EDMUND CRISPIN
To κινητό παιχνιδάδικο
Μετάφραση Αννα Παπασταύρου
Εκδόσεις Αγρα, 2012,
σελ. 328, τιμή 13,50 ευρώ

Ο Εντμουντ Κρίσπιν (1921-1978), ένας από τους σημαντικότερους βρετανούς συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας, ειδικεύθηκε στο είδος μυστηρίου που αποκαλείται «κλειστού δωματίου». Σπούδασε στην Οξφόρδη, την εμβληματική πόλη στην οποία διαδραματίζονται οι ιστορίες του, και έγραψε εννιά αστυνομικά μυθιστορήματα και δύο συλλογές με διηγήματα.

Εργάστηκε ως κριτικός αστυνομικών βιβλίων στους «Sunday Times» από το 1967 ως τον θάνατό του (πέθανε από αίτια σχετιζόμενα με το αλκοόλ), και είχε πολλαπλές δραστηριότητες. Το βιογραφικό του είναι πλουσιότατο. Ηταν αναγνωρισμένος συνθέτης, ειδικά κινηματογραφικής μουσικής, μα και εκκλησιαστικής· τις συνθέσεις του τις υπέγραφε με το πραγματικό του όνομα (Ρόμπερτ) Μπρους Μοντγκόμερι. Υπήρξε δάσκαλος σε δημόσιο σχολείο, αγαπούσε τον Σαίξπηρ, τις όπερες του Βάγκνερ και του Στράους.
Φίλος της Αγκαθα Κρίστι, δεν συμπαθούσε τα ψυχολογικά-ρεαλιστικά αστυνομικά μυθιστορήματα προτιμώντας τα λεγόμενα «ορθόδοξα» όπου δίνεται έμφαση στο ποιος έκανε το έγκλημα, δηλαδή αυτά που έγραφε ο ίδιος. Το Κινητό παιχνιδάδικο είναι το γνωστότερο έργο του και το πιο αξιόλογο, καθώς σε αυτό αναδεικνύεται η μαεστρία του στη δημιουργία μιας περίπλοκης ιστορίας και η λύση του αινίγματος αγγίζει τα όρια της απιθανότητας.
Ας δούμε την υπόθεση. Ο Ρίτσαρντ Κάντογκαν που θεωρεί τον εαυτό του σπουδαίο ποιητή, κάτοικος Λονδίνου, ετοιμάζεται ελλείψει χρημάτων (ο εκδότης του αρνείται να του δώσει μια μικρή προκαταβολή) να πάει για διακοπές στην Οξφόρδη. Βρισκόμαστε στο 1938. Περιδιαβάζοντας τους δρόμους της πόλης, μπαίνει σε ένα κατάστημα παιχνιδιών, όπου ανακαλύπτει μια νεκρή ηλικιωμένη γυναίκα, η οποία κρατάει στο χέρι της ένα χαρτί με έναν αριθμό.
Ο συγκεκριμένος αριθμός βοηθάει στο να ξετυλιχτεί το νήμα που οδηγεί στη λύση του αινίγματος. Ενημερώνει την αστυνομία και όταν επιστρέφει στον τόπο του εγκλήματος, το κατάστημα παιχνιδιών έχει εξαφανιστεί: στη θέση του βρίσκεται ένα παντοπωλείο και η νεκρή γυναίκα είναι άφαντη. Τότε ο Κάντογκαν συναντά τον εκκεντρικό καθηγητή Τζέρβας Φεν και αποφασίζουν να λύσουν το μυστήριο από κοινού.
Στην πορεία των ερευνών τους μπλέκουν με έναν παράξενο δικηγόρο, έναν μεθυσμένο δάσκαλο, μια νεαρή πωλήτρια με ένα σκυλί Δαλματίας, έναν περίεργο γιατρό και μια ώριμη γυναίκα που προβλέπει το μέλλον. Ολοι αυτοί, μαζί με τη νεκρή, είναι αποδέκτες της κληρονομιάς μιας άλλης εκκεντρικής ηλικιωμένης η οποία πέθανε απρόοπτα –την παρέσυρε ένα λεωφορείο -, και άφησε μια αλλόκοτη διαθήκη.
Από τα παραπάνω ο αναγνώστης συνάγει το συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια εξωφρενική κωμωδία. Πράγματι, αν αφαιρέσουμε το έγκλημα και τα άλλα που έπονται, έχουμε να κάνουμε με ένα απολαυστικό αστυνομικό ανάγνωσμα. Οι ανατροπές είναι συχνές, η δράση αμείωτη και, παρ’ ότι το μυθιστόρημα ανήκει στο κλασικό αγγλικό είδος, το λεγόμενο «ορθόδοξο», δεν υπάρχει κανένας Ηρακλής Πουαρό για να εξηγήσει τα πώς και τα γιατί του εγκλήματος.
Η αφηγηματική δεινότητα του Κρίσπιν είναι αξεπέραστη. Το ύφος του είναι ελαφρύ, παιγνιώδες, διασκεδαστικό, ενώ οι αναφορές σε ποιητές και συγγραφείς, κυρίως αγγλόφωνους (Σαίξπηρ, Ντίκενς, Τζέιν Οστεν, Γκράχαμ Γκριν, αλλά και Μποντλέρ και Τσέχοφ), σχεδόν καταιγιστικές. Μάλιστα, κάποια στιγμή οι ήρωες παίζουν το παιχνίδι «Βιβλία που δεν διαβάζονται», με πρώτο –μπορούμε να το μαντέψουμε –τον Οδυσσέα του Τζόις.
Εξαιρετική επίσης είναι η περιγραφή της Οξφόρδης. Λέει ο συγγραφέας στο σημείωμα της αρχής: «Είναι αλήθεια ότι από όλες τις πόλεις της Αγγλίας, η αρχαία και ευγενής πόλη της Οξφόρδης είναι η πλέον πιθανή γενέτειρα απίθανων προσώπων και γεγονότων».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ