Ελενα Χουζούρη
Δύο φορές αθώα
Εκδόσεις Κέδρος, 2013,
σελ. 228, τιμή 13 ευρώ

Στην Πατρίδα από βαμβάκι (2009) η Ελενα Χουζούρη ξετύλιξε την ιστορία ενός γιατρού του Δημοκρατικού Στρατού στην Τασκένδη μεταξύ 1949 και 1967, στηρίζοντας την αφήγησή της σε μια διπλή κίνηση: την πορεία του γιατρού πρώτα από τα ελληνικά σύνορα προς την Τασκένδη (για να ξεφύγει από τη μέγκενη των νικητών του Εμφυλίου) και ύστερα από την Τασκένδη προς τα ελληνικά σύνορα (για να ξεφύγει από τις σοβιετικές παρεμβάσεις, την αλληλοεξόντωση των παλαιών ανταρτών, αλλά και τον ακρωτηριασμό που επέβαλε το κόμμα στον μεγάλο του έρωτα).

Είναι χαρακτηριστικό ότι η διπλή διαδρομή και η διπλή εξορία του γιατρού εγγράφονται και σε έναν διπλό χρονικό άξονα, σε ένα συνεχές πίσω-μπρος από το παρελθόν προς το παρόν και τανάπαλιν.
Μια διπλή εξορία βιώνει και η Βερόνικα Κ. στο Δύο φορές αθώα. Παιδί του πιο στενού φίλου του γιατρού στην Τασκένδη, θα γεννηθεί και θα ανατραφεί με το όραμα της επιστροφής στην Ελλάδα, ενώ ταυτοχρόνως θα διαποτιστεί από τη σοβιετική κουλτούρα μαθαίνοντας να λατρεύει τους σιδερένιους κανόνες της. Και όταν η σοσιαλιστική αυτοκρατορία θα καταρρεύσει μαζί με όλους τους κανόνες της, και η Βερόνικα Κ. θα πατήσει επιτέλους τα πατρώα εδάφη, θα ανακαλύψει σαστισμένη την ελληνική πραγματικότητα. Η οποία θα την υποχρεώσει να καταχωνιάσει στον πάτο της μνήμης της την παιδική και τη νεανική της ηλικία, σε έναν τόπο που στάθηκε για τους γονείς της ο τόπος της απόλυτης ξενιτιάς.
Η Βερόνικα Κ. δεν θα αποκτήσει ποτέ καμία πατρίδα (η Αθήνα και η Τασκένδη μοιάζουν στη συνείδησή της με δύο εξίσου τρομώδεις και καταστρεπτικές κατασκευές), στερούμενη εκ παραλλήλου και τον οποιονδήποτε χρόνο αναφοράς. Τέκνο του Εμφυλίου, χωρίς να ζήσει τον Εμφύλιο, κόρη επαναπατρισμένου πολιτικού πρόσφυγα, ο οποίος θα δει την ήττα να σαρώνει όχι μόνο την ιδεολογία, αλλά και την προσωπική του ζωή, η Βερόνικα Κ. θα καταλήξει μια κακέκτυπη ύπαρξη: με ένα σχεδόν απαγορευμένο και ως εξ ορισμού διαγεγραμμένο παρελθόν, με ένα καθ’ ολοκληρίαν ακυρωμένο παρόν, αλλά και με ένα εκ των προτέρων διαψευσμένο μέλλον, αφού ο φόβος και η προκατάληψή της για το ελληνικό περιβάλλον θα την κάνουν να χάσει την ευκαιρία να συναντηθεί ξανά με την εξαφανισμένη επί δεκαετίες μητέρα της.
Η γενιά της Βερόνικα Κ. δεν πολέμησε για κανέναν σκοπό, δεν είχε τι ακριβώς να χάσει και γνώρισε μιαν Ελλάδα την οποία δεν κατάφερε ούτε να κατανοήσει ούτε να αγαπήσει. Η Χουζούρη ζωντανεύει με ανάγλυφο τρόπο αυτό το διττό δράμα οδηγώντας τις καταστάσεις που εικονογράφησε στην Πατρίδα από βαμβάκι στις ακραίες τους συνέπειες. Η Βερόνικα Κ. είναι ένας προσεκτικά σχεδιασμένος και κάποτε σχεδόν σπαρακτικός χαρακτήρας. Σπαρακτική φιγούρα με τον δικό του τρόπο αποδεικνύεται και ο πατέρας, ενώ καλοσχηματισμένα και αρκούντως ζωντανά είναι και τα δευτερεύοντα πρόσωπα: ο Ιόσιφ Μπ., το άπιαστο ερωτικό όνειρο της πρωταγωνίστριας, και η Δανάη Ζ., η νεαρή δημοσιογράφος που τη βοηθάει να τρυπήσει το κουκούλι της μνήμης της, ενώ την ίδια ώρα μάς επιτρέπει να συνδεθούμε με την Ελλάδα της κρίσης.
Το Δύο φορές αθώα δεν διαθέτει την τεχνική περιπλοκότητα ούτε της Πατρίδας από βαμβάκι ούτε του Σκοτεινού Βαρδάρη (2004), του πρώτου μυθιστορήματος της Χουζούρη. Το γενικό σχήμα της σύνθεσης εξακολουθεί να είναι ελλειπτικό και αποσπασματικό, αλλά το παλαιότερο παιχνίδι με τις λογοτεχνικές πηγές και τα ποικίλα είδη εξωλογοτεχνικού λόγου δείχνει να έχει υποχωρήσει δραστικά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια κατά τόπους ξηρότητα ή περιγραφικότητα της αφήγησης, που μειώνει ή αφαιρεί κάτι από την εσωτερική της ένταση, αλλά δεν επηρεάζει κατά το παραμικρό την οικονομία, την πυκνότητα και τη συνοχή της.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ