Ρέκβιεμ για τον Βαλάντερ

Χένινγκ Μάνκελ
Το φθινόπωρο του Βαλάντερ
Μετάφραση Λύο Καλοβυρνάς.
Εκδόσεις Ψυχογιός, 2013,
σελ. 548, τιμή 17,70 ευρώ

Ο επιθεωρητής Κουρτ Βαλάντερ είναι ο ήρωας των αστυνομικών μυθιστορημάτων του Χένινγκ Μάνκελ (γεν. 1948), που έχει αγαπηθεί όσο κανείς άλλος ήρωας της σύγχρονης λογοτεχνίας. Στο Φθινόπωρο του Κουρτ Βαλάντερ ο ήρωας έχει φθάσει τα 60 και ετοιμάζεται να πάρει σύνταξη. Αναπολώντας το παρελθόν του, ονειρεύεται ένα ήρεμο τέλος, καθώς η μνήμη του εξασθενεί και φοβάται ότι σε λίγο το μυαλό του θα τον εγκαταλείψει: η ασθένεια του Αλτσχάιμερ είναι επί θύραις.

Στο μεταξύ ασχολείται με την κόρη του Λίντα και τη νεογέννητη εγγονή του, η οποία αποκτήθηκε εκτός γάμου. Μπαμπάς της μικρής είναι ο Χανς, ένας οικονομολόγος. Ξαφνικά, ένα βράδυ του 2008, ο Χόκαν φον Ενκε, πατέρας του Χανς, απόστρατος αντιπλοίαρχος του σουηδικού ναυτικού, εξαφανίζεται. Σε λίγο εξαφανίζεται και η γυναίκα του, η Λουίζε, η οποία βρίσκεται νεκρή. Εγκλημα ή αυτοκτονία;

Ο Βαλάντερ δεν έχει σχέση με την έρευνα για τη διπλή εξαφάνιση, ωστόσο εμπλέκεται στην υπόθεση η οποία αποδεικνύεται σκοτεινή και περίπλοκη. Χάρη στο πείσμα του αναζητεί, χωρίς την έγκριση των προϊσταμένων του, την αλήθεια στον περίγυρό του και αλλού, και οδηγείται στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου καθώς και σε ιστορίες κατασκοπείας, οι οποίες δείχνουν να καταλήγουν σε αδιέξοδο.

Το φθινόπωρο του Κουρτ Βαλάντερ είναι από τα καλύτερα μυθιστορήματα του Μάνκελ, ίσως το αρτιότερο, μα και το πιο πολιτικό του. Δεν πρόκειται απλώς για ένα ρέκβιεμ για τον παγκόσμιας φήμης αστυνομικό ήρωα με την προβληματική προσωπική ζωή, μα και ένα είδος πολιτικής παρακαταθήκης του συγγραφέα. Η ενασχόληση άλλων ομοτέχνων του (όπως του Λέιφ Πέρσον) με την πολιτική και τα παρασκήνιά της, και ειδικότερα με το ζήτημα της άλυτης δολοφονίας του πρωθυπουργού Ούλοφ Πάλμε, τον ώθησε στο να ασχοληθεί και ο ίδιος με αυτό και να θυμηθεί τα νιάτα του, τη συμμετοχή του στις διαδηλώσεις κατά του πολέμου στο Βιετνάμ, την απέχθειά του για την αμερικανική εξωτερική πολιτική.

Τίποτε δεν ξεφεύγει από τον σχολιασμό του. Η δήθεν ουδετερότητα της Σουηδίας έναντι των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ενωσης, η σύλληψη σουηδών αξιωματικών με την κατηγορία ότι ήταν πράκτορες των Ρώσων, η παράνομη είσοδος σοβιετικών υποβρυχίων στα σουηδικά χωρικά ύδατα, η επιθυμία πολλών ιθυνόντων του στρατού και του ναυτικού να γίνει η Σουηδία μέλος του ΝΑΤΟ για να αποκρουστεί η σοβιετική απειλή, η θεωρία πως ο Πάλμε ήταν κατάσκοπος της ΕΣΣΔ, οι δολοφονίες της CIA ανά τον κόσμο. Θέλοντας να ξεκαθαρίσει τη θέση του, ο Μάνκελ βάζει στο στόμα μιας ηρωίδας του την εξής φράση: «Ο καπιταλισμός δεν λύνει τα προβλήματα του σοσιαλισμού ή της σχεδιασμένης οικονομίας, ούτε η δημοκρατία λύνει όλες τις οικονομικές κρίσεις».

Θυμίζουμε ότι χάρη στη διεθνή επιτυχία των βιβλίων του Μάνκελ προκλήθηκε το κύμα έκδοσης αστυνομικών βιβλίων στη Σουηδία και στις γειτονικές της χώρες στα τέλη του 20ού αιώνα, αυτό που αποκλήθηκε «σκανδιναβική αστυνομική λογοτεχνία» και αποτελεί παγκόσμιο εκδοτικό μπουμ.