρονα να δώσω στον αναγνώστη αρκετά αναγνωρίσιμα στοιχεία έτσι ώστε να δημιουργείται μια φανταστική ταύτιση με τους χαρακτήρες».
Θεωρείτε ότι ο 16ος αιώνας διαμόρφωσε τον εθνικό χαρακτήρα της Αγγλίας;
«Ηταν μια κομβική περίοδος. Ιδίως στα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Ερρίκου Η’ η Αγγλία απομονώθηκε πολιτικά και διπλωματικά. Οι Αγγλοι άρχισαν να αυτοπροσδιορίζονται ως κάτοικοι ενός νησιού και όχι ως μέρος της Ευρώπης, με τη θάλασσα να είναι η αμυντική τάφρος τους. Αλλά τότε η Αγγλία δεν ήταν ενωμένη. Ηταν μια μικρή χώρα με κακούς δρόμους και κακές επικοινωνίες και ο Κρόμγουελ με τον Ερρίκο είχαν δυσκολία στο να επιβάλουν τον νόμο στα πιο απομακρυσμένα μέρη της. Μια μεγάλη πολιτική αλλαγή ήρθε στην αρχή του 17ου με την ένωση Σκωτίας και Αγγλίας. Υπάρχουν πολλοί σήμερα που θέλουν να ξαναχωριστούμε. Το ερώτημα είναι πόσο βαθιά φτάνουν οι πολιτικές αλλαγές στην ψυχή ενός έθνους. Πόσο παίρνει σε έναν λαό να ξαναγράψει τη μυθολογία για τον εαυτό του;».
Σε σύγκριση με την προ τριακονταετίας αγγλική κοινωνία, τότε δηλαδή που ξεκινούσατε, υπάρχει σήμερα λιγότερη ή περισσότερη ισότητα;
«Δυστυχώς είναι λιγότερη. Το χάσμα μεταξύ φτωχών και πλουσίων είναι μεγαλύτερο. Κάποιος όπως εγώ, με φτωχή καταγωγή, είναι δύσκολο να προοδεύσει στη ζωή. Την ίδια στιγμή ο πρωθυπουργός μας και οι ομοϊδεάτες του είναι μέλη μιας αυτοανανεούμενης ελίτ που φαίνεται να ευημερεί περισσότερο από ποτέ».
Ο θάνατος της Μάργκαρετ Θάτσερ αναβίωσε την πόλωση σχετικά με την πολιτική της. Ποια είναι η γνώμη σας για εκείνη;
«Τη μισούσα. Πιστεύω ότι διέλυσε την κοινωνία μας και ενθάρρυνε τα χειρότερα χαρακτηριστικά μας: την απληστία, την αναισθησία και τον ελιτισμό».
Συμφωνείτε με την κλασική συμβουλή προς τους νέους συγγραφείς «να γράψουν γι’ αυτά που ξέρουν»;
«Θα έλεγα να γράψουν για να μάθουν τι ξέρουν. Ενα από τα πρώτα προβλήματα των συγγραφέων είναι ότι έχουν καλό υλικό αλλά δεν αναγνωρίζουν τις δυνατότητές του, δεν ξέρουν πώς να χρησιμοποιήσουν αυτό που ξέρουν».
Εχετε νιώσει ποτέ «συγγραφικό μπλοκάρισμα»;
«Προσωπικά όχι. Το πρόβλημά μου είναι να οργανώσω και να φιλτράρω τις ιδέες που κατακλύζουν το μυαλό μου και να αποφασίσω ποιες είναι οι καλύτερες για ανάπτυξη».
Ποιο στάδιο γραφής σάς αγχώνει περισσότερο;
«Οι ημέρες προτού ξεκινήσω την πρώτη μεγάλη αναθεώρηση του μυθιστορήματος. Δεν πρέπει να το αναβάλεις, δεν πρέπει να καθυστερήσεις, αλλά δεν πρέπει να βιαστείς κιόλας. Μου είναι δύσκολο και να αναπνέω αυτές τις ημέρες».
Θεωρείτε ότι οι ειδήσεις για τον θάνατο των εντύπων είναι υπερβολικές;
«Ελπίζω. Διαβάζω και στο χαρτί και ηλεκτρονικά και είμαι αφοσιωμένη στην ταμπλέτα μου, αλλά κάποιες στιγμές, όταν διαβάζω ηλεκτρονικό βιβλίο, νιώθω σαν να μην ξέρω πού βρίσκομαι, σαν να αιωρούμαι. Αν έκανα κριτική σε ένα βιβλίο, θα ήθελα το έντυπο. Σίγουρα η τεχνολογία θα προοδεύσει και η εμπειρία της ηλεκτρονικής ανάγνωσης θα είναι πιο κοντά στο τυπωμένο βιβλίο. Ο δικός μου ευσεβής πόθος είναι να υπάρχουν πάντα εφημερίδες. Υπάρχει κάτι αισιόδοξο σε αυτή τη συνήθεια: καινούργια ημέρα, φρεσκοτυπωμένη εφημερίδα».
«Συνήθως κρατάω τις απόψεις μου για τον εαυτό μου»
Το περιοδικό «Time» κατέταξε τη Χίλαρι Μαντέλ στους 100 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο. Σε τι θα ήθελε η ίδια να επηρεάσει την αγγλική κυβέρνησή; «Δεν παίρνω στα σοβαρά αυτή τη λίστα. Δεν είμαι από τους συγγραφείς που θα υπογράψουν αιτήσεις ή θα αρθρογραφήσουν ή θα έχουν άποψη για όλα τα θέματα. Συνήθως κρατάω τις απόψεις μου για τον εαυτό μου –εκτός αν θεωρώ ότι ξέρω πολύ καλά ένα θέμα, το έχω σκεφτεί για πολύ καιρό ή έχω προσωπική εμπειρία».
Η φήμη σάς εμποδίζει ή σας διευκολύνει;
«Νιώθω μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση από την άποψη ότι μπορώ τώρα να συγκεντρωθώ στο μυθιστόρημα χωρίς να χρειάζεται να βγάζω λεφτά από δημοσιογραφική δουλειά. Προς το παρόν έχω λιγότερο χρόνο για γράψιμο από ποτέ αλλά αυτό θα αλλάξει. Σε μερικούς μήνες θα ζω μια πιο ήσυχη ζωή και θα αφοσιωθώ στην κατακλείδα της τριλογίας του Κρόμγουελ».
Περάσατε μεγάλες δυσκολίες προτού έρθει η επιτυχία. Ποια ήταν η στρατηγική σας ώστε να αντέξετε τα άσχημα;
«Οταν έχεις προβλήματα υγείας, όπως εγώ, σε όλη μου τη ζωή, πρέπει να καλλιεργείς μια ήσυχη αισιοδοξία. Και χρειάζεσαι έναν μακροπρόθεσμο στόχο, κάτι που να σε κρατάει για το αύριο».
Ποια είναι τα δικά σας κριτήρια για την επιτυχία;
«Κατά τη διαδικασία της συγγραφής είναι κάποιες στιγμές που γράφεις μια φράση, μια πρόταση, μια παράγραφο που είναι ακριβώς όπως πρέπει και δεν έχεις καμία αμφιβολία, γιατί το νιώθεις στα δάχτυλά σου καθώς πληκτρολογείς. Είναι μια πραγματική αίσθηση, όχι μόνο μια εγκεφαλική αναγνώριση αυτού που θέλεις να πεις. Αυτές είναι οι καλύτερες στιγμές: αυτές για τις οποίες προσπαθείς και αυτές που θυμάσαι όταν η δουλειά δεν πάει τόσο καλά».
Το βιβλίο της Χίλαρι Μαντέλ «Γεράκια» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πάπυρος.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
