Κλείνοντας τις πύλες της η 10η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη άφησε στους συμμετέχοντες μια αμφίσημη αίσθηση: δέκα χρόνια πέρασαν και ακόμα συζητάμε αν χρειάζεται, αν πρέπει να αλλάξει κατεύθυνση, αν θα μπορούσε να είναι κάπως αλλιώς ή κάπου αλλού.

Ερωτήματα χωρίς απαντήσεις πόσο μάλλον όταν ή Έκθεση Βιβλίου έγινε σε μια μεταιχμιακή κατάσταση, η ύφεση έχει παγώσει την αγορά, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου βρίσκεται υπό αμφισβήτηση και το μέλλον του χάνεται μέσα στην ομίχλη αντικρουόμενων απόψεων. Με αυτά τα αρνητικά δεδομένα η Έκθεση κατάφερε να έχει κάποια θετικά αποτελέσματα.

Οι περισσότεροι εκδότες παρουσιάστηκαν έστω και με λιγότερες εκδηλώσεις και μικρότερα περίπτερα, οι καλεσμένοι ήταν πολλοί και ορισμένοι λαμπεροί, οι περισσότερες συζητήσεις είχαν αξιοπρεπή συμμετοχή κόσμου. Οι εργαζόμενοι του ΕΚΕΒΙ και το Δ.Σ. του προσπάθησαν να οργανώσουν μια έκθεση αντάξια των φιλοδοξιών του κόσμου του βιβλίου. Η ΔΕΘΒ δεν απέφυγε οργανωτικά προβλήματα κυρίως στα εγκαίνια. Ο κόσμος ήταν πολύ λιγότερος από κάθε άλλη φορά και οι πωλήσεις σημείωσαν κάθετη πτώση, 50-60%, σύμφωνα με τη γνώμη πολλών εκδοτών.

Παρ ‘όλα αυτά αν έλειπε κάτι από τη ΔΕΘΒ ήταν ο σφυγμός. Ήταν μια έκθεση που νόμιζες ότι έγινε για να γίνει, για να μη χαθεί το ΕΣΠΑ, για να έχουμε τη συνέχεια του θεσμού. Η Έκθεση έθεσε επί τάπητος το πρόβλημα που όλοι γνωρίζουνε και όλοι αποφεύγουν να το αγγίξουν: χρειαζόμαστε ένα φορέα, ένα κέντρο που θα οργανώνει την πολιτική του βιβλίου. Και σε αυτό χρειάζεται μια συνεννόηση όλων των φορέων του βιβλίου.

Ο υπουργός Πολιτισμού Κώστας Τζαβάρας σε χθεσινοβραδινή συνέντευξη τύπου επαίρετο ότι έκανε την έκθεση χωρίς το ΕΚΕΒΙ όταν και ο τελευταίος υπάλληλος της έκθεσης ξέρει ότι τα πάντα στηρίχτηκαν στο know how και στη δουλειά των εργαζομένων του ΕΚΕΒΙ. Είπε ακόμα ότι ήταν η καλύτερη έκθεση που έγινε ποτέ, ενώ ήταν σαφώς η έκθεση με τους λιγότερους επισκέπτες, χώρια που ο ίδιος είναι ζήτημα αν την είχε παλιότερα επισκεφθεί ποτέ. Και γιατί άλλωστε, μήπως ασχολείται με την κουλτούρα; Όσον αφορά το μέλλον του ΕΚΕΒΙ είπε ότι είναι στα χέρια του υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης , ενώ ξέχασε τις υποσχέσεις του ότι θα τακτοποιηθούν όλοι οι εργαζόμενοι του ΕΚΕΒΙ και πέταξε το μπαλάκι πάλι στον υπουργό Διοικητικής Μεταρρύθμισης.

Αρνητικά σχόλια προκάλεσε και η παρουσία του εμπόρου βιβλίων-συνδικαλιστή Χ. Μπαρμπουνάκη δίπλα στον υπουργό. Ο Χ. Μπαρμπουνάκης, λιγότερο δραστήριος ως εκδότης και περισσότερο ως διοργανωτής ανά την Ελλάδα παζαριών βιβλίων, ήταν χρόνια τώρα πολέμιος της έκθεσης. Ξεναγώντας τον υπουργό πολιτισμού του απόγευμα της Κυριακής προσπέρασε όλους του αθηναίους εκδότες μένοντας μόνον στους Θεσσαλονικείς.

Οι καλεσμένοι και το πρόγραμμα

Τα βρετανικά αστέρια και οι υπόλοιποι καλεσμένοι έκλεψαν σίγουρα την παράσταση. Ο Τζόναθαν Κόου, αυτός ο άγγλος συγγραφέας με το διαβρωτικό χιούμορ, συγκέντρωσε τον περισσότερο κόσμο. Ήταν η πιο πολιτικοποιημένη παρουσία στην έκθεση και ο συγγραφέας που έμοιαζε να ασχολείται, καταλαβαίνει το στίγμα της σημερινής κρίσης.

Παραλληλίζοντας την κατάσταση στη χώρα του, τη Βρετανία, και την Ελλάδα επεσήμανε πως «η κρίση είναι παρόμοια» αν και παραδέχθηκε ότι η ελληνική περίπτωση είναι δυσκολότερη και παρατήρησε πως σε τέτοιου είδους καταστάσεις – κρίσης οικονομικής, με προγράμματα και μέτρα λιτότητας – «τα εξτρεμιστικά κόμματα κερδίζουν υποστήριξη».

Ο Βρετανός συγγραφέας υπογράμμισε πως παρατηρείται μια «μαζική άνοδος του ευρωσκεπτικισμού» και εκτίμησε πως «αν αναπτύξουμε έλεγχο της εθνικής μας κυριαρχίας θα ξεπεράσουμε όλα τα προβλήματα της Ευρώπης, την κατάχρηση της εξουσίας και τη διαφθορά».

Ο βάσκος Μπερνάρντο Ατσάγα ήταν επίσης μια δυνατή παρουσία μιλώντας για τη νοσταλγία, τη μνήμη τον πόλεμο, τον έρωτα. Η αμερικανίδα Νικόλ Κράους, έκλεψε τις εντυπώσεις με το άμεσο βιβλίο της αλλά και την κλασάτη παρουσία της.

Από τις πιο καλά οργανωμένες εκδηλώσεις στον χώρο ήταν το 2ο Διαβαλκανικό Φεστιβάλ Ποίησης που την ευθύνη του είχε η Εταιρεία Συγγραφέων. Διαχύθηκε στην πόλη με απαγγελίες σε διάφορους χώρους αλλά κατατέθηκαν και ενδιαφέρουσες απόψεις όσον αφορά την ύπαρξη ή μη μιας κοινής βαλκανικής ποιητικής συνείδησης.

Ο συγγραφέας Άντριου Κρούμι, ο μπεστσελερίστας Ντέιβιντ Νίκολς με τις παρεμβάσεις του για τα media, η Ρέιτσελ Κασκ πολύ όμορφη συγγραφική παρουσία τροφοδότησαν το ενδιαφέρον του κοινού.

Το περίπτερο Καβάφη ήταν πολύ λίγο για έναν τέτοιο συγγραφέα. Θα του άξιζε μια ολόκληρη πτέρυγα με περισσότερα ντοκουμέντα, καλύτερες παρουσιάσεις, διεθνείς παρουσίες.

Η σφήνα Γιάλομ με τον Σπινόζα στη διάρκεια των εγκαινίων, το «στήσιμο» του κινέζου υπουργού από τον υπουργό πολιτισμού Κ. Τζαβάρα και ό,τι ακολούθησε στα κοινωνικά δίκτυα, οι ακυρώσεις εκδηλώσεων, όπως αυτή του Σαββόπουλου, η μη ύπαρξη ταυτόχρονης μετάφρασης σε πολλές εκδηλώσεις με ξένους, η χαμηλή παρουσία της Έκθεσης στην πόλη καταμετρούνται στα αρνητικά.

Ευχάριστη νότα η παρουσία μουσικών της ΚΟΘ που έπαιζαν σύντομα μουσικά κομμάτια στους διαδρόμους της Έκθεσης.