ΧΕΪΡΤ ΜΑΚ
Τι γίνεται αν η Ευρώπη διαλυθεί;
Ενα ταξίδι στα μονοπάτια της κρίσης
Μετάφραση Ινώ Βαν Ντάικ-Μπαλτά
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2012,
σελ. 139, τιμή 10 ευρώ

Οι ιστορικοί του μέλλοντος, πιθανολογεί ο Χέιρτ Μακ, θα αντιμετωπίσουν αργότερα τη σημερινή κρίση στην κλονιζόμενη Γηραιά Ηπειρο «ως έναν τρίτο ευρωπαϊκό εμφύλιο πόλεμο, με ειρηνικά μέσα αυτή τη φορά», με όπλα οικονομικά δηλαδή. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι πληρώνουμε σήμερα το υψηλό τίμημα της «τυφλής ευρωπαϊκής αισιοδοξίας» που ανήκει όμως σε μια άλλη εποχή. Οι εξελίξεις, κοντολογίς, μας έχουν ξεπεράσει. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η πολιτική που μπορεί να εμφυσήσει την πίστη και να μετουσιώσει «την υποχώρηση σε επίθεση» απουσιάζει. Ποιος, διερωτάται ο Μακ, θα αναλάμβανε τις πρωτοβουλίες ενός Φραγκλίνου Ρούζβελτ για μια «Νέα Συμφωνία» σήμερα, την εποχή που η αποχαλίνωση του χρηματοπιστωτικού τομέα διεκδικεί τις δάφνες του ορθολογισμού και της κανονικότητας;


«Αυτό που βιώνουμε τώρα δεν είναι συνηθισμένη κρίση. Είναι μια μετάβαση, μια μετάβαση σε μια άλλη φάση της Ιστορίας, μια κρίση που αγγίζει τα θεμέλια των δυτικών μας κοινωνιών» τονίζει ο ίδιος. Ποια μπορεί να είναι η μοίρα της κάθε χώρας ξεχωριστά με τις τεκτονικές πλάκες της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας να μετακινούνται ουσιωδώς προς την Ανατολή (Κίνα) τη στιγμή που η Δύση συνολικά πνίγεται στα χρέη και απειλεί τα ίδια της τα κεκτημένα εξαιτίας μιας χαλαρωμένης παραγωγικότητας;
Σπασμένη πυξίδα
Το νέο βιβλίο του ολλανδού δημοσιογράφου και συγγραφέα που τιτλοφορείται Τι γίνεται αν η Ευρώπη διαλυθεί; είναι ένα δοκίμιο για τη σπασμένη πυξίδα της Ευρώπης βασισμένο σε πικρές και αδιάσειστες διαπιστώσεις, ένα «ταξίδι στα μονοπάτια της κρίσης» που άρχισε ως μια καταγραφή σημειώσεων σε ένα τραπεζάκι μπροστά στο παράθυρο του θρυλικού ξενοδοχείου Σαβόι στο Βερολίνο και κράτησε περίπου έξι μήνες.
Είναι δε τέτοιο το τέλμα, τόσο διαβρωτική η ακινησία, που ο ίδιος θα μπορούσε να μας το έχει παραδώσει μόλις χθες. Ο Μακ είναι μια φωνή νηφάλια και προοδευτική, δεν είναι κάποιος δημαγωγός του συρμού που επιδίδεται στην καιροσκοπική του φασαρία. Είναι ένας ευρωπαίος πολίτης μέχρι το μεδούλι, ένας άνθρωπος πολυταξιδεμένος και ακριβοδίκαιος –θα το διαπιστώσετε από τις εκτενείς αναφορές του στην Ελλάδα. Αγαπά τη διαφορετικότητα των χωρών και των λαών και ανησυχεί βαθιά για το πολυσύνθετο «μπάχαλο» που καταβυθίζει σήμερα αυτόν «τον μεγάλο ασθενή» που λέγεται Ευρώπη.
Επισημαίνει μάλιστα ότι είναι βολικό να δαιμονοποιούμε τη δικαιολογημένη δυσαρέσκεια και την προϊούσα απώλεια της εμπιστοσύνης των πολιτών απέναντι στο γραφειοκρατικό ιερατείο των Βρυξελλών, έναν παράγοντα που στερείται ουσιαστικής δημοκρατικής νομιμοποίησης, απλώς και μόνο με τον απαξιωτικό όρο «λαϊκισμός». Καθημερινά καταστρέφονται ζωές και δεν αρκεί μονάχα ο κυνισμός, ο θρασύτατος αυτισμός του νεοσυντηρητισμού, ούτε για να μας καθησυχάσει, πολλώ δε μάλλον για να μας λύσει τα προβλήματα.
Βιώνουμε, αποδεικνύει (ακόμη και με νούμερα) ο Μακ, μια οικονομική κρίση με υποκριτικώς ηθικολογούντες νικητές (Βορράς) και θυματοποιημένους χαμένους (Νότος) η οποία έχει μετεξελιχθεί σε έναν πολιτικό κατήφορο χωρίς σταματημό. Τα πλέον αηδιαστικά στερεότυπα κυκλοφορούν ασυλλόγιστα δηλητηριάζοντας την όποια ευρωπαϊκή ταυτότητα που με κόπο οικοδομήθηκε κατά το παρελθόν. Οι εμπνευσμένες ηγεσίες, ένας Ζαν Μονέ ή ένας Βίλι Μπραντ για παράδειγμα, μας άφησαν χρόνους και τώρα απόμειναν οι κοντόθωροι διαχειριστές που ανησυχούν περισσότερο για τη διάσωση των τραπεζικών ιδρυμάτων παρά για τα ποσοστά ανεργίας και τις συνθήκες ανατροφοδοτούμενης ύφεσης που παραπέμπουν σε εμπόλεμες περιόδους.
Ακόμη και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που εδρεύει μακαρίως στη Φραγκφούρτη, ο προστατευτικός (υποτίθεται) μηχανισμός του ενιαίου νομίσματος που θα έπρεπε να σβήνει τις φωτιές με μάνικα, το κάνει καθυστερημένα –όποτε το κάνει –και με τρύπιο ποτιστήρι.
Κοινές αξίες
Ο Μακ επικαλείται τον αυτόχειρα Στέφαν Τσβάιχ που έγραφε στα απομνημονεύματά του –στις αρχές του προηγούμενου αιώνα –για αυτή την «τραγική συνέπεια μιας εσωτερικής δυναμικής που είχε συσσωρευτεί επί 40 χρόνια». Κινδυνεύουμε, γράφει ο ίδιος, να μας συμβεί το ίδιο με μια Ευρώπη που έμαθε να κινείται με τετελεσμένα και πειραματισμούς –χαρακτηριστικό παράδειγμα οι δομικές κατασκευαστικές αδυναμίες της ευρωζώνης.
Αυτό που απειλείται όμως εν προκειμένω είναι ό,τι ευγενέστερο και ελπιδοφόρο γέννησε ο μεταπολεμικός κόσμος: η κοινωνική Ευρώπη. «Ολόκληρο το ευρωπαϊκό εγχείρημα, αυτή η πολύτιμη κληρονομιά των προηγούμενων γενιών Ευρωπαίων, θα γλιστρήσει χωρίς ούτε καν να το καταλάβουμε μέσα από τα χέρια μας» αν οι πολιτικές δεν αλλάξουν.
Η Γερμανία είτε θα ηγηθεί αναλαμβάνοντας το ανάλογο κόστος είτε η κάθε χώρα θα επιστρέψει στο σπίτι της ποντάροντας στο δικό της νόμισμα. Ο,τι και αν συμβεί πάντως υπάρχει και ένα πολιτισμικό κεφάλαιο που κανείς δεν μπορεί να μας το αποσπάσει, ελπίζει ο Μακ: είναι η «χειροπιαστή Ευρώπη με τα εκατομμύρια των επαφών και των δικτύων», οι ίδιοι οι άνθρωποί της που μοιράζονται κοινές αξίες παρά τις διαφορές τους.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ